Thành phố Toronto, theo truyền thống lâu đời, cứ cuối tháng 11 là tổ chức rước ông già Noel - Santa Claus vào thành phố để mở đầu mùa Giáng Sinh. Nói là mừng Chúa Giáng sinh, chứ thực ra là mừng mùa mua sắm. Ở Việt nam thì đây là dịp các cửa hàng tăng giá, còn ở đây thì trái lại, đây là mùa hạ giá, cốt bán lấy nhiều. Ông già Santa Claus mặc quần áo đỏ, đội mũ đỏ, dân gian nhất là các đấng nhi đồng cũng bắt chước ông, cũng quần áo đỏ. Màu đỏ Giáng Sinh cùng với nhạc Giáng Sinh vang vang khắp nơi, tạo ra một không khí thanh bình an lạc cho mọi người. Tuần qua, tôi gặp một bà du khách mới từ VN qua thăm con đang du học tại đây, tôi hỏi bà nghĩ sao về đất nước Canada này thì bà nói ngay : Ông ơi, ở VN, chỗ nào cũng thấy cờ đỏ, màu đỏ này làm tôi sợ quá. Gần đây họ lại lập ra cái hội Cờ Đỏ để đối chọi với dân chúng, càng làm tôi sợ hãi hơn. Hội Cờ Đỏ xuất hiện tức là chính quyền VN đang cho diễn lại tuồng Hồng Vệ Binh của Mao Trạch Đông ngày xưa, eo ơi, khiếp qúa. Tôi đang xin ở lại Canada, ông ạ. Bà này ăn mặc diêm dúa chứng tỏ bà ta có của, mà có của ở VN bây giờ thì phải thuộc phe nhóm cán bộ tham nhũng. Rõ ràng cán bộ đầy túi rồi đang tìm cách chạy trốn, các cụ thấy chưa ?
Nhưng thôi không nói chuyện cán bộ chạy của nữa. Xin nói chuyện miền đất nước thanh bình này vui hơn. Chuyện đầu tiên là chuyện ông hoàng tử Harry cháu nội của nữ hoàng Elizabeth bên Anh. Chàng sang Canada chơi, gặp cô tài tử Mỹ Meghan Markle đang đóng phim ở Canada, hoàng tử bị tiếng sét, mê liền, và tuyên bố sẽ cưới cô làm vợ. Quả là tiếng sét, hoàng tử Harry không cưỡng lại được. Chàng mới 33 tuổi, nàng đã 36, có chút máu da đen của mẹ, và đã một đời chồng. Chàng tuyên bố sẽ cưới nàng vào mùa hè sang năm và sẽ đưa nàng về dinh bên Anh. Quả là duyên số.
Chuyện thứ hai là chuyện Hiệp Ước TPP dính tới VN. Ban đầu hiệp ước này có 12 thành viên, nhưng khi vua Trump lên ngôi, vua Trump tuyên bố rút lui khỏi hiệp ước này, và Canada hiện nay cũng định theo vua Trump rút chân ra. Các cụ đã thấy Canada và Mỹ có liên hệ mật thiết với nhau chưa !
Chuyện thứ ba là chuyện các giáo chức của 24 trường cao đẳng ở Ontario đã đình công đòi cải tiến quy chế trong tháng 10 và tháng 11 vừa qua. Việc này làm ảnh hưởng tới sự học của hơn 300.000 sinh viên. Sau cùng, quốc hội đã phải ra quyết định chấm dứt việc đình công này. Lớp trẻ đã bị nghỉ học trong 5 tuần lễ với bao nhiêu mất mát và thiệt hại. Đây là cái giá của sự tự do và dân chủ. Ở Canada người ta sợ nhất các công đoàn, chứ không sợ giới chủ nhân.
Chuyện thời sự thứ bốn đang gây xôn xao cả trong nước, cả ở hải ngoại này, đó là chuyện cụ giáo sư tiến sĩ Bùi Hiền ở Quy Nhơn đưa ra những cải cách về chữ viết tiếng Việt. Theo cụ thì chữ viết hiện nay sai lắm, cụ đề nghị các cách viết mới và thêm những chữ f, j, w, z. Hiện nay bảng mẫu tự có 29 ký tự, nay sẽ là 33. Cả nước sẽ phải học lại cách viết abc, các sách quốc ngữ phải in lại hết... Khắp nơi đang bùng lên những lời chỉ trích, tôi toàn thấy chê, không hề có ai khen. Bạn bè tôi bảo không lạ chuyện này vì cái đầu là ông thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã từng đọc cờ lờ mờ vờ và ma dze trong diễn văn mà, các cụ còn nhớ chuyện này không. Ngoài ra ở VN bây giờ CSVN đẻ ra nhiều tiến sĩ lắm, sự thông thái của các tiến sĩ bây giờ đang bày ra đó.
Ông ODP anh cả trong làng nhậu của tôi thấy chúng tôi khoái trá bàn về những việc này thì nói ngay : Các bạn hãy coi chừng cái mưu của CSVN. Họ mang cái ông Bùi Hiền với lối cải cách chữ viết làm hỏa mù để che lấp những việc quan trọng hơn nhiều như vụ xả chất thải Formosa, như vụ án nhân quyền Mẹ Nấm mà quốc tế đang theo dõi... Nếu cần cải cách chữ viết thì Anh Văn là ngôn ngữ cần cải tổ hơn hết, vậy mà thế giới Anh Ngữ không hề đặt ra vấn đề này. Thì ra đấng tiến sĩ VN bên nhà thông thái thật.
Ông ODP thấy dân làng vỗ tay khen ý kiến của mình thì được hứng bèn tuyên bố từ nay làng ta không thèm bàn về việc cải tổ chữ viết của Bùi Hiền nữa. Bàn nữa là mắc mưu VC. Sắp tết rồi, chúng mình bàn chuyện tết vui hơn. Nói đến tết thì người ta thường nói tới cỗ bàn và ăn uống đình đám. Hôm nay làng ta thử bàn về tết theo đề tài văn chương nha. Anh John đâu, anh thấy đề tài tết trong văn chương VN ra sao ?
Anh John nói ngay : Xưa nay em chỉ thuộc mấy bài thơ về tết in trong sách giáo khoa, như bài Ông Đồ ngồi viết câu đối của Vũ Đình Liên hay bài thơ Chúc Tết của Tú Xương. Mỗi lần đọc là mỗi lần thấy nó hay cách gì. Năm nay niềm vui thích này đã tăng lên mạnh mẽ vì tuần qua em mới đọc trên mạng mấy bài thơ châm chích nhái giọng hai bài thơ trên. Xin đọc để bà con nghe nha, chỉ trích mấy đoạn đầu :
Bài nguyên thủy , Ông Đồ :
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bầy mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
*
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay
...
Đây là bài nhái châm chích cùng vần :
Ông Hồ
Mỗi năm hoa đào nở
Lại hận ông Hồ già
Đem Mác Lê cờ đỏ
Hại nước bao năm qua
*
Bút mực nào đủ viết
Sự tàn ác độc tài
Gian manh là đặc nét
Dân sợ chạy xa bay
...
Hay bài ‘Chúc Tết’ của Tú Xương
Bài gốc :
Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu
Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu
*
Lẳng lặng mà nghe nó chúc giàu
Trăm nghìn vạn mớ để vào đâu
Phen này ắt hẳn gà ăn bạc
Đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu
...
Bài nhái :
Đứng lặng mà nghe chúng kháo nhau
Ngày xưa cách mạng di dép râu
Một vắt cơm khô, đội mũ cối
Cướp của đập dân dập bã trầu
*
Bây giở đảng cướp đã qúa giàu
Đô la bạc tỷ dấu vào đâu?
Chuyển tiền ngoại quốc gởi kho bạc
Con đi du học lập đầu cầu
...
Mấy dòng thơ châm chích trên mạng ghi là của tác giả N. Nguyen. Hay quá chứ, phải không các cụ.
Chị Ba Biên Hòa nói với chồng : Vừa rồi anh chỉ bàn mặt thơ, về tản văn em biết anh thích nhiều bài lắm, hôm nay có mặt cả làng, anh thử bàn về một bài nghe coi.
Anh John không cãi lời vợ, bèn lấy ipad trong túi ra, rồi anh bấm bấm một lúc, cuối cùng anh thưa:
Về tản văn thì tôi thích nhiều bài lắm. Vì tôi thích nên phải cất nó trong kho ipad. Một trong những bài mà tôi mê nhất là bài nói của nhạc sĩ Trần Văn Khê về văn hoá VN. Chuyện kể rằng năm 1964, lúc đó nhạc sư Khê đang ở Paris và rất nổi tiếng. Ông được cộng đồng Nhật mời tham dự một buổi sinh hoạt bàn về đề tài Thơ Tanga. Vị khách thuyết trình bữa đó là một Thủy Sư Đô đốc người Pháp. Ông này mở đầu bài diễn văn như sau :
... Thưa qúy vị, tôi là thủy sư đô đốc đã sống ở Việt Nam 20 năm mà không thấy VN có một áng văn nào đáng kể. Nhưng khi tôi sang Nhật, chỉ trong vòng một hai năm mà tôi đã thấy một rừng văn học, trong đó Tanka là một đoá hoa tuyệt đẹp, chỉ cần một ngọn núi, một con sông mà tả được bao nhiêu tình cảm với chỉ 31 âm tiết. Chỉ hai điều này thôi mà các nước khác không dễ có được...
Lời phát biểu này đã chạm tới lòng tự ái dân tộc của GS Trần Văn Khê. Khi đến phần giao lưu, GS Khê đã xin phát biểu :
... Thưa ông thủy sư đô đốc, ông nói rằng ông đã ở VN 20 năm mà không thấy một áng văn nào đáng kể. Tôi là người Việt, khi nghe câu này tôi rất ngạc nhiên. Chẳng biết khi ở VN ông đã chơi với ai mà chẳng biết một áng văn hay nào của nước Việt.
Có lẽ ông chỉ chơi với những người quan tâm đến chuyện ăn uống, chơi bời, hút xách. Phải chi ông chơi với Giáo sư Emile Gaspardone thì ông sẽ biết đến một thư mục gồm 1.300 sách báo nói về văn chương Việt Nam mà vị giáo sư này đã in trên tạp chí Viễn Đông Bác Cổ bằng tiếng Pháp. Hay nếu ông gặp Maurice Durand thì sẽ có dịp đọc qua hàng ngàn câu ca dao Việt Nam mà ông ấy đã cất công sưu tầm...Nếu ông làm bạn với những người như thế, ông sẽ biết rằng nước tôi không chỉ có một, mà có đến hàng vạn áng văn kiệt tác...
Ngài nói trong thơ Tanka, chỉ cần một ngọn núi một con sông mà mô tả được bao nhiêu tình cảm. Tôi chỉ là nhà nghiên cứu âm nhạc, nhưng với kiến thức văn chương học thời trung học cũng đủ để trả lời ngài : Việt Nam có câu ca dao :
“Đêm qua mận mới hỏi đào
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?”
Trai gái thường mượn hoa lá để bày tỏ tình cảm. Chỉ có 14 từ mà bày tỏ được bao nhiêu ý bao nhiêu tình một cách rất tế nhị và sâu sắc.
Còn về số âm tiết, tôi nhớ sử Việt Nam kể rằng Ông Mạc Đĩnh Chi thời nhà Trần đi sứ sang Nhà Nguyên bên Tàu gặp lúc bà phi của Vua Nguyên vừa từ trần. Nhà Nguyên muốn thử tài sứ giả Việt Nam nên mời đọc điếu văn. Mở bài điếu văn ra chỉ có 4 chữ ‘nhất’, Mạc Đĩnh Chi không hốt hoảng mà ứng tác đọc liền :
Thanh thiên nhất đóa vân
Hồng lô nhất điểm tuyết
Thượng uyển nhất chi hoa
Dao trì nhất phiến nguyệt
Y ! Vân tán, tuyết tiêu, hoa tàn, nguyệt khuyết !
Nghiã :
Bà là một đám mây giữa trời xanh
Một bông tuyết trong lò lửa
Một bông hoa giữa vườn thượng uyển
Một vầng trăng trên mặt ao
Than ôi ! Bây giờ thì mây tán, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !
Tất cả chỉ 29 âm chứ không cần đến 31 âm như thơ Tanka.
Khi GS Khê dịch và giải nghĩa những câu thơ này xong thì khán giả vỗ tay nhiệt liệt.
Ông thủy sư đô đốc đỏ mặt rồi nói : Tôi chỉ biết ngài là một nhà âm nhạc nhưng khi nghe ngài dẫn giải với chỉ hai dẫn chứng, tôi biết mình đã sai đã vô tình làm tổn thương giá trị văn chương của dân tộc Việt Nam. Tôi thành thật xin lỗi ngài và xin lỗi cả dân tộc Việt Nam.
Khi buổi hội thảo chấm dứt, ông thủy sư đô đốc đã đến gặp riêng GS Trần Văn Khê, và ngỏ ý muốn mời GS Khê đến nhà dùng cơm để được nghe nhiều hơn về văn hóa VN. Nhưng GS Khê đã tế nhị từ chối, nói rằng người VN không đến dùng cơm ở nhà người lạ. Ông thủy sư đô đốc nói : Vậy là ngài chưa tha thứ cho tôi. GS Khê đáp ngay : Tôi tha thứ nhưng chưa thể quên được việc này.
Cả làng An Lạc của tôi đã vỗ tay râm ran ca ngợi sự thông thái tài ba và mẫn tiệp của giáo sư nhạc sĩ Trần Văn Khê. Các cụ nhớ kể chuyện này cho con cháu nghe nha.
Vỗ tay xong, bà cụ già B.95 thấy chữ Xmas ở tấm thiệp trên bàn mới hỏi anh John : Chữ này là chữ viết tắt của những chữ gì vậy? Anh John nói ngay : Thưa là chữ viết tắt của 2 từ Christ là Chúa Kitô và Mass là buổi lễ. Rồi anh John cười ha ha và nói tiếp :
- Nhưng theo lời của bác ODP thì chữ XMAS đây là 4 từ viết tắt của tiếng Việt Nam. Bác giải thích thế này : Chúng ta sống trong trần gian là đang sống trong sự lầm lạc u tối, chìm đắm trong đêm đen mịt mù. Chúa là Ánh Sáng, Chúa sinh ra là Chúa đem ánh sáng lại cho trần gian, bởi vậy ai cũng vui mừng. XMAS = Xin Mừng Ánh Sáng.
Xin kính chúc các cụ Mùa Giáng Sinh đầy hồng ân và ánh sáng.
Trà Lũ
Nhưng thôi không nói chuyện cán bộ chạy của nữa. Xin nói chuyện miền đất nước thanh bình này vui hơn. Chuyện đầu tiên là chuyện ông hoàng tử Harry cháu nội của nữ hoàng Elizabeth bên Anh. Chàng sang Canada chơi, gặp cô tài tử Mỹ Meghan Markle đang đóng phim ở Canada, hoàng tử bị tiếng sét, mê liền, và tuyên bố sẽ cưới cô làm vợ. Quả là tiếng sét, hoàng tử Harry không cưỡng lại được. Chàng mới 33 tuổi, nàng đã 36, có chút máu da đen của mẹ, và đã một đời chồng. Chàng tuyên bố sẽ cưới nàng vào mùa hè sang năm và sẽ đưa nàng về dinh bên Anh. Quả là duyên số.
Chuyện thứ hai là chuyện Hiệp Ước TPP dính tới VN. Ban đầu hiệp ước này có 12 thành viên, nhưng khi vua Trump lên ngôi, vua Trump tuyên bố rút lui khỏi hiệp ước này, và Canada hiện nay cũng định theo vua Trump rút chân ra. Các cụ đã thấy Canada và Mỹ có liên hệ mật thiết với nhau chưa !
Chuyện thứ ba là chuyện các giáo chức của 24 trường cao đẳng ở Ontario đã đình công đòi cải tiến quy chế trong tháng 10 và tháng 11 vừa qua. Việc này làm ảnh hưởng tới sự học của hơn 300.000 sinh viên. Sau cùng, quốc hội đã phải ra quyết định chấm dứt việc đình công này. Lớp trẻ đã bị nghỉ học trong 5 tuần lễ với bao nhiêu mất mát và thiệt hại. Đây là cái giá của sự tự do và dân chủ. Ở Canada người ta sợ nhất các công đoàn, chứ không sợ giới chủ nhân.
Chuyện thời sự thứ bốn đang gây xôn xao cả trong nước, cả ở hải ngoại này, đó là chuyện cụ giáo sư tiến sĩ Bùi Hiền ở Quy Nhơn đưa ra những cải cách về chữ viết tiếng Việt. Theo cụ thì chữ viết hiện nay sai lắm, cụ đề nghị các cách viết mới và thêm những chữ f, j, w, z. Hiện nay bảng mẫu tự có 29 ký tự, nay sẽ là 33. Cả nước sẽ phải học lại cách viết abc, các sách quốc ngữ phải in lại hết... Khắp nơi đang bùng lên những lời chỉ trích, tôi toàn thấy chê, không hề có ai khen. Bạn bè tôi bảo không lạ chuyện này vì cái đầu là ông thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã từng đọc cờ lờ mờ vờ và ma dze trong diễn văn mà, các cụ còn nhớ chuyện này không. Ngoài ra ở VN bây giờ CSVN đẻ ra nhiều tiến sĩ lắm, sự thông thái của các tiến sĩ bây giờ đang bày ra đó.
Ông ODP anh cả trong làng nhậu của tôi thấy chúng tôi khoái trá bàn về những việc này thì nói ngay : Các bạn hãy coi chừng cái mưu của CSVN. Họ mang cái ông Bùi Hiền với lối cải cách chữ viết làm hỏa mù để che lấp những việc quan trọng hơn nhiều như vụ xả chất thải Formosa, như vụ án nhân quyền Mẹ Nấm mà quốc tế đang theo dõi... Nếu cần cải cách chữ viết thì Anh Văn là ngôn ngữ cần cải tổ hơn hết, vậy mà thế giới Anh Ngữ không hề đặt ra vấn đề này. Thì ra đấng tiến sĩ VN bên nhà thông thái thật.
Ông ODP thấy dân làng vỗ tay khen ý kiến của mình thì được hứng bèn tuyên bố từ nay làng ta không thèm bàn về việc cải tổ chữ viết của Bùi Hiền nữa. Bàn nữa là mắc mưu VC. Sắp tết rồi, chúng mình bàn chuyện tết vui hơn. Nói đến tết thì người ta thường nói tới cỗ bàn và ăn uống đình đám. Hôm nay làng ta thử bàn về tết theo đề tài văn chương nha. Anh John đâu, anh thấy đề tài tết trong văn chương VN ra sao ?
Anh John nói ngay : Xưa nay em chỉ thuộc mấy bài thơ về tết in trong sách giáo khoa, như bài Ông Đồ ngồi viết câu đối của Vũ Đình Liên hay bài thơ Chúc Tết của Tú Xương. Mỗi lần đọc là mỗi lần thấy nó hay cách gì. Năm nay niềm vui thích này đã tăng lên mạnh mẽ vì tuần qua em mới đọc trên mạng mấy bài thơ châm chích nhái giọng hai bài thơ trên. Xin đọc để bà con nghe nha, chỉ trích mấy đoạn đầu :
Bài nguyên thủy , Ông Đồ :
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bầy mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
*
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay
...
Đây là bài nhái châm chích cùng vần :
Ông Hồ
Mỗi năm hoa đào nở
Lại hận ông Hồ già
Đem Mác Lê cờ đỏ
Hại nước bao năm qua
*
Bút mực nào đủ viết
Sự tàn ác độc tài
Gian manh là đặc nét
Dân sợ chạy xa bay
...
Hay bài ‘Chúc Tết’ của Tú Xương
Bài gốc :
Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu
Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu
*
Lẳng lặng mà nghe nó chúc giàu
Trăm nghìn vạn mớ để vào đâu
Phen này ắt hẳn gà ăn bạc
Đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu
...
Bài nhái :
Đứng lặng mà nghe chúng kháo nhau
Ngày xưa cách mạng di dép râu
Một vắt cơm khô, đội mũ cối
Cướp của đập dân dập bã trầu
*
Bây giở đảng cướp đã qúa giàu
Đô la bạc tỷ dấu vào đâu?
Chuyển tiền ngoại quốc gởi kho bạc
Con đi du học lập đầu cầu
...
Mấy dòng thơ châm chích trên mạng ghi là của tác giả N. Nguyen. Hay quá chứ, phải không các cụ.
Chị Ba Biên Hòa nói với chồng : Vừa rồi anh chỉ bàn mặt thơ, về tản văn em biết anh thích nhiều bài lắm, hôm nay có mặt cả làng, anh thử bàn về một bài nghe coi.
Anh John không cãi lời vợ, bèn lấy ipad trong túi ra, rồi anh bấm bấm một lúc, cuối cùng anh thưa:
Về tản văn thì tôi thích nhiều bài lắm. Vì tôi thích nên phải cất nó trong kho ipad. Một trong những bài mà tôi mê nhất là bài nói của nhạc sĩ Trần Văn Khê về văn hoá VN. Chuyện kể rằng năm 1964, lúc đó nhạc sư Khê đang ở Paris và rất nổi tiếng. Ông được cộng đồng Nhật mời tham dự một buổi sinh hoạt bàn về đề tài Thơ Tanga. Vị khách thuyết trình bữa đó là một Thủy Sư Đô đốc người Pháp. Ông này mở đầu bài diễn văn như sau :
... Thưa qúy vị, tôi là thủy sư đô đốc đã sống ở Việt Nam 20 năm mà không thấy VN có một áng văn nào đáng kể. Nhưng khi tôi sang Nhật, chỉ trong vòng một hai năm mà tôi đã thấy một rừng văn học, trong đó Tanka là một đoá hoa tuyệt đẹp, chỉ cần một ngọn núi, một con sông mà tả được bao nhiêu tình cảm với chỉ 31 âm tiết. Chỉ hai điều này thôi mà các nước khác không dễ có được...
Lời phát biểu này đã chạm tới lòng tự ái dân tộc của GS Trần Văn Khê. Khi đến phần giao lưu, GS Khê đã xin phát biểu :
... Thưa ông thủy sư đô đốc, ông nói rằng ông đã ở VN 20 năm mà không thấy một áng văn nào đáng kể. Tôi là người Việt, khi nghe câu này tôi rất ngạc nhiên. Chẳng biết khi ở VN ông đã chơi với ai mà chẳng biết một áng văn hay nào của nước Việt.
Có lẽ ông chỉ chơi với những người quan tâm đến chuyện ăn uống, chơi bời, hút xách. Phải chi ông chơi với Giáo sư Emile Gaspardone thì ông sẽ biết đến một thư mục gồm 1.300 sách báo nói về văn chương Việt Nam mà vị giáo sư này đã in trên tạp chí Viễn Đông Bác Cổ bằng tiếng Pháp. Hay nếu ông gặp Maurice Durand thì sẽ có dịp đọc qua hàng ngàn câu ca dao Việt Nam mà ông ấy đã cất công sưu tầm...Nếu ông làm bạn với những người như thế, ông sẽ biết rằng nước tôi không chỉ có một, mà có đến hàng vạn áng văn kiệt tác...
Ngài nói trong thơ Tanka, chỉ cần một ngọn núi một con sông mà mô tả được bao nhiêu tình cảm. Tôi chỉ là nhà nghiên cứu âm nhạc, nhưng với kiến thức văn chương học thời trung học cũng đủ để trả lời ngài : Việt Nam có câu ca dao :
“Đêm qua mận mới hỏi đào
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?”
Trai gái thường mượn hoa lá để bày tỏ tình cảm. Chỉ có 14 từ mà bày tỏ được bao nhiêu ý bao nhiêu tình một cách rất tế nhị và sâu sắc.
Còn về số âm tiết, tôi nhớ sử Việt Nam kể rằng Ông Mạc Đĩnh Chi thời nhà Trần đi sứ sang Nhà Nguyên bên Tàu gặp lúc bà phi của Vua Nguyên vừa từ trần. Nhà Nguyên muốn thử tài sứ giả Việt Nam nên mời đọc điếu văn. Mở bài điếu văn ra chỉ có 4 chữ ‘nhất’, Mạc Đĩnh Chi không hốt hoảng mà ứng tác đọc liền :
Thanh thiên nhất đóa vân
Hồng lô nhất điểm tuyết
Thượng uyển nhất chi hoa
Dao trì nhất phiến nguyệt
Y ! Vân tán, tuyết tiêu, hoa tàn, nguyệt khuyết !
Nghiã :
Bà là một đám mây giữa trời xanh
Một bông tuyết trong lò lửa
Một bông hoa giữa vườn thượng uyển
Một vầng trăng trên mặt ao
Than ôi ! Bây giờ thì mây tán, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !
Tất cả chỉ 29 âm chứ không cần đến 31 âm như thơ Tanka.
Khi GS Khê dịch và giải nghĩa những câu thơ này xong thì khán giả vỗ tay nhiệt liệt.
Ông thủy sư đô đốc đỏ mặt rồi nói : Tôi chỉ biết ngài là một nhà âm nhạc nhưng khi nghe ngài dẫn giải với chỉ hai dẫn chứng, tôi biết mình đã sai đã vô tình làm tổn thương giá trị văn chương của dân tộc Việt Nam. Tôi thành thật xin lỗi ngài và xin lỗi cả dân tộc Việt Nam.
Khi buổi hội thảo chấm dứt, ông thủy sư đô đốc đã đến gặp riêng GS Trần Văn Khê, và ngỏ ý muốn mời GS Khê đến nhà dùng cơm để được nghe nhiều hơn về văn hóa VN. Nhưng GS Khê đã tế nhị từ chối, nói rằng người VN không đến dùng cơm ở nhà người lạ. Ông thủy sư đô đốc nói : Vậy là ngài chưa tha thứ cho tôi. GS Khê đáp ngay : Tôi tha thứ nhưng chưa thể quên được việc này.
Cả làng An Lạc của tôi đã vỗ tay râm ran ca ngợi sự thông thái tài ba và mẫn tiệp của giáo sư nhạc sĩ Trần Văn Khê. Các cụ nhớ kể chuyện này cho con cháu nghe nha.
Vỗ tay xong, bà cụ già B.95 thấy chữ Xmas ở tấm thiệp trên bàn mới hỏi anh John : Chữ này là chữ viết tắt của những chữ gì vậy? Anh John nói ngay : Thưa là chữ viết tắt của 2 từ Christ là Chúa Kitô và Mass là buổi lễ. Rồi anh John cười ha ha và nói tiếp :
- Nhưng theo lời của bác ODP thì chữ XMAS đây là 4 từ viết tắt của tiếng Việt Nam. Bác giải thích thế này : Chúng ta sống trong trần gian là đang sống trong sự lầm lạc u tối, chìm đắm trong đêm đen mịt mù. Chúa là Ánh Sáng, Chúa sinh ra là Chúa đem ánh sáng lại cho trần gian, bởi vậy ai cũng vui mừng. XMAS = Xin Mừng Ánh Sáng.
Xin kính chúc các cụ Mùa Giáng Sinh đầy hồng ân và ánh sáng.
Trà Lũ