TIẾT B: NHỮNG HÌNH THỨC TÊN CHÍNH
Đọc tên các danh nhân lịch sử đến tên người Việt Nam hiện nay, người ta thấy có sự tiến hóa về phương diện hình thức. Thoạt đầu, từ thời Hùng Vương đến thế kỷ thứ 6, hầu hết tên các nhân vật lịch sử chỉ có tên họ và tên chính. Sau thế kỷ thứ 6, đa số tên người Việt có ba tiếng gồm tên họ, tên đệm, và tên chính. Đến thế kỷ 19, trong hoàng tộc nhà Nguyễn thấy xuất hiện tên 4 từ ngữ: Nguyễn Phúc Miên Tông, tức vua Thiệu Trị. Ngày nay, cả tên đàn ông lẫn tên đàn bà đang có khuynh hướng trở thành 4 từ ngữ. Sang đầu thế kỷ 21, chúng tôi đã đọc thấy tên 5 từ ngữ Nguyễn Hoàng Gia Anh Quốc trên bia mộ của một em bé tại San Jose, California. Để thấy sự tiến hóa tên chính, chúng ta nghiên cứu vấn đề trên phương diện hình thức ngôn ngữ và giống tính.
1. Tên Chính Xét Theo Phương Diện Hình Thức: Tên chính có hai loại, tên đơn và tên kép. Tên đơn là tên có một từ ngữ như Lê Lợi, Phạm Quỳnh. Tên kép là tên được cấu tạo bằng 2 hay 3 từ ngữ để diễn tả một ý nghĩa. Ví dụ:
Tên hai chữ: Nguyễn Bạt Tụy.
Tên ba chữ: Đinh Quang Anh Thái
Tên bốn chữ: Nguyễn Hoàng Gia Anh Quốc.
Biết tên nào đơn hay kép là vấn đề khó. Hãy nêu một thí dụ ông Nguyễn Thành Công. Nếu tên đệm Thành được truyền từ đời này sang đời nọ thì chữ Thành phải đi với tên họ Nguyễn để chỉ dòng họ Nguyễn Thành. Ngược lại, nếu tên đệm Thành không được cha truyền con nối thì chữ Thành phải đi với tên chính thành tên kép: Thành Công.
2. Tên Chính Xét Theo Phương Diện Giống Tính: Tên chính người Việt được chia làm hai loại. Tên đàn ông và tên đàn bà. Lối phân loại này, nếu áp dụng cho người tây phương như Hoa Kỳ chẳng hạn, sẽ khá chính xác vì tên đàn ông hầu như khác hẳn tên đàn bà. Nhưng, đối với người Việt, lối phân loại này chỉ có giá trị tương đối, vì không phải đọc bất cứ tên nào, ta cũng phân biệt được đó là đàn ông hay đàn bà. Ví dụ tên Quỳnh, Kiên, Hòa, Hiền, Phương, Thủy có thể là tên của cả đàn ông lẫn đàn bà. Tuy nhiên, vì kiểu thức chọn tên đàn ông khác đàn bà nên người ta cũng có thể đoán đúng được đến 70% tên nào chỉ đàn bà, tên nào chỉ đàn ông.
a. Tên đàn bà: Đọc lịch sử Việt nam, người ta thấy khi xưa đàn bà chỉ có tên đơn, Trưng Trắc, Trưng Nhị. Mãi đến thế kỷ 10 đời nhà Đinh mới thấy xuất hiện tên kép. Công Chúa Minh Châu con của vua Đinh Tiên Hoàng. Ngày nay, muốn tên con gái được bóng bảy, các bậc cha mẹ có khuynh hướng đặt tên kép cho con. Các nhà hộ sinh tại thành phố Sàigòn trước năm 1975, tặng các sản phụ sách dậy nuôi con, trong đó đề nghị một số tên để đặt cho trẻ sơ sinh. Tất cả 150 tên đề nghị đều là tên kép. Dù đơn hay kép, tên phụ nữ thường được chọn trong các nhóm sau:
-Tên loài hoa và cây có dáng điệu dịu dàng: Mai, Lan, Cúc, Hoa, Hương, Quỳnh, Tiên, Cúc, Huệ, Liên, Liễu, Hồng,
-Tên loài chim đẹp có tiếng hót hay: Yến, Anh, Oanh, Phượng, Loan, Mi, Nhạn, Ca (sơn ca).
-Tên loài đá quý: Bích, Ngọc, Trân, Châu, Kim.
-Tên loại vải quý: Nhung, Gấm, Là, Lụa, Lượt, The, Vóc.
-Từ ngữ chỉ đức tính công, dung, ngôn, hạnh: Hạnh, Thảo, Hiền, Dung, Tuyết.
-Từ ngữ có âm thanh nhẹ nhàng, có ý nghĩa hoa mỹ: Vân,Thúy, Diễm, Lệ, Nguyệt, Trang, Huyền.
Đại khái, có thể xếp nhiều nhóm, từ những tên thanh cao bóng bảy, đến những tên nghe mộc mạc bình thường. Tuy nhiên, nguyên tắc tổng quát là khi đặt tên cho con gái, người ta bao giờ cũng chọn tiếng thanh tao, nhẹ nhàng. Thật khó mà gặp được các cô chưa chồng có tên là Tạ, Tấn, Sức, Cường, Hùng.
b. Tên đàn ông: Đọc trong lịch sử, đàn ông có tên kép rất sớm. Bên cạnh một Lý Tiến, Lý Cầm, người ta đã thấy một Triệu Quang Phục, Lý Ông Trọng. Nếu nguyên tắc chọn tên đàn bà là chọn tiếng thanh tao nhẹ nhàng, thì tên đàn ông lại được chọn trong các tiếng biểu lộ được sự hùng dũng về thể xác lẫn tinh thần. Tên đàn ông thường được chọn trong các nhóm sau đây:
-Tiếng chỉ sức mạnh : Cương, Cường, Hùng, Tráng, Dũng.
-Tiếng chỉ trí tuệ: Thông, Minh, Trí, Tuệ, Sáng, Hoài, Vọng.
-Tiếng chỉ đức hạnh: Nhân, Trung, Tín, Lễ, Nghĩa, Công,
-Tiếng chỉ tiền tài danh vọng: Phú, Quý, Kim, Tài, Danh.
Vì dân gian thường chọn tên trong các nhóm kể trên, nên một danh sách 50 người Việt nam, thế nào cũng có ít nhất hai người trùng tên.
Đọc tên các danh nhân lịch sử đến tên người Việt Nam hiện nay, người ta thấy có sự tiến hóa về phương diện hình thức. Thoạt đầu, từ thời Hùng Vương đến thế kỷ thứ 6, hầu hết tên các nhân vật lịch sử chỉ có tên họ và tên chính. Sau thế kỷ thứ 6, đa số tên người Việt có ba tiếng gồm tên họ, tên đệm, và tên chính. Đến thế kỷ 19, trong hoàng tộc nhà Nguyễn thấy xuất hiện tên 4 từ ngữ: Nguyễn Phúc Miên Tông, tức vua Thiệu Trị. Ngày nay, cả tên đàn ông lẫn tên đàn bà đang có khuynh hướng trở thành 4 từ ngữ. Sang đầu thế kỷ 21, chúng tôi đã đọc thấy tên 5 từ ngữ Nguyễn Hoàng Gia Anh Quốc trên bia mộ của một em bé tại San Jose, California. Để thấy sự tiến hóa tên chính, chúng ta nghiên cứu vấn đề trên phương diện hình thức ngôn ngữ và giống tính.
1. Tên Chính Xét Theo Phương Diện Hình Thức: Tên chính có hai loại, tên đơn và tên kép. Tên đơn là tên có một từ ngữ như Lê Lợi, Phạm Quỳnh. Tên kép là tên được cấu tạo bằng 2 hay 3 từ ngữ để diễn tả một ý nghĩa. Ví dụ:
Tên hai chữ: Nguyễn Bạt Tụy.
Tên ba chữ: Đinh Quang Anh Thái
Tên bốn chữ: Nguyễn Hoàng Gia Anh Quốc.
Biết tên nào đơn hay kép là vấn đề khó. Hãy nêu một thí dụ ông Nguyễn Thành Công. Nếu tên đệm Thành được truyền từ đời này sang đời nọ thì chữ Thành phải đi với tên họ Nguyễn để chỉ dòng họ Nguyễn Thành. Ngược lại, nếu tên đệm Thành không được cha truyền con nối thì chữ Thành phải đi với tên chính thành tên kép: Thành Công.
2. Tên Chính Xét Theo Phương Diện Giống Tính: Tên chính người Việt được chia làm hai loại. Tên đàn ông và tên đàn bà. Lối phân loại này, nếu áp dụng cho người tây phương như Hoa Kỳ chẳng hạn, sẽ khá chính xác vì tên đàn ông hầu như khác hẳn tên đàn bà. Nhưng, đối với người Việt, lối phân loại này chỉ có giá trị tương đối, vì không phải đọc bất cứ tên nào, ta cũng phân biệt được đó là đàn ông hay đàn bà. Ví dụ tên Quỳnh, Kiên, Hòa, Hiền, Phương, Thủy có thể là tên của cả đàn ông lẫn đàn bà. Tuy nhiên, vì kiểu thức chọn tên đàn ông khác đàn bà nên người ta cũng có thể đoán đúng được đến 70% tên nào chỉ đàn bà, tên nào chỉ đàn ông.
a. Tên đàn bà: Đọc lịch sử Việt nam, người ta thấy khi xưa đàn bà chỉ có tên đơn, Trưng Trắc, Trưng Nhị. Mãi đến thế kỷ 10 đời nhà Đinh mới thấy xuất hiện tên kép. Công Chúa Minh Châu con của vua Đinh Tiên Hoàng. Ngày nay, muốn tên con gái được bóng bảy, các bậc cha mẹ có khuynh hướng đặt tên kép cho con. Các nhà hộ sinh tại thành phố Sàigòn trước năm 1975, tặng các sản phụ sách dậy nuôi con, trong đó đề nghị một số tên để đặt cho trẻ sơ sinh. Tất cả 150 tên đề nghị đều là tên kép. Dù đơn hay kép, tên phụ nữ thường được chọn trong các nhóm sau:
-Tên loài hoa và cây có dáng điệu dịu dàng: Mai, Lan, Cúc, Hoa, Hương, Quỳnh, Tiên, Cúc, Huệ, Liên, Liễu, Hồng,
-Tên loài chim đẹp có tiếng hót hay: Yến, Anh, Oanh, Phượng, Loan, Mi, Nhạn, Ca (sơn ca).
-Tên loài đá quý: Bích, Ngọc, Trân, Châu, Kim.
-Tên loại vải quý: Nhung, Gấm, Là, Lụa, Lượt, The, Vóc.
-Từ ngữ chỉ đức tính công, dung, ngôn, hạnh: Hạnh, Thảo, Hiền, Dung, Tuyết.
-Từ ngữ có âm thanh nhẹ nhàng, có ý nghĩa hoa mỹ: Vân,Thúy, Diễm, Lệ, Nguyệt, Trang, Huyền.
Đại khái, có thể xếp nhiều nhóm, từ những tên thanh cao bóng bảy, đến những tên nghe mộc mạc bình thường. Tuy nhiên, nguyên tắc tổng quát là khi đặt tên cho con gái, người ta bao giờ cũng chọn tiếng thanh tao, nhẹ nhàng. Thật khó mà gặp được các cô chưa chồng có tên là Tạ, Tấn, Sức, Cường, Hùng.
b. Tên đàn ông: Đọc trong lịch sử, đàn ông có tên kép rất sớm. Bên cạnh một Lý Tiến, Lý Cầm, người ta đã thấy một Triệu Quang Phục, Lý Ông Trọng. Nếu nguyên tắc chọn tên đàn bà là chọn tiếng thanh tao nhẹ nhàng, thì tên đàn ông lại được chọn trong các tiếng biểu lộ được sự hùng dũng về thể xác lẫn tinh thần. Tên đàn ông thường được chọn trong các nhóm sau đây:
-Tiếng chỉ sức mạnh : Cương, Cường, Hùng, Tráng, Dũng.
-Tiếng chỉ trí tuệ: Thông, Minh, Trí, Tuệ, Sáng, Hoài, Vọng.
-Tiếng chỉ đức hạnh: Nhân, Trung, Tín, Lễ, Nghĩa, Công,
-Tiếng chỉ tiền tài danh vọng: Phú, Quý, Kim, Tài, Danh.
Vì dân gian thường chọn tên trong các nhóm kể trên, nên một danh sách 50 người Việt nam, thế nào cũng có ít nhất hai người trùng tên.