MỤC II: TÊN ĐỆM CỦA NGƯỜI TÂY PHƯƠNG

Để tìm hiểu tên đệm của người tây phương, nội dung mục hai gồm hai tiết: (a) nguồn gốc tên đệm của người tây phương, (b) nhiệm vụ tên đệm của người tây phương.

TIẾT A: NGUỒN GỐC TÊN ĐỆM NGƯỜI TÂY PHƯƠNG

Trước thế kỷ thứ 10, người Âu Châu chỉ có tên chính để phân biệt những cá nhân. Đến thế kỷ 11 và 12, Âu Châu bắt đầu có tên họ. Đến thế kỷ 14, vào năm 1363, tại Anh Quốc người ta thấy một người đầu tiên có tên đệm. Đó là ông John Philip Capel.

Nhiều nhà tính danh học cho rằng người tây phương đã có tên đệm trước thế kỷ thứ 10 với bằng chứng là tại các nước theo Kitô Giáo như Tây Ban Nha, Ý, người Công Giáo thường có tên thánh đôi, gồm một vị thánh nam, một vị thánh nữ như Juan-Maria, Anna-Jose, Jean-Marie. Tục lệ này từ Tây Ban Nha lan sang Pháp và từ Pháp ra khắp cả Âu Châu. Ngày nay, người ta vẫn giữ tục lệ đặt tên thánh đôi, như ứng cử viên Tổng Thống Pháp năm 2002 có tên là Jean-Marie Le Pen. Nhiều nhà tính danh học khác bác bỏ lập luận này và cho rằng tên Jean-Marie hay Anne-Joseph chỉ là tên chính ở hình thức kép. Họ cũng nêu bằng chứng là các nước Bắc Âu ít chịu ảnh hưởng Kitô Giáo, dân chúng chỉ có tên đơn. Tại Mỹ Châu, đến đầu thế kỷ 19, theo tác giả Mary P. Lee, người ta mới có tên đệm. Bằng chứng là trong số 56 đại biểu ký tên vào bản Tuyên Ngôn Ðộc Lập Hoa Kỳ, ngày 4 tháng 7 năm 1776, chỉ có 3 đại biểu là có tên đệm. Còn lại 53 vị chỉ có tên chính và tên họ.

Đối với Việt Nam, bất cứ từ ngữ nào cũng có thể là tên chính hay tên đệm, nhưng với các nước tây phương, tên họ, tên đệm và tên chính khác hẳn ngôn ngữ thông thường. Riêng tên đệm, vì xuất hiện sau cùng nên đã mượn cả tên họ lẫn tên chính làm tên đệm. Công thức tổng quát tên người Âu Mỹ như sau: TÊN CHÍNH + TÊN ĐỆM + TÊN HỌ. Với người tây phương, tên đệm không quan trọng như tên đệm người Việt Nam hay Trung Quốc, người ta có thể bỏ đi. Ví dụ Nikita Khrushchev (1894-1971), bỏ tên đệm Sergeyevich, Karl Marx (1818-1883), bỏ tên đệm Heinrich. Nếu có viết tên đệm, người ta cũng chỉ viết tắt như John F. Kennedy (1917-1963), George W. Bush (1947- ).

TIẾT B: NHIỆM VỤ TÊN ĐỆM NGƯỜI TÂY PHƯƠNG

1. Tên Đệm Ghi Dấu Tích Lịch Sử Gia Đình: Người tây phương lấy tên họ làm tên đệm để ghi dấu lịch sử gia đình. Nguyên tắc này áp dụng cho phụ nữ và con cái.

a. Đối với phụ nữ: Theo luật pháp và tục lệ, khi người phụ nữ tây phương lập gia đình, cô được giữ tên chính, và phải nhận tên họ chồng. Còn tên họ của cô, tục lệ quy định để làm tên đệm. Xin nêu trường hợp cụ thể của cô Jacqueline Bouvier (Jacqueline: tên chính, Bouvier: tên họ). Khi cô này lập gia đình với ông John F. Kennedy, thì tên bà là Jacqueline Bouvier Kennedy. Đọc tên này, ta biết bà Jacqueline có họ là Bouvier, lập gia đình với ông họ Kennedy. Đến khi Tổng Thống Kennedy chết, bà Jacqueline tái giá, tên mới của bà là Jacqueline Bouvier Kennedy Onassis. Đọc tên này, ta biết lai lịch của bà Jacqueline có họ là Bouvier, đã kết hôn với ông Kennedy và bây giờ có chồng tên họ là Onassis. Khi người phụ nữ Anh và Hoa Kỳ ly dị, luật pháp cho phép họ lấy lại tên họ cũ.

b. Đối với các con trong gia đình: Tên họ người phụ nữ Anh Mỹ trước khi lấy chồng gọi là maiden name và người Âu Châu, nhất là người Tô Cách Lan, lấy tên này làm tên đệm cho các con để kỷ niệm cuộc hôn nhân giữa hai dòng họ. Ví dụ anh chàng Mỹ John Walker Lindh ở California, theo Taliban tại Afghanistan, chống lại Hoa Kỳ, có tên đệm là Walker. Tên Walker là tên họ của mẹ anh ta. Trong các mẫu đơn xin thẻ tín dụng tại Hoa Kỳ, các cơ sở tín dụng thường hỏi tên họ mẹ của người xin thẻ vì tên họ mẹ chính là tên đệm của đương đơn. Đôi khi, người ta dùng cả tên ông bà nội, ông bà ngoại hay ông bà cố tổ làm tên đệm, nếu những người này nổi tiếng.

Chúng ta hãy xét gia phả của hai cha con đều là Tổng Thống Hoa Kỳ có tên là George W. Bush để chứng minh cho định luật này. Gia phả được báo Time xuất bản ở Hoa Kỳ công bố trong số ra ngày 27 tháng 12 năm 2004. Tổng Thống cha có tên đầy đủ là George Herbert Walker Bush (1924 - ) và Tổng Thống con có tên đầy đủ là George Walker Bush (1946- ). Ông Bush cha lấy hai từ Herbert Walker làm tên đệm vì đó là tên đệm và tên họ của ông ngoại. Ông ngoại tên là George Herbert Walker ( 1875-1953). Còn Tổng Thống Bush con lấy tên đệm Walker vì đó là tên họ của bà nội. Bà nội của Tổng Thống Bush con là Dorothy Walker Bush (1901-1992)

Tác giả Mary P. Lee nêu một thí dụ cụ thể: Tại tiểu bang Pennsylvania, người ta lấy tên họ Ambler của vị nữ anh hùng ở đó để đặt tên cho thành phố và ông Harold Ambler Wilcox là hậu duệ của bà cố tổ này đã lấy tên Ambler làm tên đệm cho gia đình.

Phong tục ở các nước nói tiếng Tây Ban Nha, hay Bồ Đào Nha, còn dùng cả tên họ bố, tên họ mẹ trong tên người con. Công thức là: Tên Con + Tên Họ Bố + Tên Họ Mẹ. Ví dụ tên nhà lãnh tụ Cộng Sản Nicaragua là Daniel Ortega Saavedra. Daniel là tên chính, Ortega là tên họ bố, Saavedra là tên họ mẹ.

Phong tục Ba Tây, Mễ Tây Cơ còn dùng tên họ ông bà nội ngoại làm tên đệm cho con cháu. Tại Ba Tây, công thức đặt tên của một người là: Tên Chính + Tên Đệm + Tên Họ Bà Cố Nội + Tên Họ Ông Cố Nội + Tên Họ Bố. Ví dụ tên đầy đủ của một người Ba Tây: Eliana Marcia Villela Gomes Soares.

Người ta cũng có thể dùng tên của một người tổ tiên trong dòng tộc để làm tên đệm. Trường hợp này tổ tiên thường là người nổi tiếng và con cháu muốn dùng tên người này làm tên đệm để tưởng nhớ tổ tiên. Tác giả Mary P. Lee kể rằng ông Stephen Livingstone Price đã lấy tên đệm là Livingstone vì ông Livingstone, một nhà thám hiểm thời danh của Hoa Kỳ, là ông cố của gia đình ông Price.

2. Tên Đệm Để Phân Biệt Thế Hệ: Người Anh Mỹ áp dụng bốn phương cách để phân biệt thế hệ:

a. Thứ nhất, dùng chữ Junior. Người Anh Mỹ có tục đặt tên cha con giống nhau như hai cha con ông Bush đều làm Tổng Thống Hoa Kỳ. Một ông là George Herbert Walker Bush (1924- ), ông kia là George Walker Bush (1946). Để phân biệt cha con, cách thứ nhất là thêm từ ngữ Junior, thường viết tắt là Jr., nghĩa là ít tuổi hơn. Đọc tên George W. Bush Jr. ta biết ông này là con, và ông George Bush là cha. Một khi cha qua đời, ông con sẽ bỏ chữ Junior.

b. Thứ hai, dùng tên đệm khác nhau: Khi tên chính của cha con giống nhau, người Anh Mỹ áp dụng phương pháp đặt tên đệm khác nhau để phân biệt thế hệ cha con. Ví dụ các con của ông Gordon Connelly Jackson đều có tên là Gordon. Ông sẽ chọn tên đệm khác nhau cho mỗi người con: Gordon Wood Jackson, Gordon Smith Jackson, Gordon Lee Jackson. Ðể tránh lẫn lộn, gia đình dùng tên đệm để xưng hô.

c. Thứ ba, lấy tên bố rồi thêm tiếp vĩ ngữ làm tên đệm. Nguyên tắc tổng quát ở Nga là con trai dùng tiếp vĩ ngữ ICH hay OVICH, con gái dùng tiếp vĩ ngữ VA hay OVA. Ví dụ đọc tên vị cựu Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Sô Mikhail Sergeyevich Gorbachev (1931- ), ta biết ông này có bố tên là Sergeyev vì từ Sergeyevich có nghĩa là con của ông Sergeyev. Ví dụ khác: Ðọc tên ông Pyotr Ivanovich Krylov, ta biết ông này là con ông Ivan vì có tiếp vĩ ngữ Ovich. Nếu ông Ivan có con gái, tên là Nadia chẳng hạn, tên đầy đủ của cô sẽ là Nadia Ivanova Krylova. Ðọc tên này, ta biết cô Nadia là con ông Ivan vì có tiếp vĩ ngữ Ova.

d. Thứ tư, lấy tên bố rồi thêm tiếp đầu ngữ làm tên đệm. Ở Hoa Kỳ và Ái Nhĩ Lan, người ta thêm tiếp đầu ngữ Fitz vào tên chính của người cha, làm thành tên đệm của người con. Đọc tên Tổng Thống Hoa Kỳ John Fitzgerald Kennedy, ta biết ông này có bố tên là Gerald vì Fitzgerald có nghĩa là con ông Gerald. Từ ngữ Fitz do tiếng Fis trong Pháp ngữ, có nghĩa là con. Nói chung, người tây phương cũng áp dụng phương pháp đặt tên để biểu lộ liên hệ huyết thống gia đình.

Ngày nay, theo Elsdon C. Smith, hơn 80% dân số Anh Mỹ có tên đệm và những người không có tên đệm lại bị rắc rối đối với các máy điện toán của các cơ sở tín dụng. Các nhà tính danh học Mỹ thường nêu trường hợp Tổng Thống Hoa Kỳ Harry Truman (1884-1972) làm thí dụ. Ông này không có tên đệm, nhưng công chúng cứ thắc mắc sao Tổng Thống không có tên đệm. Biết vậy, Tổng Thống Truman đã thêm mẫu tự S vào giữa, thành ra là Harry S Truman. Theo nguyên tắc, chữ viết tắt S phải có dấu chấm. Đàng này Tổng Thống không chấm và ông giải thích mẫu tự S là do chữ STAND FOR, nghĩa là thay thế, không phải là tên đệm, nên không có dấu chấm. Trong quân ngũ Hoa Kỳ, nhiều binh sĩ không có tên đệm, nên máy điện toán bộ quốc phòng quy định chữ N.M.I. nghĩa là No Middle Initial, dịch ra việt ngữ là không có tên đệm viết tắt.

3. Đặt Tên Đệm Để Có Âm Thanh Hài Hòa: Khi đặt tên cho con, cha mẹ tây phương rất chú ý đến vấn đề làm sao chọn được tên mà khi đọc lên tạo được âm thanh hài hòa. Người Hoa Kỳ thường nói: It sounds nice and goes well with the surname nghĩa là tên này nghe hay, phù hợp với tên họ. Theo các nhà tính danh học Hoa Kỳ, nếu ba loại tên: tên chính, tên đệm, tên họ, tên nào cũng chỉ có một âm tiết, thì khi đọc lên sẽ có âm thanh cụt ngủn, khó nghe. Ví dụ James John Jones (công thức về âm tiết là 1+1+1) Để tránh tình trạng này, nhà tính danh học Mỹ Elsdon C. Smith đề nghị như sau:

a. Với tên họ có 1 âm tiết: Tên đệm và tên chính phải có hai âm tiết, theo công thức 2+2+1. Ví dụ Edgar Allen Poe, hoặc 3+2+1. Ví dụ Benjamin Howard Taft, hoặc 3+3+1 như Christopher Robertson Smith.

b. Với tên họ có 2 âm tiết: Tên đệm và tên chính phải theo công thức 3+1+2 như Jacqueline Lee Hunter, hoặc 2+3+2 như Terry Augustus Lindberg, hoặc 1+2+2 như John Jacob Astor.

c. Với tên họ có 3 âm tiết: Tên đệm và tên chính phải theo công thức 2+1+3 như Jason Gibbs McAdoo, hoặc 1+2+3 như John Baldwin Emerson, hoặc 2+2+3 như Kevin Megan Carpenter.