Jonathan Liedl của National Catholic Register, ngày 23 tháng 9 năm 2024, có bài nhận định cho rằng cuộc họp vào tháng 10 của Thượng hội đồng có thể dẫn đến một số thay đổi lớn tác động đến đời sống hàng ngày trong Giáo Hội Công Giáo.
Những vấn đề gây tranh cãi nhất có thể không nằm trong chương trình nghị sự của cuộc họp Thượng hội đồng về tính đồng nghị vào tháng tới tại Rome. Nhưng đừng nhầm lẫn về điều này: Cuộc họp từ ngày 2 đến 27 tháng 10 vẫn có thể dẫn đến một số thay đổi lớn tác động đến đời sống hàng ngày trong Giáo Hội Công Giáo.
Các đại biểu tham dự Thượng hội đồng, nơi sẽ kết thúc quá trình Thượng hội đồng hoàn cầu kéo dài bốn năm tập trung vào cách tăng cường sự tham gia vào Giáo Hội Công Giáo, có khả năng sẽ thảo luận và có thể phê duyệt các đề xuất liên quan đến mọi điều, từ phụ nữ ở các vị trí lãnh đạo đến khả năng của các hội đồng giám mục quốc gia trong việc đưa ra các quyết định về tín lý.
Tiềm năng tạo ra những thay đổi có tác động vẫn còn ngay cả sau khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô quyết định chuyển các chủ đề gây tranh cãi — chẳng hạn như khả năng có nữ phó tế và việc phân định các vấn đề giáo lý gây tranh cãi (bao gồm cả những vấn đề liên quan đến tình dục) — cho các nhóm nghiên cứu chuyên biệt chứ không phải toàn bộ thượng hội đồng.
Trên thực tế, cả các nhà thần học quan tâm và các nhà hoạt động nhiệt thành đều suy đoán rằng bằng cách tập trung vào các chủ đề cơ bản hơn như việc ra quyết định trong đời sống của Giáo hội, thượng hội đồng thực sự có thể "mở ra cánh cửa" cho những nỗ lực thay đổi các tín lý và kỷ luật đặc thù.
Và trong khi những người tham gia như Hồng Y Christoph Schönborn của Vienna cho biết các chủ đề chuyên biệt của thượng hội đồng "có phần mơ hồ", thì tài liệu sẽ hướng dẫn các cuộc thảo luận instrumentum laboris (IL) vào tháng 10, đã bao gồm các phác thảo ban đầu về một số đề xuất cụ thể.
Hơn 360 đại biểu bỏ phiếu — bao gồm, năm thứ hai liên tiếp, một số lượng lớn phụ nữ và nam giới không được thụ phong — sẽ thảo luận về các đề xuất này trong suốt tháng 10 trước khi bỏ phiếu cho một tài liệu cuối cùng. Đức Giáo Hoàng Phanxicô sẽ cân nhắc văn bản này trước khi viết giáo huấn hậu Thượng hội đồng của riêng mình — trừ khi ngài quyết định chỉ chấp nhận văn kiện cuối cùng của Thượng hội đồng có tính huấn quyền, như một thay đổi gần đây đối với luật giáo hội cho phép ngài làm.
Dù trường hợp nào đi nữa, chúng ta sẽ có một tháng Mười quan trọng hơn nhiều so với những gì những người chỉ tập chú vào "các vấn đề nóng hổi" dẫn các bạn tin.
Sau đây là bảy cách cụ thể mà Thượng hội đồng vẫn có thể thay đổi Giáo Hội Công Giáo.
1. Phụ nữ trong các Chủng viện — và mọi nơi khác
Mong rằng Thượng hội đồng sẽ kêu gọi phụ nữ tham gia nhiều hơn vào các chủng viện. Không, không phải với tư cách là ứng viên cho chức linh mục, mà là những người tham gia quan trọng vào quá trình đào tạo cho những người đàn ông đang là ứng viên linh mục.
Tài liệu Làm việc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phụ nữ có thể tiếp cận các vai trò "giảng dạy và đào tạo" trong bối cảnh chủng viện, điều này sẽ cho phép các linh mục tương lai và phụ nữ "phát triển sự hiểu biết lẫn nhau và lòng tôn trọng lẫn nhau cũng như khả năng hợp tác của họ".
Đề xuất này chỉ là một trong nhiều đề xuất nhằm thúc đẩy vai trò của phụ nữ trong Giáo hội. Những mục tiêu khác bao gồm việc phụ nữ tham gia nhiều hơn vào các quá trình ra quyết định, các vị trí trách nhiệm của giáo phận và với tư cách là thẩm phán trong các quy trình giáo luật. Tóm lại, mục tiêu là để phụ nữ đóng vai trò lớn hơn trong mọi lĩnh vực của Giáo hội, không chỉ dành riêng cho các giáo sĩ. Tất cả đều là một phần của những gì Tài liệu Làm việc mô tả là "phân bổ lại nhiệm vụ", mà việc thực hiện, có thể nói là không yêu cầu phải thụ phong.
Sự nhấn mạnh này có thể được thực hiện ở mọi bộ phận của Giáo hội, mặc dù cũng đúng là tính mới mẻ của nó — và do đó là tác động của nó — sẽ khác nhau tùy theo khu vực.
Ví dụ, ở những nơi như Hoa Kỳ, việc phụ nữ trở thành giảng viên chủng viện và giữ các vị trí lãnh đạo giáo phận như chưởng ấn hoặc giám đốc trường học là tiêu chuẩn, mặc dù không bắt buộc.
Không phải trong mọi bối cảnh đều như vậy. Ví dụ, ở nhiều quốc gia ở Châu Phi, tình trạng thiếu hụt các nhà thần học giáo dân có trình độ sẽ khiến việc đưa phụ nữ vào một việc như đào tạo chủng viện trở thành một thách thức lớn hơn, có lẽ nói lên nhu cầu về những thay đổi cơ bản hơn.
Do đó, trong khi các đề xuất cụ thể liên quan đến vai trò của phụ nữ trong Giáo hội có khả năng xuất hiện từ thượng hội đồng, việc chúng được tiếp nhận như một lời kêu gọi thay đổi mạnh mẽ hay chỉ đơn giản là "nhiều hơn thế nữa" có thể sẽ khác nhau tùy theo bối cảnh.
2. Các Hội đồng Giám mục được tăng cường
Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã kêu gọi "phân quyền hợp lý" trong Giáo hội. Và tài liệu chuẩn bị của thượng hội đồng đề xuất tăng cường các hội đồng giám mục như một bước đi theo hướng đó.
Những người tham gia thượng hội đồng sẽ thảo luận liệu các hội đồng giám mục - các cơ quan giám mục tại một lãnh thổ nhất định như Hội đồng Giám mục Công Giáo Hoa Kỳ - có nên trở thành "chủ thể giáo hội được công nhận theo giáo luật, được trao thẩm quyền về giáo lý" hay không, có khả năng đưa ra các quyết định về phụng vụ, kỷ luật và thậm chí là thần học.
Kiểu phân quyền này đã được ủng hộ trong thượng hội đồng bởi, trong số những người khác, những người tham gia Đức, những người có khả năng coi đó là một cách cho phép họ thực hiện những thay đổi mong muốn liên quan đến giáo huấn của Giáo hội về tình dục và khả năng truyền chức cho phụ nữ ở Đức.
IL lưu ý rằng loại "phong cách đồng nghị" này có thể giúp "vượt qua ý tưởng rằng tất cả các Giáo hội nhất thiết phải hành động cùng một nhịp đối về mọi vấn đề", mặc dù cũng nói thêm rằng các quyết định mang tính địa phương hơn không nên ảnh hưởng đến "sự thống nhất về giáo lý, kỷ luật và sự hiệp thông của Giáo hội".
Những thay đổi về tình trạng giáo luật của các hội đồng giám mục - và cấp độ thẩm quyền tương ứng của họ - có thể dẫn đến những thay đổi lớn trên thực tế. Những người chỉ trích cảnh báo rằng điều này có thể dẫn đến việc các Giáo hội địa phương đi theo con đường riêng của họ về các vấn đề chính về giáo lý và kỷ luật, về cơ bản chỉ là hiệp thông trên danh nghĩa. Dự kiến chủ đề này sẽ là một trong những chủ đề gây tranh cãi gay gắt nhất vào tháng tới.
3. Đánh giá các Giám mục
Để cổ vũ tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, thượng hội đồng có thể sẽ đề xuất những cách cụ thể mà các cộng đồng Giáo hội có thể đánh giá các nhà lãnh đạo của họ.
Ngoài các chuẩn mực giáo luật đã có, IL tuyên bố rằng cần phải phát triển "các cấu trúc và hình thức đánh giá thường xuyên về cách thi hành các trách nhiệm mục vụ thuộc mọi loại".
“Đánh giá, hiểu theo nghĩa không dạy đời (non-moralist), giúp các thừa tác viên thích nnghi nhanh chóng và phát huy sự phát triển cũng như khả năng thực hiện việc phục vụ của mình tốt hơn”, tài liệu nêu rõ.
Đề xuất này được trình bày như một cách để chống lại chủ nghĩa giáo sĩ trị và có thể sẽ được những người muốn các nhà lãnh đạo Giáo hội chịu trách nhiệm nhiều hơn với giáo dân của mình khi đưa ra quyết định, cho dù là về tài chính, tổ chức lại giáo phận hay thậm chí là lịch trình Thánh lễ của giáo xứ hoan nghênh.
Tuy nhiên, những người khác có thể bày tỏ lo ngại rằng việc đánh giá quá mức mối quan hệ giữa các thừa tác viên và những người mà họ phục vụ có thể gây căng thẳng cho mối quan hệ vốn được cho là gắn kết về mặt tinh thần.
Rốt cuộc, một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một tác động tương tự đã diễn ra ở Hoa Kỳ sau khi các giao thức phòng ngừa lạm dụng tình dục khiến nhiều linh mục cảm thấy như các giám mục của họ coi họ chủ yếu là những trách nhiệm pháp lý tiềm ẩn.
Các đại biểu của Thượng hội đồng, phần lớn là giám mục, có thể sẽ muốn bảo vệ chống lại những kết quả không mong muốn tương tự trong bất cứ quy trình đánh giá chính thức nào được thiết lập.
4. Thừa tác vụ lắng nghe
Tài liệu chuẩn bị đề xuất thành lập một “thừa tác vụ lắng nghe và đồng hành” mới như một cách để biến tính đồng nghị thành một trải nghiệm cụ thể hơn trong cuộc sống của những tín hữu bình thường.
Thừa tác vụ này sẽ đóng vai trò như một “cánh cửa mở” cho cộng đồng, cho phép mọi người bước vào mà không cảm thấy bị đe dọa hay bị phán xét.” Ngoài ra, chức vụ này được hình dung là cho phép sự phân định cộng đồng diễn ra ở bình diện địa phương, có thể bằng cách tạo điều kiện cho phương pháp “đối thoại trong Chúa Thánh Thần” của thượng hội đồng.
Việc thành lập thừa tác vụ mới này, theo Tài liệu Làm việc, sẽ chỉ ra “tính chất tiên tri” của việc lắng nghe, chứng minh rằng lắng nghe vừa là một phần bình thường của đời sống Giáo hội vừa là ưu tiên của Giáo hội.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã chứng tỏ sự sẵn lòng thiết lập các thừa tác vụ mới để giải quyết nhu cầu được tri nhận, tạo ra thừa tác vụ giáo lý viên vào năm 2021. Với "thừa tác vụ lắng nghe" đã được nêu rõ trong tài liệu chuẩn bị cho phiên họp của Thượng hội đồng năm 2024, hãy mong đợi một số hình thức của thừa tác vụ này sẽ được đề xuất vào cuối tháng 10 — và Đức Giáo Hoàng Phanxicô sẽ nhanh chóng hành động để thực hiện nó.
5. Các lá phiếu vượt tính tham vấn
Một trọng tâm chính vào tháng tới sẽ là đưa nhiều người tham gia hơn vào việc đưa ra các quyết định mục vụ trong Giáo hội.
Tài liệu Làm việc cho biết thẩm quyền giáo hội thích đáng sẽ được tự do đưa ra các quyết định cuối cùng mà không có "sự cạnh tranh hay xung đột", vì thẩm quyền này bắt nguồn từ "cấu trúc phẩm trật của Giáo hội do Chúa Kitô thiết lập".
Nhưng bản văn cũng ngụ ý rằng một giám mục phần nào bị ràng buộc phải chấp nhận "thỏa thuận chung phát sinh" từ các quá trình tham vấn.
Không rõ các xung đột có thể phát sinh cuối cùng sẽ được giải quyết ra sao theo cách tôn trọng cả hệ thống phẩm trật của Giáo hội lẫn viễn kiến đồng nghị được đưa ra.
Bức tranh này trở nên phức tạp hơn khi Tài liệu Làm việc đề xuất rằng công thức chuẩn mực nói về "chỉ là lá phiếu tham vấn" nên được sửa đổi, vì nó "làm giảm giá trị của tham vấn".
Mặc dù các chi tiết về những gì thực sự được đề xuất liên quan đến việc mở rộng sự tham gia vào quá trình ra quyết định vẫn còn rất mơ hồ, nhưng một sự thay đổi như vậy có thể gây ra hậu quả rất lớn. Mong đợi các đại biểu của thượng hội đồng yêu cầu nhiều rõ ràng hơn trong thời gian ở Rome.
6. Liên đới nội bộ Giáo hội
Do bản chất quốc tế của nó, Thượng hội đồng về tính đồng nghị đã được những người tham gia ca ngợi là thời điểm liên đới sâu sắc hơn và làm giàu lẫn nhau giữa những người Công Giáo trong Giáo hội hoàn vũ. Ngoài ra, như Tài liệu Làm việc đã nói, "sự tồn tại của các Giáo hội giàu có và các Giáo hội sống trong khó khăn lớn là một điều tai tiếng".
Do đó, hãy mong đợi các đề xuất xuất hiện để chính thức hóa việc các Giáo hội địa phương chia sẻ những món quà tương ứng của họ, không chỉ là những món quà vật chất mà còn cả giáo lý và mục vụ.
Chắc chắn, những nỗ lực hợp tác giữa, chẳng hạn, các Giáo hội giàu có hơn ở phương Tây và các Giáo hội năng động hơn ở Nam Bán cầu đã tồn tại, bao gồm việc trao đổi linh mục và nguồn lực tài chính. Nhưng một đề xuất cụ thể từ thượng hội đồng có thể thúc đẩy sự cống hiến mới cho loại "chia sẻ quà tặng" này, tương tự như cách chỉ thị của Thánh Gioan XXIII đã khơi dậy phong trào các giáo xứ truyền giáo do Bắc Mỹ tài trợ ở Trung và Nam Mỹ vào những năm 1960.
7. Một Thượng hội đồng không bao giờ kết thúc
Bản dự thảo áp chót của bản tóm tắt phiên họp của thượng hội đồng năm 2023 bao gồm một đề xuất thành lập "một hội đồng thường trực gồm các Giám mục được các Hội đồng Giám mục bầu ra để hỗ trợ cho thừa tác vụ Phêrô" — nói cách khác, một "siêu hội đồng" thường trực, đại diện về mặt địa lý để cố vấn cho Đức Giáo Hoàng trên cơ sở liên tục.
Đề xuất này đã không được đưa vào bản văn hiệu đính cuối cùng khi đó, nhưng ngôn ngữ liên quan đã tìm được đường trở lại trong tài liệu chuẩn bị của phiên họp năm 2024.
Trích dẫn tông hiến Episcopalis Communio năm 2018 của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, tài liệu này kêu gọi chuyển đổi hội đồng "từ một sự kiện thỉnh thoảng thành một tiến trình của giáo hội kéo dài trong không gian và thời gian".
Mặc dù không có thông tin chi tiết cụ thể nào được cung cấp về cách chuyển đổi Thượng Hội đồng Giám mục từ một "sự kiện thỉnh thoảng" — thông thường là ba năm một lần về một chủ đề do Đức Giáo Hoàng quyết định — thành một "quy trình giáo hội" tiếp tục diễn ra, nhưng tài liệu đã khẳng định về "quy trình theo từng giai đoạn" của Thượng Hội đồng về tính đồng nghị. Phiên họp bế mạc vào tháng 10 diễn ra sau ba năm các phiên họp cấp giáo phận, quốc gia và khu vực.
Thượng Hội đồng về tính đồng nghị có thể sẽ bế mạc vào cuối tháng 10. Nhưng nếu một điều gì đó giống như "siêu Thượng Hội đồng" được các đại biểu đề xuất và được Đức Giáo Hoàng Phanxicô chấp thuận, chúng ta sẽ được nghe về các Thượng Hội đồng ở Rome trong thời gian dài hơn năm nay.