Francis X. Rocca (*), trên National Catholic Register ngày 29 tháng 12 năm 2024, viết về những điểm nổi bật trong năm bao gồm chuyến đi dài nhất của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, chuyến đi kéo dài 11 ngày qua Châu Á và Châu Đại Dương; kết thúc Thượng hội đồng về tính đồng nghị; và việc bổ sung 20 Hồng Y mới vào cơ quan sẽ chọn giáo hoàng tiếp theo.
Tất cả những biến cố trên đã củng cố các chủ đề từng đánh dấu triều giáo hoàng hiện tại ngay từ khi bắt đầu: ưu tiên đi du lịch đến các quốc gia không phải phương Tây; nhấn mạnh vào việc tham vấn rộng rãi hơn với giáo dân; và xu hướng chọn những người đàn ông có xuất thân hoặc địa điểm không theo truyền thống làm hoàng tử của Giáo hội.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô cũng thể hiện một đặc điểm quen thuộc trong phong cách lãnh đạo của mình: sử dụng sự mơ hồ có vẻ mang tính chiến lược để khơi dậy cuộc thảo luận và mở rộng phạm vi quan điểm có thể chấp nhận được về một số vấn đề nhạy cảm nhất trong đời sống của Giáo hội. Năm nay, cách tiếp cận đó đặc biệt nổi bật liên quan đến việc giảng dạy về các mối quan hệ đồng tính, việc phong chức thánh cho phụ nữ và việc làm mẹ hộ.
Ví dụ nổi tiếng nhất về phương pháp này vẫn là câu nói nổi tiếng nhất của vị Giáo hoàng, được đưa ra để trả lời một câu hỏi về tình dục đồng tính và chức linh mục tại cuộc họp báo đầu tiên của ngài vào năm 2013: "Tôi là ai mà phán xét?"
Theo đó, năm nay bắt đầu trong bối cảnh tranh cãi về việc công bố Fiducia Supplicans vào tháng 12 năm 2023, một tuyên bố của Bộ Giáo lý Đức tin của Vatican được Đức Giáo Hoàng đích thân chấp thuận, cho phép các linh mục ban phước cho các cặp đôi đồng tính.
Sau khi chủ tịch Hội nghị chuyên đề của các Hội đồng Giám mục Châu Phi và Madagascar, Đức Hồng Y Fridolin Ambongo Besungu của Kinshasa, Cộng hòa Dân chủ Congo, đến Rome để phản đối tài liệu này, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã cho phép các giám mục Châu Phi cấm những phước lành như vậy trên lục địa của họ.
“Người Châu Phi là một trường hợp riêng biệt: Đối với họ, đồng tính luyến ái là điều gì đó ‘xấu xí’ theo quan điểm văn hóa; họ không dung thứ cho điều đó”, Đức Giáo Hoàng nói với tờ báo Ý La Stampa.
Ba tháng sau, trong một cuộc phỏng vấn với CBS News, Đức Giáo Hoàng đã hạ thấp tầm quan trọng của Fiducia Supplicans, cho rằng nó chỉ cho phép ban phước cho các cá nhân, mặc dù tài liệu này liên tục nhắc đến “các cặp đôi”.
“Không, điều tôi cho phép là không ban phước cho sự kết hợp. Điều đó không thể thực hiện được”, Đức Giáo Hoàng nói. “Nhưng để ban phước cho mỗi người, thì có.”
Tháng sau, trong một cuộc họp kín với các giám mục Ý, Đức Giáo Hoàng đã sử dụng một thuật ngữ tiếng Ý thô tục để chỉ đồng tính luyến ái trong khi tái khẳng định chính sách của Giáo hội là cấm những người đàn ông có “khuynh hướng đồng tính luyến ái sâu xa” vào các chủng viện. Ngài đã xin lỗi vì cách diễn đạt này thông qua một phát ngôn viên, người này cho biết Đức Giáo Hoàng “không bao giờ có ý định xúc phạm hoặc thể hiện mình bằng những thuật ngữ kỳ thị người đồng tính.”
Vào tháng 4, văn phòng giáo lý đã công bố tuyên bố Dignitas Infinita, về việc bảo vệ phẩm giá con người, bao gồm các chủ đề trong lĩnh vực giới tính và đạo đức sinh học. Đức Hồng Y Víctor Fernández, tổng trưởng của bộ, đã dự đoán, trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn Tây Ban Nha EFE, rằng tài liệu này sẽ trấn an những người Công Giáo vốn lo ngại về tranh cãi về việc ban phước cho người đồng tính.
Tuyên bố mới trích dẫn một tuyên bố gần đây của Đức Giáo Hoàng Phanxicô mô tả "việc thực hành điều gọi là làm mẹ hộ là đáng chê trách, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng đến phẩm giá của người phụ nữ và đứa trẻ, dựa trên việc khai thác hoàn cảnh nhu cầu vật chất của người mẹ", và kêu gọi lệnh cấm hoàn cầu.
Nhưng trong cuộc phỏng vấn với CBS ngay sau đó, Đức Giáo Hoàng dường như đã làm dịu đi sự lên án của mình và gợi ý rằng có thể có những trường hợp ngoại lệ: "Tôi muốn nói rằng trong mỗi trường hợp, tình hình cần được cân nhắc cẩn thận và rõ ràng, tham khảo ý kiến bác sĩ và sau đó là đạo đức. Tôi nghĩ rằng có một quy tắc chung trong những trường hợp này, nhưng bạn phải xem xét từng trường hợp cụ thể để đánh giá tình hình, miễn là nguyên tắc đạo đức không bị vi phạm".
Đức Giáo Hoàng Phanxicô cũng nói với CBS rằng ngài sẽ không xem xét việc phong chức phó tế cho phụ nữ, dường như khép lại vấn đề mà ngài đã chỉ định ba ban riêng biệt để nghiên cứu. Nhưng vào tháng 10, Đức Giáo Hoàng đã thông qua một văn bản cuối cùng của thượng hội đồng như một phần trong giáo huấn chính thức của mình, trong đó nêu rõ rằng "vấn đề về quyền tiếp cận chức phó tế của phụ nữ vẫn còn bỏ ngỏ. Sự phân định này cần phải tiếp tục".
Thượng hội đồng đã chứng tỏ là một sự thất vọng đối với những người mong đợi nó sẽ giải quyết các vấn đề nóng hổi, chẳng hạn như các vấn đề LGBT, độc thân của giáo sĩ hoặc biện pháp tránh thai, sau khi Đức Giáo Hoàng giao những vấn đề đó cho các nhóm nghiên cứu đặc biệt, bao gồm một nhóm được chỉ định rõ ràng để giải quyết "các vấn đề giáo lý, mục vụ và đạo đức gây tranh cãi". Họ được cho là sẽ báo cáo về những phát hiện của mình vào cuối tháng 6 năm 2025.
Trong một cuộc họp báo vào tháng 9, Đức Giáo Hoàng đã phát biểu về các cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, nói rằng chúng đã trình bày cho người Công Giáo Hoa Kỳ nhu cầu lựa chọn "cái ác nhỏ hơn": một đảng viên Dân chủ ủng hộ mạnh mẽ việc phá thai hợp pháp hoặc một đảng viên Cộng hòa tuyên thệ trục xuất hàng triệu người di cư. Cả hai ứng cử viên đều "chống lại sự sống", ngài nói. "Cái ác nhỏ hơn là gì? Người phụ nữ đó hay người đàn ông đó? Tôi không biết; mỗi người phải suy nghĩ và quyết định theo lương tâm của riêng mình", Đức Giáo Hoàng nói, trái ngược với các giám mục Hoa Kỳ, những người có hướng dẫn bỏ phiếu đã xác định sự phản đối phá thai là "ưu tiên hàng đầu" của họ.
Trong suốt cả năm, Đức Giáo Hoàng đã nhiều lần kêu gọi hòa bình tại các điểm nóng trên khắp thế giới, đặc biệt là ở Ukraine và Gaza. Ngài thường giữ lập trường trung lập giữa các bên tham chiến, mặc dù đôi khi ngài chỉ trích Israel một cách mạnh mẽ, đặc biệt là khi ngài nói trong một cuộc phỏng vấn dài vào tháng 11 rằng chiến dịch của quốc gia này tại vùng đất Palestine nên được điều tra như một cuộc diệt chủng có thể xảy ra. Hai hình ảnh vào tháng 12 đã tiêu biểu cho sự bấp bênh trong hành động cân bằng của Đức Giáo Hoàng về chủ đề xung đột bất ổn ở Trung Đông. Ngài đã được chụp ảnh tại Vatican khi đang cầu nguyện trước một cảnh Chúa giáng sinh do các nghệ nhân Palestine làm, trong đó có bức tượng Chúa Hài đồng nằm trong máng cỏ được quấn khăn trùm đầu keffiyeh, một biểu tượng được công nhận rộng rãi của sự nghiệp Palestine. Hình ảnh này đã gây ra tranh cãi ở Israel và những nơi khác — và sau đó đã bị gỡ bỏ. Ngày hôm sau, Vatican đã công bố một bức ảnh Giáo hoàng đang xem bức tranh được ngài mô tả như một trong những bức tranh yêu thích của mình: bức tranh White Crucifixion của Marc Chagall năm 1938, bức tranh mô tả Chúa Giêsu là một người Do Thái trên nền cảnh đàn áp bài Do Thái ở Đế quốc Nga cũ và Đức Quốc xã.
Trong một lời tri ân khác dành cho văn hóa vào năm ngoái, một bức thư ngỏ được công bố vào tháng 8 về tầm quan trọng của văn học đối với việc giáo dục các linh mục và những người khác trong mục vụ, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã thúc giục sự khiêm nhường khi đứng về phía nào đó trong các vấn đề phức tạp:
“Bằng cách thừa nhận sự vô ích và thậm chí sự bất khả thu hẹp sự mầu nhiệm của thế giới và nhân loại thành một cực đối lập giữa thật và giả hoặc đúng và sai, người đọc chấp nhận trách nhiệm đưa ra phán đoán, không phải như một phương tiện thống trị, mà như động lực để lắng nghe nhiều hơn.”
_________________________________________________________________
(*) Francis X. Rocca Francis X. Rocca là nhà phân tích cấp cao của Vatican cho EWTN News. Ông đã đưa tin về Vatican từ năm 2007, gần đây nhất là cho The Wall Street Journal, nơi ông cũng đưa tin về tôn giáo hoàn cầu. Ông đã viết cho Time, The Times Literary Supplement và The Atlantic, cùng nhiều ấn phẩm khác. Rocca là đạo diễn của một bộ phim tài liệu, “Những tiếng nói của Công đồng Vatican II: Những người tham gia nhớ lại Công đồng.”