Phỏng vấn Linh Mục Antôn Ðào Quang Chính, Giám Ðốc Mục Vụ Di Dân Và Di Cư Thuộc Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ.
Quí vị cũng có thể nhấn vào đây nghe bài phỏng vấn này tại địa chỉ: --> http://vietcatholic.net/Radio
VietCatholic: - Thưa quý vị thính giả, vào năm 1990, khi Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tiếp đón các Ðức Giám Mục Việt Nam tại Tòa Thánh Vatican, Ngài đã đánh giá cao tinh thần sống đạo của người Công Giáo Việt Nam tại hải ngoại. Ngài nói với các vị Giám Mục Việt Nam rằng “Tôi đã đi nhiều nơi trên thế giới và đều nghe thấy các vị Giám Mục ca ngợi tinh thần sống đạo của tín hữu Việt Nam. Họ làm chứng choTin Mừng và nêu gương sống đạo cho người khác”.
Ðến năm 1999, khi Ðức Hồng Y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn, lúc ấy còn là Tổng Giám Mục giáo phận Sàigòn, sang thăm Hoa Kỳ. Ngài cũng được nghe các vị Giám Mục Mỹ ca ngợi tinh thần sống đạo của Giáo dân Việt Nam. Có vị đã phát biểu rằng:“Giáo dân Việt Nam là một hồng ân của Chúa ban cho Giáo Hội Hoa Kỳ”.
Ngoài hai chứng liệu trên, các vị Giám Mục Việt Nam nào sang thăm Hoa Kỳ cũng được nghe những nhận định tương tự như chúng tôi vừa trình bày trên.
Thưa qúy vị, trước những nhận định đó, chắc hẳn các người Việt Nam nói chung và người Công Giáo Việt Nam nói riêng trên khắp thế giới muốn biết người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ đã sống đạo ra sao mà được các giới chức cao cấp của Giáo Hội đánh giá tích cực như thế? Và dĩ nhiên còn bao nhiêu câu hỏi khác nữa mà mọi người muốn biết như: người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ được tổ chức như thế nào? Ðâu là những điểm thuận tiện? Ðâu là những khó khăn trở ngại? Có va chạm văn hóa không? Viễn tượng người Công Giáo Việt Nam trong 20 năm, 30 năm nữa sẽ ra sao? Và nếu so sánh với các sắc dân thiểu số khác, tổ chức của người Công Giáo Việt Nam có gì dị biệt?
Và còn rất nhiều câu hỏi khác cần phải đặt ra để tìm hiểu hiện tình sống đạo của người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ.
Thưa qúy vị, tìm hiểu hiện tình sống đạo của người Việt Nam tại Hoa Kỳ quả thực là vấn đề rộng lớn và không phải ai cũng đủ thẩm quyền trả lời vấn đề này. Cơ quan truyền thông VietCatholic nhận thấy Linh Mục Antôn Ðào Quang Chính là người được Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ đề cử điều hành một văn phòng lo cho các sắc dân thiểu số di cư, tị nạn trên toàn quốc Hoa Kỳ. Chúng tôi thiết nghĩ Ngài có đủ tài liệu và thẩm quyền để trả lời cho quý vị những vấn nạn về người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ. Do vậy, trước hết chúng tôi xin phép được nói qua về tiểu sử của cha Antôn Ðào Quang Chính.
Cha Antôn Ðào Quang Chính, thuộc dòng Ða Minh, đậu bằng Cao Học Thần Học, Tiến Sĩ Giáo Dục. Ngài dậy tại đại học thánh Tomas và chủng viện thánh Tomas ở Houston, là giáo sư thỉnh giảng của trường Thần Học thánh Phanxicô ở Berkeley. Ngài viết chừng 45 bài tham luận về văn hóa, về hội nhập văn hóa vừa bằng Anh ngữ vừa bằng Việt ngữ. Ngài đã giữ rất nhiều chức vụ quan trong giáo phận mà một trong những chức vụ đó là Ðại Diện Ðức Giám Mục Galveston-Houston đặc trách mục vụ cho người Việt Nam. Vào ngày 7 tháng 7 vừa qua. Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ chính thức mời cha Ðào Quang Chính về thủ đô Washington, làm việc bên cạnh Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ đặc trách Văn Phòng các sắc dân thiểu số di dân, di, cư và tị nạn tại Hoa Kỳ.
Thưa qúy vị bây giờ chúng tôi xin đi vào phần phỏng vấn.
Thưa cha con là Kim Thúy xin trân trọng kính chào cha và trước hết con xin thay mặt tất cả các thính giả cám ơn cha đã dành cho VietCatholic buổi phỏng vấn này.
Thưa cha: Chắc hẳn cha đã nghe những lời dẫn nhập trong buổi phát thanh này là đức đương kim Giáo Hoàng cũng như các Giám Mục Hoa Kỳ đều ca ngợi tinh thần sống đạo của người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ. Và nếu con không lầm thì trong một buổi phát thanh cách đây ít lâu, Cha cũng đưa ra một nhận định tích cực về người Công Giáo Việt Nam ở Hoa Kỳ. Trước vấn đề này, ai cũng thắc mắc tự hỏi vì sao người Công Giáo Việt Nam được đánh giá cao và tích cực như thế? Vậy các câu hỏi của chúng con đặt ra với cha hôm nay sẽ tập trung vào ba vấn đề sau:
I: Mô Thức Tổ Chức Của Người Công Giáo Việt Nam Tại Hoa Kỳ:
VietCatholic: Ở VN giáo dân được tổ chức theo họ đạo, giáo xứ v.v.. Vậy ở Hoa Kỳ giáo dân Việt Nam được tổ chức theo mô thức nào?
LM Đào Quang Chính: Nhìn chung thì tại Hoa Kỳ giáo dân được tổ chức theo 3 mô thức như sau:
Còn với cộng đoàn là khi trong giáo xứ Hoa Kỳ, cha xứ chấp nhận cho cộng đoàn Việt Nam sinh hoạt độc lập nơi nhà thờ đó.
Theo mô thức thứ 3, cộng đoàn trong giáo xứ là mô thức pha, nghĩa là trong giáo xứ Mỹ có cộng đoàn Việt Nam. Về thánh lễ thì có cha Việt Nam làm lễ, nhưng điều hành thì do cha sở địa phương.
VietCatholic : Trước hai mô thức; một là cộng đoàn và hai là giáo xứ Việt Nam hay nói khác đi là Giáo Xứ Thể Nhân dành cho người Việt Nam. Vậy mô thức nào, theo cha, thích hợp với tâm lý người Việt, đưa đến ơn ích về phần thiêng liêng hơn cho giáo dân?
LM Đào Quang Chính: Vậy, với hoàn cảnh hiện nay, tôi nghĩ rằng chúng ta nên có nhà thờ riêng vì nhu cầu phượng tự, tôn giáo, văn hóa và hình thức biểu lộ đức tin của chúng ta mang tích cách đặc thù, riêng biệt. Tuy nhiên các vị lãnh đạo giáo xứ nên nhớ cập nhật hóa sự hiểu biết của mình về giáo luật, phụng vụ, hiểu thêm những thay đổi hiện nay trong xã hội hiện tại, nhờ đó chúng ta sẽ không cứ mãi sống trong thập niên tiền công đồng..
VietCatholic: Những nơi có đông người Việt Nam thường thấy có một giáo xứ VN. Như tại Texas, San Jose v.v…Tại sao vùng nam California như quận Cam chẳng hạn, lại không có giáo xứ Việt Nam?
LM Đào Quang Chính: Để có cái nhìn tương đối chính xác về câu hỏi này, chúng ta cần lưu ý đến hoàn cảnh giáo hội Hoa Kỳ cách đây 70, 80 năm. Họ đã có nhiều nhà thờ cho các sắc dân khác nhau như nhà thờ cho dân Ý, cho dân Tiệp khắc, Ba lan.. Có nhiều cha già kể lại các chuyện về hôn nhân một cách hài hước rằng "vào thời đó, nếu 1 người gốc Tiệp khắc lập gia đình với người Ai nhĩ lan ở nhà thờ bên cạnh, thì chúng tôi coi như "mixed marriage," tức là hôn phối với người ngoài Công giáo!" Bây giờ, các nhà thờ đó chỉ còn tên thánh là nguyên gốc, chứ giáo dân đã trở thành nhà thờ Mỹ hết rồi.
Dựa trên sự kiện lịch sử trên, các vị giám mục Hoa Kỳ cũng chia làm 2 nhóm với 2 khuynh hướng khác nhau. Nhóm thứ nhất theo chủ trương hội nhập nhanh và trọn vẹn, người ta thường dùng danh từ "soup." Muốn nấu soup, người ta trộn lẫn tất cả trong một nồi. Nhóm thứ hai thiên về khuynh hướng hộinhập từ từ, người ta thường gọi là "salad bowl." Như đĩa salad có nhiều thứ như cà chua, rau, hành.. thì một giáo phận cũng nên có nhiều sắc dân, tưởng trông như biệt lập, nhưng khi cùng hòa chung thì có một giáo phận hòa nhập và hiệp nhất trong đa dạng.
Ngoài ra, chúng ta cũng nên nhớ đến lời tuyên bố của đức cha Gregory, chủ tịch hội đồng giáo mục Hoa Kỳ về cơ cấu tổ chức của các giáo phận tại Hoa Kỳ như sau. Nguyên văn ngài nói:
"Each diocesan bishop has the right and duty to address such issues of serious pastoral concern as he judges best in his local church, in accord with pastoral and canonical norms." Bishop Gregory ngày 24 thang 4 năm 2004 trên CNS. Nghĩa là tùy theo nhu cầu mục vụ, các đức cha sẽ có những quyết định phù hợp với hoàn cảnh địa phương của mình. Do đó tại sao chúng ta thấy bên Texas có nhiều giáo xứ Việt Nam, còn bên Cali, nhất là tại miền nam Cali thì ít hơn.
VietCatholic: Các cộng đồng Công Giáo Việt Nam đã sinh hoạt trong lòng Giáo Hội Mỹ gần 30 năm. Chắc hẳn các Ðức Giám Mục Hoa Kỳ đã biết tâm lý và nhận ra được mô thức tổ chức nào đưa đến lợi ích tối đa cho phần hồn giáo dân Việt Nam. Vậy, Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ có dự định áp dụng một mô thức nhất định nào trong tương lai cho người Công Giáo Việt Nam không?
LM Đào Quang Chính: Như chúng tôi đã trình bầy trên, các đức cha Hoa Kỳ hoàn toàn độc lập trong việc điều hành tùy theo nhu cầu địa phương và tùy theo sự phán đoán của mỗi vị giám mục, nhưng các vị giám mục Hoa Kỳ liên lạc với nhau thường xuyên lắm. Các ngài học hỏi kinh nghiệm từ nhau cũng nhiều. Rồi văn phòng mục vụ cho người di cư, tỵ nạn tại hội đồng cũng góp ý khi được hỏi tới. Cho đến nay thì hội đồng giám mục Hoa Kỳ chưa có phương thức nào chung cho toàn Hoa Kỳ. Còn tại các tổng giáo phận và tại các miền (region) tức là tổng hợp của nhiều tổng giáo phận thì các đức cha chia sẻ kinh nghiệm nhiều và thường xuyên với nhau hơn.
VietCatholic : Thưa Cha, lịch sử cho thấy các người di dân Âu Châu sang Hoa Kỳ, như Ðức chẳng hạn, ban đầu họ có giáo xứ riêng, nhưng sau một thời gian 40, 50 năm, họ không còn giáo xứ riêng nữa. Vậy, với người Việt Nam, theo dự đoán của cha, liệu 50 năm nữa có còn Giáo Xứ VN không?
LM Đào Quang Chính: Cách đây 25 năm, tôi cũng nghĩ rằng đến năm 2000 thì con số người Công giáo đi nhà thờ Việt Nam chắc là sẽ ít. Trên thực tế lại đông và nhiều hơn hồi thập niên 80. Lý do là vì có nhiều người sang đây theo chương trình H.O. và bảo lãnh thân nhân. Nếu chúng ta tiếp tục sang Hoa Kỳ này và tiếp tục có những nhu cầu như hiện nay thì chắc chắn các nhà thờ Công giáo, giáo đạo Việt Nam còn tồn tại mạnh. Có lẽ cũng biết vậy, cho nên các đức cha đã cho phép người Việt Nam lập những giáo xứ riêng. Đằng khác, chúng ta cũng nên lưu ý rằng, người Việt chúng ta sinh hoạt theo một mô thức khác đặc biệt dựa trên nền tảng văn hóa và cách sống đạo của chúng ta nữa. Cách thức sống đạo này khác nhiều với người Hoa Kỳ lắm.
VietCatholic : Có ý kiến cho rằng bao lâu người Việt tại hải ngoại còn duy trì được tiếng Việt thì bấy lâu sẽ còn giáo xứ Việt Nam. Cha nhận xét gì về nhận định này?
LM Đào Quang Chính: Chúng ta còn nói tiếng Việt nhiều hay ít là theo nhu cầu và hoàn cảnh đòi hỏi. Không phải cứ bắt thế hệ tương lai nói tiếng Việt là các em sẽ nói tiếng Việt đâu. Nếu thế hệ tương lai không thấy nhu cầu, không thấy cái hay, cái đẹp thì sẽ khó thuyết phục họ nói tiếng Việt lắm. Có lẽ chúng ta nên lưu ý điểm quan trọng này: học tiếng Việt chỉ là phương tiện để thế hệ cha ông chuyển lại cho thế hệ con cháu những tâm tình, những nét đẹp của quê hương, nhất là những giá trị luân lý mà Au Mỹ không có. Nếu quan niệm tiếng Việt chỉ là một ngôn ngữ mình thường dùng thì sẽ có ngày ngôn ngữ thường dùng khác sẽ thay thế. Bên cạnh đó, nếu chỉ học và nói mà không giải thích tại sao thì thế hệ tương lai sẽ không cảm nhận được nét tinh túy của tiếng Việt. Việc giải thích không chỉ nằm nơi vài tiếng đồng hồ của lớp học Việt ngữ nơi nhà thờ, mà nhất là còn ở gia đình, ở các sinh hoạt ngoài xã hội nữa.
VietCatholic : So sánh với các sắc dân khác, ví dụ sắc dân Mễ Tây Cơ chẳng hạn, mô thức tổ chức của họ thế nào? Có khác với tổ chức người Việt Nam không?
LM Đào Quang Chính: Với dân Mễ tây cơ, nhìn chung, họ không có nhiều tâm tình tự hào như người Việt Nam chúng ta về quê cha, đất tổ, về văn hóa, phong tục, truyền thống tổ tiên. Có đến hơn 10 triệu người gốc Mễ tại Hoa Kỳ này, có đến hơn 20 giám mục gốc Châu mỹ la tinh, nhưng sự phối kết không được chặt chẽ cho lắm. Có lần chúng tôi hỏi một giám mục gốc Mễ thì ngài hỏi ngược lại là "tại sao cần làm như vậy?" Có vẻ với người Mễ tây cơ, nhu cầu hội nhập vào xứ sở mới của họ mạnh hơn của dân mình chăng. Hiện nay, tại nhiều giáo phận các vị giám mục đang cho thành lập những trung tâm gọi là Latinos Center nhằm lo việc mục vụ cho người nói tiếng Mễ chứ không chỉ cho người Mễ. Vì dân số từ Mễ và nói tiếng Mễ đông cho nên nhiều giáo phận miền Nam Hoa Kỳ có những vị đại diện đức giám mục đặc trách việc mục vụ cho người nói tiếng Mễ. Những sáng kiến tùy theo từng địa phận. Một trung tâm rất nổi tiếng của họ là trung tâm ở San Antonio. Nơi đây họ có các lớp dậy học về văn hóa Mễ, dậy tiếng Mễ, tức là tiếng Tây ban nha cho những người Mỹ muốn học.
Có vẻ ưu tư lớn nhất của họ là lưu tâm đến các người di dân không hợp lệ từ Mễ tây cơ. Đa số những người này trình độ văn hóa thấp và sự hiểu biết về tôn gíao, tức là về Công giáo không được nhiều. Chính vì vậy, nhiều người đã theo các đạo khác khi sang đến Hoa Kỳ.
Khi đối chiếu các sinh hoạt của dân Mễ và của chúng ta thì các vị giám mục Hoa Kỳ nhận định rằng người Việt mình self sufficient, tức là tự mình lo cho mình nhiều hơn.
VietCatholic : Cũng trong lãnh vực tổ chức, trên đất Hoa Kỳ, chúng con thấy có các tổ chức như Liên Ðoàn Công Giáo Việt Nam, Dòng Ðồng Công, Dòng Chúa Cứu Thế, Dòng Mến Thánh Giá Quy Nhơn, Mến Thánh giá Phát Diệm v.v…Xin cha cho biết vị thế của những tổ chức này ra sao đối với giáo hội Hoa Kỳ. Họ có trách nhiệm gì với người Công Giáo Việt Nam không?
LM Đào Quang Chính: Đây là đặc điểm của cộng đồng công giáo Việt Nam chúng ta mà các vị giám mục Hoa Kỳ gọi là self sufficient, tức là tự mình lo cho mình. Trong câu hỏi vừa qua có 2 lãnh vực: một là vai trò của các dòng tu và hai là vai trò của liên đoàn công giáo. Về các dòng tu thì cơ cấu đã có sẵn cho nên giáo hội Hoa Kỳ đối xử với các dòng tu theo như giáo luật quy định. Còn với liên đoàn thì thực sự đây là sáng kiến của cộng đồng công giáo Việt Nam chúng ta mà không sắc dân nào có. Vị đại diện của cộng đồng công giáo Việt Nam cũng là vị chủ tịch liên đoàn, được bầu. Vị đại diện cũng là tư vấn quốc gia (national consultant) cho ủy ban mục vụ cho người di cư, tỵ nạn và di động của hội đồng giám mục Hoa Kỳ. Theo thói quen của người Hoa Kỳ thì vị tư vấn, có giấy bổ nhiệm của đức cha giám đốc uỷ ban, có tiếng nói mạnh với các vị giám mục địa phương.
Riêng với Việt Nam chúng ta thì vị chủ tịch vừa được sự kính trọng nơi các vị giám mục Hoa Kỳ, vừa được sự ủng hộ của cộng đồng công giáo.
Còn tiếp: Lần sau sẽ đề cập tới tình trạng và việc mục vụ của các Linh Mục Tu Sĩ VN tại Hoa Kỳ
Quí vị cũng có thể nhấn vào đây nghe bài phỏng vấn này tại địa chỉ: --> http://vietcatholic.net/Radio
VietCatholic: - Thưa quý vị thính giả, vào năm 1990, khi Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tiếp đón các Ðức Giám Mục Việt Nam tại Tòa Thánh Vatican, Ngài đã đánh giá cao tinh thần sống đạo của người Công Giáo Việt Nam tại hải ngoại. Ngài nói với các vị Giám Mục Việt Nam rằng “Tôi đã đi nhiều nơi trên thế giới và đều nghe thấy các vị Giám Mục ca ngợi tinh thần sống đạo của tín hữu Việt Nam. Họ làm chứng choTin Mừng và nêu gương sống đạo cho người khác”.
Ðến năm 1999, khi Ðức Hồng Y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn, lúc ấy còn là Tổng Giám Mục giáo phận Sàigòn, sang thăm Hoa Kỳ. Ngài cũng được nghe các vị Giám Mục Mỹ ca ngợi tinh thần sống đạo của Giáo dân Việt Nam. Có vị đã phát biểu rằng:“Giáo dân Việt Nam là một hồng ân của Chúa ban cho Giáo Hội Hoa Kỳ”.
Ngoài hai chứng liệu trên, các vị Giám Mục Việt Nam nào sang thăm Hoa Kỳ cũng được nghe những nhận định tương tự như chúng tôi vừa trình bày trên.
Thưa qúy vị, trước những nhận định đó, chắc hẳn các người Việt Nam nói chung và người Công Giáo Việt Nam nói riêng trên khắp thế giới muốn biết người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ đã sống đạo ra sao mà được các giới chức cao cấp của Giáo Hội đánh giá tích cực như thế? Và dĩ nhiên còn bao nhiêu câu hỏi khác nữa mà mọi người muốn biết như: người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ được tổ chức như thế nào? Ðâu là những điểm thuận tiện? Ðâu là những khó khăn trở ngại? Có va chạm văn hóa không? Viễn tượng người Công Giáo Việt Nam trong 20 năm, 30 năm nữa sẽ ra sao? Và nếu so sánh với các sắc dân thiểu số khác, tổ chức của người Công Giáo Việt Nam có gì dị biệt?
Và còn rất nhiều câu hỏi khác cần phải đặt ra để tìm hiểu hiện tình sống đạo của người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ.
Thưa qúy vị, tìm hiểu hiện tình sống đạo của người Việt Nam tại Hoa Kỳ quả thực là vấn đề rộng lớn và không phải ai cũng đủ thẩm quyền trả lời vấn đề này. Cơ quan truyền thông VietCatholic nhận thấy Linh Mục Antôn Ðào Quang Chính là người được Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ đề cử điều hành một văn phòng lo cho các sắc dân thiểu số di cư, tị nạn trên toàn quốc Hoa Kỳ. Chúng tôi thiết nghĩ Ngài có đủ tài liệu và thẩm quyền để trả lời cho quý vị những vấn nạn về người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ. Do vậy, trước hết chúng tôi xin phép được nói qua về tiểu sử của cha Antôn Ðào Quang Chính.
Cha Antôn Ðào Quang Chính, thuộc dòng Ða Minh, đậu bằng Cao Học Thần Học, Tiến Sĩ Giáo Dục. Ngài dậy tại đại học thánh Tomas và chủng viện thánh Tomas ở Houston, là giáo sư thỉnh giảng của trường Thần Học thánh Phanxicô ở Berkeley. Ngài viết chừng 45 bài tham luận về văn hóa, về hội nhập văn hóa vừa bằng Anh ngữ vừa bằng Việt ngữ. Ngài đã giữ rất nhiều chức vụ quan trong giáo phận mà một trong những chức vụ đó là Ðại Diện Ðức Giám Mục Galveston-Houston đặc trách mục vụ cho người Việt Nam. Vào ngày 7 tháng 7 vừa qua. Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ chính thức mời cha Ðào Quang Chính về thủ đô Washington, làm việc bên cạnh Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ đặc trách Văn Phòng các sắc dân thiểu số di dân, di, cư và tị nạn tại Hoa Kỳ.
Thưa qúy vị bây giờ chúng tôi xin đi vào phần phỏng vấn.
Thưa cha con là Kim Thúy xin trân trọng kính chào cha và trước hết con xin thay mặt tất cả các thính giả cám ơn cha đã dành cho VietCatholic buổi phỏng vấn này.
Thưa cha: Chắc hẳn cha đã nghe những lời dẫn nhập trong buổi phát thanh này là đức đương kim Giáo Hoàng cũng như các Giám Mục Hoa Kỳ đều ca ngợi tinh thần sống đạo của người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ. Và nếu con không lầm thì trong một buổi phát thanh cách đây ít lâu, Cha cũng đưa ra một nhận định tích cực về người Công Giáo Việt Nam ở Hoa Kỳ. Trước vấn đề này, ai cũng thắc mắc tự hỏi vì sao người Công Giáo Việt Nam được đánh giá cao và tích cực như thế? Vậy các câu hỏi của chúng con đặt ra với cha hôm nay sẽ tập trung vào ba vấn đề sau:
- 1 Mô thức tổ chức của người Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ.
- 2 Về Linh Mục và Tu Sĩ Việt Nam tại Hoa Kỳ
- 3 Về giáo dân Việt Nam.
I: Mô Thức Tổ Chức Của Người Công Giáo Việt Nam Tại Hoa Kỳ:
VietCatholic: Ở VN giáo dân được tổ chức theo họ đạo, giáo xứ v.v.. Vậy ở Hoa Kỳ giáo dân Việt Nam được tổ chức theo mô thức nào?
LM Đào Quang Chính: Nhìn chung thì tại Hoa Kỳ giáo dân được tổ chức theo 3 mô thức như sau:
- 1. Giáo xứ
- 2. Cộng đoàn
- 3. Cộng đoàn trong giáo xứ.
Còn với cộng đoàn là khi trong giáo xứ Hoa Kỳ, cha xứ chấp nhận cho cộng đoàn Việt Nam sinh hoạt độc lập nơi nhà thờ đó.
Theo mô thức thứ 3, cộng đoàn trong giáo xứ là mô thức pha, nghĩa là trong giáo xứ Mỹ có cộng đoàn Việt Nam. Về thánh lễ thì có cha Việt Nam làm lễ, nhưng điều hành thì do cha sở địa phương.
VietCatholic : Trước hai mô thức; một là cộng đoàn và hai là giáo xứ Việt Nam hay nói khác đi là Giáo Xứ Thể Nhân dành cho người Việt Nam. Vậy mô thức nào, theo cha, thích hợp với tâm lý người Việt, đưa đến ơn ích về phần thiêng liêng hơn cho giáo dân?
LM Đào Quang Chính: Vậy, với hoàn cảnh hiện nay, tôi nghĩ rằng chúng ta nên có nhà thờ riêng vì nhu cầu phượng tự, tôn giáo, văn hóa và hình thức biểu lộ đức tin của chúng ta mang tích cách đặc thù, riêng biệt. Tuy nhiên các vị lãnh đạo giáo xứ nên nhớ cập nhật hóa sự hiểu biết của mình về giáo luật, phụng vụ, hiểu thêm những thay đổi hiện nay trong xã hội hiện tại, nhờ đó chúng ta sẽ không cứ mãi sống trong thập niên tiền công đồng..
VietCatholic: Những nơi có đông người Việt Nam thường thấy có một giáo xứ VN. Như tại Texas, San Jose v.v…Tại sao vùng nam California như quận Cam chẳng hạn, lại không có giáo xứ Việt Nam?
LM Đào Quang Chính: Để có cái nhìn tương đối chính xác về câu hỏi này, chúng ta cần lưu ý đến hoàn cảnh giáo hội Hoa Kỳ cách đây 70, 80 năm. Họ đã có nhiều nhà thờ cho các sắc dân khác nhau như nhà thờ cho dân Ý, cho dân Tiệp khắc, Ba lan.. Có nhiều cha già kể lại các chuyện về hôn nhân một cách hài hước rằng "vào thời đó, nếu 1 người gốc Tiệp khắc lập gia đình với người Ai nhĩ lan ở nhà thờ bên cạnh, thì chúng tôi coi như "mixed marriage," tức là hôn phối với người ngoài Công giáo!" Bây giờ, các nhà thờ đó chỉ còn tên thánh là nguyên gốc, chứ giáo dân đã trở thành nhà thờ Mỹ hết rồi.
Dựa trên sự kiện lịch sử trên, các vị giám mục Hoa Kỳ cũng chia làm 2 nhóm với 2 khuynh hướng khác nhau. Nhóm thứ nhất theo chủ trương hội nhập nhanh và trọn vẹn, người ta thường dùng danh từ "soup." Muốn nấu soup, người ta trộn lẫn tất cả trong một nồi. Nhóm thứ hai thiên về khuynh hướng hộinhập từ từ, người ta thường gọi là "salad bowl." Như đĩa salad có nhiều thứ như cà chua, rau, hành.. thì một giáo phận cũng nên có nhiều sắc dân, tưởng trông như biệt lập, nhưng khi cùng hòa chung thì có một giáo phận hòa nhập và hiệp nhất trong đa dạng.
Ngoài ra, chúng ta cũng nên nhớ đến lời tuyên bố của đức cha Gregory, chủ tịch hội đồng giáo mục Hoa Kỳ về cơ cấu tổ chức của các giáo phận tại Hoa Kỳ như sau. Nguyên văn ngài nói:
"Each diocesan bishop has the right and duty to address such issues of serious pastoral concern as he judges best in his local church, in accord with pastoral and canonical norms." Bishop Gregory ngày 24 thang 4 năm 2004 trên CNS. Nghĩa là tùy theo nhu cầu mục vụ, các đức cha sẽ có những quyết định phù hợp với hoàn cảnh địa phương của mình. Do đó tại sao chúng ta thấy bên Texas có nhiều giáo xứ Việt Nam, còn bên Cali, nhất là tại miền nam Cali thì ít hơn.
VietCatholic: Các cộng đồng Công Giáo Việt Nam đã sinh hoạt trong lòng Giáo Hội Mỹ gần 30 năm. Chắc hẳn các Ðức Giám Mục Hoa Kỳ đã biết tâm lý và nhận ra được mô thức tổ chức nào đưa đến lợi ích tối đa cho phần hồn giáo dân Việt Nam. Vậy, Hội Ðồng Giám Mục Hoa Kỳ có dự định áp dụng một mô thức nhất định nào trong tương lai cho người Công Giáo Việt Nam không?
LM Đào Quang Chính: Như chúng tôi đã trình bầy trên, các đức cha Hoa Kỳ hoàn toàn độc lập trong việc điều hành tùy theo nhu cầu địa phương và tùy theo sự phán đoán của mỗi vị giám mục, nhưng các vị giám mục Hoa Kỳ liên lạc với nhau thường xuyên lắm. Các ngài học hỏi kinh nghiệm từ nhau cũng nhiều. Rồi văn phòng mục vụ cho người di cư, tỵ nạn tại hội đồng cũng góp ý khi được hỏi tới. Cho đến nay thì hội đồng giám mục Hoa Kỳ chưa có phương thức nào chung cho toàn Hoa Kỳ. Còn tại các tổng giáo phận và tại các miền (region) tức là tổng hợp của nhiều tổng giáo phận thì các đức cha chia sẻ kinh nghiệm nhiều và thường xuyên với nhau hơn.
VietCatholic : Thưa Cha, lịch sử cho thấy các người di dân Âu Châu sang Hoa Kỳ, như Ðức chẳng hạn, ban đầu họ có giáo xứ riêng, nhưng sau một thời gian 40, 50 năm, họ không còn giáo xứ riêng nữa. Vậy, với người Việt Nam, theo dự đoán của cha, liệu 50 năm nữa có còn Giáo Xứ VN không?
LM Đào Quang Chính: Cách đây 25 năm, tôi cũng nghĩ rằng đến năm 2000 thì con số người Công giáo đi nhà thờ Việt Nam chắc là sẽ ít. Trên thực tế lại đông và nhiều hơn hồi thập niên 80. Lý do là vì có nhiều người sang đây theo chương trình H.O. và bảo lãnh thân nhân. Nếu chúng ta tiếp tục sang Hoa Kỳ này và tiếp tục có những nhu cầu như hiện nay thì chắc chắn các nhà thờ Công giáo, giáo đạo Việt Nam còn tồn tại mạnh. Có lẽ cũng biết vậy, cho nên các đức cha đã cho phép người Việt Nam lập những giáo xứ riêng. Đằng khác, chúng ta cũng nên lưu ý rằng, người Việt chúng ta sinh hoạt theo một mô thức khác đặc biệt dựa trên nền tảng văn hóa và cách sống đạo của chúng ta nữa. Cách thức sống đạo này khác nhiều với người Hoa Kỳ lắm.
VietCatholic : Có ý kiến cho rằng bao lâu người Việt tại hải ngoại còn duy trì được tiếng Việt thì bấy lâu sẽ còn giáo xứ Việt Nam. Cha nhận xét gì về nhận định này?
LM Đào Quang Chính: Chúng ta còn nói tiếng Việt nhiều hay ít là theo nhu cầu và hoàn cảnh đòi hỏi. Không phải cứ bắt thế hệ tương lai nói tiếng Việt là các em sẽ nói tiếng Việt đâu. Nếu thế hệ tương lai không thấy nhu cầu, không thấy cái hay, cái đẹp thì sẽ khó thuyết phục họ nói tiếng Việt lắm. Có lẽ chúng ta nên lưu ý điểm quan trọng này: học tiếng Việt chỉ là phương tiện để thế hệ cha ông chuyển lại cho thế hệ con cháu những tâm tình, những nét đẹp của quê hương, nhất là những giá trị luân lý mà Au Mỹ không có. Nếu quan niệm tiếng Việt chỉ là một ngôn ngữ mình thường dùng thì sẽ có ngày ngôn ngữ thường dùng khác sẽ thay thế. Bên cạnh đó, nếu chỉ học và nói mà không giải thích tại sao thì thế hệ tương lai sẽ không cảm nhận được nét tinh túy của tiếng Việt. Việc giải thích không chỉ nằm nơi vài tiếng đồng hồ của lớp học Việt ngữ nơi nhà thờ, mà nhất là còn ở gia đình, ở các sinh hoạt ngoài xã hội nữa.
VietCatholic : So sánh với các sắc dân khác, ví dụ sắc dân Mễ Tây Cơ chẳng hạn, mô thức tổ chức của họ thế nào? Có khác với tổ chức người Việt Nam không?
LM Đào Quang Chính: Với dân Mễ tây cơ, nhìn chung, họ không có nhiều tâm tình tự hào như người Việt Nam chúng ta về quê cha, đất tổ, về văn hóa, phong tục, truyền thống tổ tiên. Có đến hơn 10 triệu người gốc Mễ tại Hoa Kỳ này, có đến hơn 20 giám mục gốc Châu mỹ la tinh, nhưng sự phối kết không được chặt chẽ cho lắm. Có lần chúng tôi hỏi một giám mục gốc Mễ thì ngài hỏi ngược lại là "tại sao cần làm như vậy?" Có vẻ với người Mễ tây cơ, nhu cầu hội nhập vào xứ sở mới của họ mạnh hơn của dân mình chăng. Hiện nay, tại nhiều giáo phận các vị giám mục đang cho thành lập những trung tâm gọi là Latinos Center nhằm lo việc mục vụ cho người nói tiếng Mễ chứ không chỉ cho người Mễ. Vì dân số từ Mễ và nói tiếng Mễ đông cho nên nhiều giáo phận miền Nam Hoa Kỳ có những vị đại diện đức giám mục đặc trách việc mục vụ cho người nói tiếng Mễ. Những sáng kiến tùy theo từng địa phận. Một trung tâm rất nổi tiếng của họ là trung tâm ở San Antonio. Nơi đây họ có các lớp dậy học về văn hóa Mễ, dậy tiếng Mễ, tức là tiếng Tây ban nha cho những người Mỹ muốn học.
Có vẻ ưu tư lớn nhất của họ là lưu tâm đến các người di dân không hợp lệ từ Mễ tây cơ. Đa số những người này trình độ văn hóa thấp và sự hiểu biết về tôn gíao, tức là về Công giáo không được nhiều. Chính vì vậy, nhiều người đã theo các đạo khác khi sang đến Hoa Kỳ.
Khi đối chiếu các sinh hoạt của dân Mễ và của chúng ta thì các vị giám mục Hoa Kỳ nhận định rằng người Việt mình self sufficient, tức là tự mình lo cho mình nhiều hơn.
VietCatholic : Cũng trong lãnh vực tổ chức, trên đất Hoa Kỳ, chúng con thấy có các tổ chức như Liên Ðoàn Công Giáo Việt Nam, Dòng Ðồng Công, Dòng Chúa Cứu Thế, Dòng Mến Thánh Giá Quy Nhơn, Mến Thánh giá Phát Diệm v.v…Xin cha cho biết vị thế của những tổ chức này ra sao đối với giáo hội Hoa Kỳ. Họ có trách nhiệm gì với người Công Giáo Việt Nam không?
LM Đào Quang Chính: Đây là đặc điểm của cộng đồng công giáo Việt Nam chúng ta mà các vị giám mục Hoa Kỳ gọi là self sufficient, tức là tự mình lo cho mình. Trong câu hỏi vừa qua có 2 lãnh vực: một là vai trò của các dòng tu và hai là vai trò của liên đoàn công giáo. Về các dòng tu thì cơ cấu đã có sẵn cho nên giáo hội Hoa Kỳ đối xử với các dòng tu theo như giáo luật quy định. Còn với liên đoàn thì thực sự đây là sáng kiến của cộng đồng công giáo Việt Nam chúng ta mà không sắc dân nào có. Vị đại diện của cộng đồng công giáo Việt Nam cũng là vị chủ tịch liên đoàn, được bầu. Vị đại diện cũng là tư vấn quốc gia (national consultant) cho ủy ban mục vụ cho người di cư, tỵ nạn và di động của hội đồng giám mục Hoa Kỳ. Theo thói quen của người Hoa Kỳ thì vị tư vấn, có giấy bổ nhiệm của đức cha giám đốc uỷ ban, có tiếng nói mạnh với các vị giám mục địa phương.
Riêng với Việt Nam chúng ta thì vị chủ tịch vừa được sự kính trọng nơi các vị giám mục Hoa Kỳ, vừa được sự ủng hộ của cộng đồng công giáo.
Còn tiếp: Lần sau sẽ đề cập tới tình trạng và việc mục vụ của các Linh Mục Tu Sĩ VN tại Hoa Kỳ