ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận
Yêu nước thương nòi và yêu Giáo Hội Việt Nam

Tin Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận từ trần từ Roma đến nhà dòng Pallottiner ở làng Untermerzbach, nơi các linh mục tu sĩ Việt Nam đang tham dự cuộc họp thường niên vào sáng ngày 17.9. Thật là tin buồn! Tâm hồn chúng tôi ai cũng chùng xuống. Mặc dù chúng tôi vẫn theo dõi và cầu nguyện cho Đức Hồng Y trong những tháng lâm trọng bệnh vừa qua... Mới tối hôm qua, tôi đã được anh em trao phó nhiệm vụ thảo một điện thư nhân danh các linh mục tu sĩ Việt Nam tại Đức để kính thăm sức khỏe Đức Hồng Y, mà nay Ngài đã thành người thiên cổ. Chúng tôi đã ngưng cuộc họp, thành kính đứng lên và tưởng niệm đến người Cha, một mục tử nhân lành, một người con ưu tú của Giáo Hội Việt Nam... Những chia sẻ của anh em linh mục tu sĩ sau đó thật xúc động. Mỗi người bộc bạch những kỷ niệm thân thương nhất về Đức Cố Hồng Y. Đậm nét nhất là cuộc đời đầy thánh giá, đầy gian khổ của Ngài. Riêng đối với tôi, bài học đánh động tôi nhất là lòng yêu nước thương nòi, lòng yêu mến Giáo Hội Việt Nam của Đức Cố Hồng Y.

Những tâm sự sâu kín và những cái nhìn xa vời

Nhớ lại, khi còn đang theo học triết học vào năm 1967 tại Giáo Hoàng Học Viện Pio X, Đà Lạt, tôi đã có dịp được nghe Ngài lúc đó đang làm Cha Chính giáo phận Huế, giảng phòng vào mùa chay. Những bài giảng sâu sắc nhẹ nhàng với những câu chuyện dí dỏm đã hướng dẫn đời tu của tôi và vẫn còn ghi đậm nét trong tâm hồn cho tới ngày nay. Hồi ấy, tôi vẫn thầm nghĩ, trước sau Ngài sẽ làm lớn... Vài tháng sau, vào ngày 13.04.1967, Đức Giáo Hoàng Phaolô đệ Lục đã phong Ngài làm giám mục giáo phận Nha Trang với khẩu hiệu “Vui mừng và Hy Vọng“...

Trong suốt những năm ở Việt Nam và sau biến cố 30.04.1975, tôi vẫn theo dõi những tin tức liên quan đến Ngài, nhất là thời gian Ngài bị cộng sản giam tù 13 năm... Từ năm 1991 đến năm 2003, khi Ngài phải sống biệt xứ lưu đầy tại hải ngoại, trong nhiệm vụ mục vụ và báo chí, tôi được may mắn gặp đức Cố Hồng Y nhiều lần, trong cuộc họp mặt của Linh mục Tu sĩ Âu châu USU, của linh mục tu sĩ Việt Nam kỳ lễ phong 117 Hiển Thánh Tử Đạo Việt Nam, của Đại Hội Công Giáo VIỆT NAM tại Đức, của các nhóm trẻ Focolari hay Đại Hội giới trẻ, trong các dịp đại lễ kỷ niệm kim khánh linh mục, trong tuần Tu Đức ở CIAM vào tháng giêng 1999, trong dịp Ngài được Đức Thánh Cha tôn phong hồng y vào tháng 21-2-2001 ... Vinh dự hơn nữa là được đón tiếp Ngài hơn một ngày tại tư gia vào năm 1991 và một lần hai cha con đàm đạo với nhau mấy tiếng đồng hồ trên sân thượng nhà Quản Lý Phát Diệm Rôma vào năm 1992. Lần nào, tôi cũng cảm thấy kính phục đức độ, lòng trung kiên trong mọi gian lao thử thách, một người Cha đầy khoan dung và độ lượng, lòng tha thứ vô bờ, không bao giờ thấy Ngài than phiền và biểu lộ cay đắng đối với những “kẻ thù“ đã bỏ tù Ngài, dù không có một bản án và tội tình nào! Nhưng đậm nét hơn hết, tôi thán phục những phân tích sâu sắc về tình hình đất nước, về lòng yêu nước thuơng nòi vô bờ bến, về lòng yêu mến gắn bó với Giáo Hội Việt Nam của đức Cố Hồng Y. Đối với nguyệt san Dân Chúa, Đức Hồng Y vẫn là vị cố vấn và người Cha tinh thần, luôn hướng dẫn và khích lệ đường lối và chủ trương của Dân Chúa, nhất là “phổ biến và hướng dẫn những dư luận ngay chính, lòng yêu nước nồng nhiệt và sáng suốt“. Nhiều lần, trong các biến cố trọng đại xẩy ra cho Quê Hương và cho Giáo Hội, Ngài đã chân tình và khéo léo hướng dẫn để Dân Chúa luôn trung thành với những tôn chỉ và mục đích của mình.

Yêu nước thương nòi

Tôi muốn chia sẻ ở đây với độc giả Dân Chúa nói riêng và với tất cả mọi thành phần Dân Chúa Việt Nam ở Quê Hương hay ở hải ngoại, với tất cả mọi người đồng hương Việt Nam, và với cả những người đã bắt bớ và giam cầm Ngài: Đức Cố Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận là một công dân ưu tú của Quê Hương, Ngài yêu Tổ Quốc, yêu đồng bào, yêu Nước thương Nòi. Một lòng ái quốc chân chính. Ngài còn là người con ưu tú của Giáo Hội Công Giáo tại Việt Nam. Tự đáy lòng sâu kín của Ngài, lúc nào cũng ước nguyện được hiến đời mình để thăng tiến đồng bào, lúc nào cũng mơ ước ngày hồi hương để phục vụ Giáo Hội. Trong hoàn cảnh tha hương chẳng đạng đừng, Ngài luôn tiếp tục hoạt động với mọi phương tiện và khả năng trong tay để giúp đỡ mọi người.

Đây là một Di sản tinh thần vô cùng quý giá, một bài học mà mỗi người mang tên Việt Nam phải ghi tạc vào tận đáy lòng, dù họ thuộc tôn giáo nào, thuộc giai cấp nào, thuộc đảng phái nào, sống ở bất cứ nơi nào và thời nào.
Di sản tinh thần vô cùng quý giá này, Đức cố Hồng Y đã gửi gắm cho hơn 5.000 người đến tham dự Đại Hội Công Giáo Việt Nam tại Đức kỳ thứ 20 trong dịp dại lễ Chúa Thánh thần Hiện Xuống ở thành phố Ascha ffenburg từ ngày 25.5 đến 27.5.1996. Tôi xin được ghi lại những điểm chính yếu:

Trong bài giảng Đức Cố Hồng Y đã mời gọi những người công giáo Việt Nam hãy biết yêu nước, yêu Quê Hương, hãy sống đạo một cách trưởng thành và sống đạo 100%. Ngài nói:

“ Ước gì mỗi người Việt Nam khi lên 13 tuổi, biết trưởng thành, biết yêu nước,
yêu Quê Hương. Ước gì mỗi người Công Giáo Việt Nam sau khi lãnh nhận bí tích Thêm Sức biết yêu Quê Hương đất nước và Giáo Hội Việt Nam. Mỗi người CÔNG GIÁO VIỆT NAM khi trưởng thành 13 tuổi và đã chịu phép Thêm Sức phải biết đọc, biết viết tiếng mẹ đẻ, để đọc được Kinh Thánh bằng tiếng Việt. Đó là nhiệm vụ của tất cả mọi người: biết giữ truyền thống cha ông và tiếng mẹ đẻ của chúng ta. Vì có biết ngôn ngữ của chúng ta, thì mới biết văn hóa của dân tộc, truyền thống của chúng ta, lịch sử của chúng ta, biết góp sức của mình, đóng góp tiền bạc của cải của mình cho đại nghĩa.“

“ Người Công Giáo hãy lãnh nhận lấy Chúa Thánh Thần. Người Công Giáo là người sống đạo từ Chủ nhật này đến Chủ nhật khác. Người Công Giáo là người sống đạo từ lễ Phục Sinh này đến lễ Phục Sinh khác. Người Công Giáo là người sống đạo từ lễ Hiện Xuống này đến lễ Hiện Xuống khác. Mỗi ngày sống của người Công Giáo là một ngày lễ Phục Sinh, ngày Chúa Sống Lại. Đó là lẽ sống của chúng ta, là căn bản đức tin của chúng ta. Mỗi ngày sống của người Công Giáo là một ngày lễ Hiện Xuống. Chúa Thánh Thần đến với chúng ta để làm cho chúng ta trở thành những người công giáo trưởng thành, dấn thân và rao giảng Tin Mừng. Giáo Hội tiếp tục cuộc đời của Chúa Giêsu: nhập thể, tử nạn và phục sinh. Chúa tiếp tục cuộc đời của Ngài trong giáo hội, qua Giáo Hội, trong mỗi người công giáo chúng ta. Ai theo Chúa Giêsu là người được tác động và hành động theo Chúa Thánh Thần, Thánh Thần của Chúa Giêsu Kitô.“

Bài giảng của Đức Tổng Giám Mục tiếp nối bài thuyết trình về đề tài của Đại Hội “Hướng về Giáo Hội và Quê Hương Việt Nam“ trong buổi sáng Chúa Nhật. Mở đầu bài thuyết trình, Ngài nhận định: Chúng ta đang sống trong một xã hội tân tiến, biến chuyển, vật chất và hưởng thụ.

xã hội tân tiến tư bản và xã hội cách mạng, cả hai đã thất bại. Biến cố Lễ Hiiện Xuống biến đổi các Tông Đồ, canh tân thế giới “sửa lại mọi sự trong ngoài chúng tôi“.

Vậy chúng ta phải làm gì cho Giáo Hội và Quê Hương Việt Nam?

Chúng ta là người Việt Nam.

Nước VIỆT NAM chúng ta tuy nghèo, gặp nhiều khó khăn, còn nhiều bất công, còn nhiều giới hạn về tôn giáo. Nhưng nước VIỆT NAM là một nước đẹp từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mâu. Nước VIỆT NAM có một lịch sử oai hùng vẻ vang. Người VIỆT NAM có nhiều đức tính tốt: lao động, cần cù, biết khoan dung, tình làng nghĩa nước, biết đùm bọc lẫn nhau, biết chịu đựng, rất mực thông minh...

Người Việt Nam là người mang huyết thống VIỆT NAM, biết tổ quốc, nguồn gốc của mình, biết lịch sử của ông bà tổ tiên của mình, biết lịch sử của dân tộc mình, biết địa lý của đất nước mình... Người VIỆT NAM phải yêu nước, yêu dân tộc, yêu văn hóa, lịch sử và bảo vệ những truyền thống cao đẹp của mình.“

Chúng ta là người Công Giáo Việt Nam.

Có nhiều thứ Công giáo: Công giáo danh dự, Công giáo vụ lợi, Công giáo thời cơ, Công giáo Chủ Nhật, và Công giáo thứ thiệt 100%.

Công giáo sống đạo không phải chỉ trong nhà thờ, chỉ đi lễ ngày Chúa Nhật, mà sống đạo 100%, 24 tiếng đồng hồ trên 24, với bạn bè, với hàng xóm láng giềng, trong gia đình hay ngoài xã hội, với lương giáo... Công giáo sống ở nhà hay ở đâu cũng sống như người Công giáo: sống Phúc Âm, sống Lời Chúa, hoàn toàn sống đúng Lời Chúa dậy bảo. Người Công giáo phải truyền đạo và làm chứng cho đạo.

Người Công giáo phải có ba cái nhìn: nhìn lên trên có Thiên Chúa và Tổ Quốc; nhìn xung quanh: xã hội và gia đình; nhìn vào chính bản thân.

Người Công giáo phải giữa ba chữ thành: Trung thành, tín thành và trưởng thành.

Trung thành với Thiên Chúa và Tổ Quốc. Tín thành với gia đình và xã hội, biết hiếu thảo với cha mẹ, biết nhận lấy trách nhiệm với xã hội. Trưởng thành bằng cách sửa đổi chính bản thân.

Chúng ta là người Công Giáo Việt Nam đang sống tại nước Đức.

Câu hỏi quan trọng người CÔNG GIÁOVIỆT NAM có thể mang gì đến cho xã hội và giáo hội Đức? người Đức và giáo hội Đức mong đợi gì từ CÔNG GIÁOVIỆT NAM?

Hãy mang tất cả căn tính và văn hóa của Việt Nam đến cho xã hội Đức: lễ độ, nhã nhặn, chịu khó, đoàn kết. Đừng làm cho xấu hổ Quê Hương và đất nước của mình. Phải thành công ở đây: đó là cách yêu nước Việt Nam thiết thực nhất.

Hãy học cái hay của người Đức: vì người Đức có một lịch sử xa xưa, một đức tin xa xưa, lòng đạo đức xa xưa. Người Đức có nhiều đức tính tốt. Hiện đang gặp khủng hoảng kinh tế, xã hội và đức tin. Đừng để mình lây nhiễm cái xấu của xã hội Đức. Hãy biết hòa đồng và làm việc chung với xóm làng, với họ đạo.

Trong phần kết, Đức Cố Hồng Y khẩn nguyện Chúa xin hãy canh tân mọi sự và khởi đầu từ nơi con... hãy là những người Công giáo dấn thân, phục vụ, canh tân (ĐHV).

Bài diễn văn của Đức Cố Hồng Y với những lý luận sâu sắc và những câu chuyện cụ thể, với lối ví von dí dỏm và sống động đã được cộng đoàn tán thưởng nhiệt liệt nhiều lần bằng những tràng pháo tay vang dội cả hội trường rộng lớn.

Thay lời kết.

Hôm nay đây, vào chính ngày Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II chủ sự Thánh Lễ an táng cho Đức Cố Hồng Y Phanxicô tại Vương Cung Thánh Đường thánh Phêrô, lòng tôi tâm nguyện: xin cho DI SẢN TINH THẦN yêu Quê Hương đất nước và Giáo Hội Việt Nam quý giá này trở nên kim cho nam cho mọi người công giáo Việt Nam và cho mọi người Việt Nam. Hy vọng lời mời gọi dấn thân của Đức Cố Hồng Y sẽ làm cho cộng đoàn CÔNG GIÁO VIỆT NAM khắp nơi một đại lễ Hiện Xuống mới.

Chiều ngày 19.09.2003, lúc 17g30 Lễ An Táng Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê