Viễn tượng của Giáo Hội tại Việt Nam với sự lãnh đạo của Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn
Chương trình phát thanh của Liên đoàn Công Giáo VN tại Hoa Kỳ và VietCatholic phỏng vấn LM Trần Công Nghị về viễn tượng Giáo Hội tại Việt Nam trước biến chuyển mới là việc bổ nhiệm tân hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn. LM Trần Công Nghị sẽ phân tích về đường hướng của Giáo Hội trong chiều hướng cảm thông và công tác giữa hai chiều hướng sống đạo giữa Miền Bắc và Miền Nam, những dữ kiện theo đó Giáo Hội sẽ đẩy mạnh những hoạt động tôn giáo, xã hội, văn hóa và chính trị. Thêm vào đó vai trò quan trọng của Việt Nam với hai Tòa Giám Mục có hồng y quản trị trong môi trường tôn giáo tại Á Châu. Và cuối củng về bối cảnh và con người của Đức Tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn với những thành tích canh tân mà ngài đã thực thi tại Tổng giáo phận Saigòn trong những năm qua. Bài phỏng vấn được xướng ngôn viên Kim Thúy thực hiện như sau:
Kim Thúy: Con xin kính chào Cha,
Trong mấy ngày qua, ai ai cũng vui mừng nghe tin về việc Đức Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn được bổ nhiệm làm hồng y. Sau đó lại nghe tin chính quyền Hà Nội từ chối việc bổ nhiệm này. Cha có thể cho qúi thính giả biết về diễn tiến sự việc xẩy như thê nào, thưa Cha?
Cha Trần Công Nghị: Như chúng ta đã biết vào ngày Chúa Nhật 28.09 vừa qua, Đức Gioan Phaolô II đã chọn và bổ nhiệm Đức Tổng Giám Mục Gioan-Baotixita Phạm Minh Mẫn, Tổng Giám Mục thành phố Saigòn cùng với 30 tân hồng y. Các ngài gồm 7 vị là Giáo Sĩ trong Giáo Triều Roma, 19 vị là Tổng Giám Mục từ khắp các Tổng Giáo Phận. Một vị được giữ kín tên tuổị thường gọi là Hồng Y ”in pectore”. Các vị tân chức 18 quốc gia trong 6 đại lục và Đức thánh Cha tuyên bố triệu tập Hội Nghị Hồng Y vào ngày 21/10 tới đây, được tổ chức ngay sau biến cố 6 ngày mừng Ngân Khánh Giáo Hoàng kể từ khi Ðức Thánh Cha được bầu lên ngôi Giáo Hoàng vào ngày 16/10/1978.
Tuy nhiên, việc bổ nhiệm này ngay ngày hôm sau đã bị các cơ quan Ủ Ban Tôn giáo Hà Nội phản đối vì cho rằng phải có phép của nhà cầm quyền Hà Nội và nói rằng trong khi đó một thỏa ước đã được ký kết giữa Tòa Thánh và Việt Nam dự liệu rằng sẽ có việc thăm dò trước cho bất cứ việc bổ nhiệm một nhân vật nào trong hàng giáo phẩm Việt Nam.
Sau những lời tuyên bố này, Tòa Thánh phản ứng mãnh liệt, cho rằng đòi hỏi của Hà Nội là quá đáng và không có trong thỏa ước nào cả. Quyền chỉ định hồng y là tòan quyền của một mình Đức Giáo Hoàng mà thôi. Trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh Vatiacn vào ngày mùng 8.4.1994. Đức Cha Celli đã trình bầy một văn bản khá khác biệt về chính những cuộc thương nghị ngoại giao này. Ngài cũng đã quả quyết rằng: “Chính là việc bất đắc dĩ và miễn cưỡng mà Tòa Thánh phải đưa tên của ứng viên giám mục cho nhà cầm quyền duyệt xét trước khi được Đức Giáo Hoàng bổ nhiệm, Tuy nhiên việc bổ nhiệm hồng y không bao giờ có trong thỏa ước cả.
Trước đây Việt Nam cũng đã không công nhận việc bổ nhiệm đức cha Nguyễn văn Thuận là Tổng giám mục phó Saigòn với quyền kế vị, sau này ngài cũng được phong làm hồng y.
Nhớ lại việc bổ nhiệm đức hồng y Phạm Đình Tụng, tổng giám mục Hà Nội vào tháng 10.1994, nhà cầm quyền Việt Nam cũng đã bầy tỏ sự bất bình cũng với những lý lẽ ấy và cũng đã nại đến những thỏa thuận nêu trên. Thực ra người ta không được biết đến những văn bản của thỏa ước, nhưng rõ ràng là hai bên đã cắt nghĩa một cách khác nhau.
Có lẽ trước những phản ứng không thuận lợi từ khắp nới trên thế giới nên vào Ngày 1-10, nhân dịp tham dự lễ truyền chức tân giám mục giáo phận Hưng Hóa, đức tân hồng y Phạm Minh Mẫn đã có cuộc gặp gỡ trong một tiếng đồng hồ với Ủy Ban Tôn Giáo của chính phủ Việt Nam, ngài đã cho biết là chính quyền Cộng Sản Việt Nam đã chấp nhận việc Đức Thánh Cha vinh thăng hồng y của ngài, và sau khi gặp gỡ với các viên chức chính quyền để cho biết về cương vị của hồng y trong Giáo Hội và hoạt động của văn phòng hồng y ra sao thì các viên chức chính quyền đã tỏ ra thỏa mãn. Đức Hồng Y cho biết rằng "kết quả cuộc gặp gỡ rất là tốt đẹp và vui vẻ”.
Trong cuộc gặp gỡ này, Đức hồng y Mẫn cũng cho biết thêm là Ngài có trình bản bá cáo cho Thủ tướng Phạm Văn Khải về văn phòng mới của Ngài.
Được hỏi Đức hồng y nhận định ra sao về phản ứng của các viên chức chính quyền sau cuộc "gặp gỡ làm việc" với các viên chức này, thì Ngài cho biết là họ nói: "bất cứ ai tại Việt Nam đều hãnh diện về việc Ngài được vinh thăng hồng y”.
Kim Thúy: Xin Cha cho con và qúi thính giả biết, chức hồng y là gì và tầm mức ảnh hưởng ra sao trong Giáo Hội?
Cha Trần Công Nghị: Hồng y là một tước vị được ân thưởng, không phải là một chức thánh được tấn phong, tuy nhiên với quá trình lịch sử của Giáo Hội, thì chỉ các Hồng Y mới được tham dự Cơ Mật Viện bầu Giáo Hoàng, và khi được đặt làm hồng y thì các ngài trở thành các cố vấn và cộng sự viên của Đức Thánh Cha, ngang hàng với cấp bậc bộ trưởng trong chính quyền. Tổng số hồng y trong Giáo Hội được Đức Phaolô đệ lục ấn định cho toàn thế giới là 120 vị, và đến thời đức Gioan Phaolô II thì có lệ mới là chỉ những vị dưới 80 tuổi mới có quyền bầu tân Giáo Hoàng. Với việc bổ nhiệm lần này nâng tổng số hồng y đoàn lên đến 194 vị từ 69 quốc gia, tuy nhiên các vị dưới 80 tuổi là 135 vị, trong số này đức dương kim Giáo Hoàng bổ nhiệm tới 130 vị. Những vị được chọn làm hồng y lập tức có một ảnh hưởng sâu rộng về ngoại giao và đường lối của Giáo Hội, các ngài đại diện cho các quốc gia của mình tại Vatican, và trên chính trường quốc tế, tiếng nói của các ngài có sức mạnh và tầm ảnh hưởng.
Kim Thúy: Cám ơn Cha, và thưa Cha, riêng tại Việt Nam thì việc vinh thăng hồng y cho Đức TGM Phạm Minh Mẫn sẽ có tầm mức ảnh hưởng như thế nào? Thưa Cha?
Cha Trần Công Nghị: Sự việc này có một tầm ảnh hưởng rất sâu xa cho Giáo Hội Việt Nam trong những năm tháng tới. Đây là lần đầu tiên một vị đương nhiệm của tòa Tổng Giám Mục Sài Gòn được nhận tước vị này, cho thấy sức sống mãnh liệt của giáo hội Công Giáo miền Nam Việt nam và đường hướng lãnh đạo của đức tân hồng y. Một khi Tòa Tổng Giám Mục Saigòn có hồng y thì theo truyền thống, sau này vị kế nghiệp cũng thường là một hồng y. Cũng như tại Hoa Kỳ, hiện nay thường chỉ 6 giáo phận là có Hồng Y và đó là những nơi có tầm mức quan trọng, và ảnh hưởng.
Xét vào trường hợp VN, có thể đây là lúc mà Tòa thánh muốn bình thường hóa sự thông cảm và trao đổi mạnh mẽ giữa Công giáo ngoài Bắc và trong Nam. Ngoài Bắc có một quá trình sống đạo kiên cường và truyền thống sau bao nhiêu năm cấm cản và bị tê liệt, trong Nam có hàng giáo sĩ trẻ trung và sung mãn, các hoạt động tôn giáo đa diện và nhất là nền kinh tế bột phát.
Ðứng về mặt ngoại giao, Tòa Thánh trước đây bổ nhiệm Hồng Y cho thủ đô Hà Nội mà thôi, bây giờ bổ nhiệm thêm Hồng Y ở trong Nam, điều đó nói lên sức sống đạo và những hoạt động tôn giáo của Giáo Hội tại miền Nam. Nếu nhìn sâu xa hơn thì chúng ta thấy rằng Tòa Thánh cố gắng bổ nhiệm một Ðức tổng giám mục cho giáo phận Hà Nội, là một giáo phận thủ đô, nhưng tòa thánh cố gắng mãi mà không được. Tòa Thánh phải cử người làm giám quản. Nên việc bổ nhiệm tân hồng y ở Saigòn cũng có tính cách đường lối ngoại giao sâu sắc của Tòa Thánh, nói lên lập trường độc lập của Giáo Hội.
Thêm một dữ kiện là đa số các quốc gia Á châu và Phi châu, thường mỗi quốc gia chỉ có 1 hồng y, ngay cả Phi luật tân và Nhật cũng chỉ có một hồng y tông tòa, nhưng Việt Nam hiện nay có 2 vị. Đây thực là một điều hãnh diện không riêng gì cùa đức tân hồng y mà còn cho toàn thể con dân Việt Nam.
Là hồng y, tiếng nói của ngài có tầm mức ảnh hưởng quốc tế, không chỉ về tôn giáo, mà còn cả về mặt văn hóa, xã hội và chính trị. Đã có biết bao vị hồng y làm thay đổi cả cục diện một quốc gia, như Đức hồng Y Sin tại Phi luật tân và đức hồng y Kim của đại hàn là bằng chứng.
Kim Thúy: Thưa Cha, câu hỏi cuối cùng là: Con được biết Cha đã có nhiều cuộc tiếp xúc với Đức Tân Hồng Y, VẬy xin Cha cho chúng con biết nhận định của Cha ra sao về ngài?
Cha Trần Công Nghị: Vâng, tôi được hân hạnh gặp biết Ngài, trong năm 1971, khi tôi vừa qua Hoa Kỳ, thì Ngài cũng đang du học tại đây. Thế rồi, từ năm 1999, sau khi nhận trách nhiệm coi sóc Tòa giám mục Saigòn, Ngai đã sang Hoa Kỳ nhiều lần, lần nào tôi cũng được tháp tùng và làm phóng sự cũng như phỏng vấn Ngài. Tôi nhận thấy, Ngài là một vị giám mục nhân từ khiêm cung, nhưng cũng rất có lập trường cứng rắn. Ngài là một người biết lắng nghe và biết cách thế đối thoại tìm con đường hòa giải cho những tranh chấp. Là một người thông minh, can trường dám nói lên sự thật, Là một người thông thạo tiếng Anh, tiếng Pháp nên việc giao tế với thế giới bên ngoài không có gì khó khăn. Từ khi nhận trách nhiệm caii quản Tổng giáo phận Saigòn, ngài quan tâm đầu tiên tới việc huấn luyện nhân sự, thứ đến là muốn giải quyết các tệ nạn xã hội, thứ ba là lên tiếng đòi hỏi tự do tôn giáo và tài sản lại cho giáo hội, thứ bốn mở đường cho việc giao lưu quốc tế nhằm đẩy mạnh chương trình cải cách và canh tân của Ngài cho giáo phận và cho Việt Nam.
Một trong những tỉ dụ cụ thể là Ngài dám công khai đề cập đến mối liên lạc giữa Giáo Hội và Nhà Nước. Trong một văn thư đề ngày 25.12.2002 gửi cho Ủy Ban Đoàn Kết Công giáo, Ngài đã diễn tả nhiều hình thức thất nhân tâm mà xã hội Việt Nam đang phải gánh chịu và đã lên tiếng mạnh mẽ chỉ trích chế độ đang áp đặt lên xã hội người dân, một cơ chế mà Ngài gọi là “cơ chế xin-cho”, cơ chế điều hành bởi xin phép và cho phép. Một lá thư khác gửi tới Mặt Trận Tổ Quốc thành phố Saigòn, trình bầy công tác xã hội đã được giáo hội kiện toàn và một lần nữa lại đưa ra những chỉ trích căn bản liên quan đến nhà cầm quyền. Mới đây nhất, vào tháng Bẩy vừa qua, khi được mời phát biểu về đạo luật mới liên quan đến tôn giáo, Ngài đã đề nghị một cách minh bạch rằng phải từ bỏ văn bản này để trở về với đạo luật đầu tiên về tôn giáo đã được Hồ Chí Minh ký và ban hành vào năm 1955, văn bản chưa bao giờ được áp dụng.
Chúng ta thấy từ khi đức tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn về Sàigòn, Ngài đã dấn thân rất nhiều trong vấn đề xóa đói giảm nghèo, thực hiện nhiều công tác xã hội, Ngài lên tiếng rất nhiều về vấn đề xã hội. Ðiều đó chứng tỏ quan điểm của Ngài về vấn đề xã hội rất là mạnh, phù hợp với đường lối của Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II.
Cũng cần phải nói thêm ở đây là năm nay 2003, Giáo Hội Caông giáo tại Việt Nam cũng như tại Hải Ngoại có những biển chuyến rất mãnh lực và đáng ghi nhớ như sau:
Trên căn bản chính quyền Việt Nam vẫn còn giữa chặt việc kiểm soát tôn giáo và vì thế việc bổ nhiệm giám mục vẫn còn cần có sự đồng ý của chính quyền Cộng Sản trước, do đó xẩy ra tình trạng là còn những tòa giám mục trống ngôi mà đang khi đó có sẵn các ứng viên thích hợp nhưng vẫn chưa được bổ nhiệm.
Thêm vào đó, đất đai và tài sản của Giáo Hội Việt Nam như cơ sở, trường học, nhà thương, dòng tu vẫn còn bị chính quyền “mượn” dài dài và chưa trả lại cho Giáo Hội. Việc tuyển chọn chủng sinh vẫn còn bị hạn chế, và thuyên chuyển các linh mục tới các nhiệm sở vẫn còn phải có sự đồng ý của chính quyền địa phương…
Ngày hôm kia mùng 1-10, đức tân hồng y Phạm Minh Mẫn có nhận định rằng việc bổ nhiệm Ngài lên làm hồng y là một dấu chỉ tốt cho thấy liên hệ giữa Tòa Thánh và Việt Nam đang “ấm áp” trở lại. Hy vọng với tài khéo léo và lãnh đạo của ngài, viễn tượng tư do tôn giáo và công tác phục vụ của giáo Hội Việt nam sẽ gặt hái những thành quả tốt đẹp.
Kim Thúy: Xin cám ơn Cha,
Và kính thưa qúi vị thính giả, chúng tôi xin cám ơn qúi vị đã theo dõi cuộc nói truyện của chúng tôi với Cha Trần Công Nghị, để Ngài trình bầy cho chúng ta về tầm quan trọng và ảnh hưởng của vị tân hồng y Việt Nam đối với Giáo Hội tại Việt Nam và Giáo Hội hoàn vũ.
Chương trình phát thanh của Liên đoàn Công Giáo VN tại Hoa Kỳ và VietCatholic phỏng vấn LM Trần Công Nghị về viễn tượng Giáo Hội tại Việt Nam trước biến chuyển mới là việc bổ nhiệm tân hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn. LM Trần Công Nghị sẽ phân tích về đường hướng của Giáo Hội trong chiều hướng cảm thông và công tác giữa hai chiều hướng sống đạo giữa Miền Bắc và Miền Nam, những dữ kiện theo đó Giáo Hội sẽ đẩy mạnh những hoạt động tôn giáo, xã hội, văn hóa và chính trị. Thêm vào đó vai trò quan trọng của Việt Nam với hai Tòa Giám Mục có hồng y quản trị trong môi trường tôn giáo tại Á Châu. Và cuối củng về bối cảnh và con người của Đức Tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn với những thành tích canh tân mà ngài đã thực thi tại Tổng giáo phận Saigòn trong những năm qua. Bài phỏng vấn được xướng ngôn viên Kim Thúy thực hiện như sau:
Kim Thúy: Con xin kính chào Cha,
Trong mấy ngày qua, ai ai cũng vui mừng nghe tin về việc Đức Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn được bổ nhiệm làm hồng y. Sau đó lại nghe tin chính quyền Hà Nội từ chối việc bổ nhiệm này. Cha có thể cho qúi thính giả biết về diễn tiến sự việc xẩy như thê nào, thưa Cha?
Cha Trần Công Nghị: Như chúng ta đã biết vào ngày Chúa Nhật 28.09 vừa qua, Đức Gioan Phaolô II đã chọn và bổ nhiệm Đức Tổng Giám Mục Gioan-Baotixita Phạm Minh Mẫn, Tổng Giám Mục thành phố Saigòn cùng với 30 tân hồng y. Các ngài gồm 7 vị là Giáo Sĩ trong Giáo Triều Roma, 19 vị là Tổng Giám Mục từ khắp các Tổng Giáo Phận. Một vị được giữ kín tên tuổị thường gọi là Hồng Y ”in pectore”. Các vị tân chức 18 quốc gia trong 6 đại lục và Đức thánh Cha tuyên bố triệu tập Hội Nghị Hồng Y vào ngày 21/10 tới đây, được tổ chức ngay sau biến cố 6 ngày mừng Ngân Khánh Giáo Hoàng kể từ khi Ðức Thánh Cha được bầu lên ngôi Giáo Hoàng vào ngày 16/10/1978.
Tuy nhiên, việc bổ nhiệm này ngay ngày hôm sau đã bị các cơ quan Ủ Ban Tôn giáo Hà Nội phản đối vì cho rằng phải có phép của nhà cầm quyền Hà Nội và nói rằng trong khi đó một thỏa ước đã được ký kết giữa Tòa Thánh và Việt Nam dự liệu rằng sẽ có việc thăm dò trước cho bất cứ việc bổ nhiệm một nhân vật nào trong hàng giáo phẩm Việt Nam.
Sau những lời tuyên bố này, Tòa Thánh phản ứng mãnh liệt, cho rằng đòi hỏi của Hà Nội là quá đáng và không có trong thỏa ước nào cả. Quyền chỉ định hồng y là tòan quyền của một mình Đức Giáo Hoàng mà thôi. Trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh Vatiacn vào ngày mùng 8.4.1994. Đức Cha Celli đã trình bầy một văn bản khá khác biệt về chính những cuộc thương nghị ngoại giao này. Ngài cũng đã quả quyết rằng: “Chính là việc bất đắc dĩ và miễn cưỡng mà Tòa Thánh phải đưa tên của ứng viên giám mục cho nhà cầm quyền duyệt xét trước khi được Đức Giáo Hoàng bổ nhiệm, Tuy nhiên việc bổ nhiệm hồng y không bao giờ có trong thỏa ước cả.
Trước đây Việt Nam cũng đã không công nhận việc bổ nhiệm đức cha Nguyễn văn Thuận là Tổng giám mục phó Saigòn với quyền kế vị, sau này ngài cũng được phong làm hồng y.
Nhớ lại việc bổ nhiệm đức hồng y Phạm Đình Tụng, tổng giám mục Hà Nội vào tháng 10.1994, nhà cầm quyền Việt Nam cũng đã bầy tỏ sự bất bình cũng với những lý lẽ ấy và cũng đã nại đến những thỏa thuận nêu trên. Thực ra người ta không được biết đến những văn bản của thỏa ước, nhưng rõ ràng là hai bên đã cắt nghĩa một cách khác nhau.
Có lẽ trước những phản ứng không thuận lợi từ khắp nới trên thế giới nên vào Ngày 1-10, nhân dịp tham dự lễ truyền chức tân giám mục giáo phận Hưng Hóa, đức tân hồng y Phạm Minh Mẫn đã có cuộc gặp gỡ trong một tiếng đồng hồ với Ủy Ban Tôn Giáo của chính phủ Việt Nam, ngài đã cho biết là chính quyền Cộng Sản Việt Nam đã chấp nhận việc Đức Thánh Cha vinh thăng hồng y của ngài, và sau khi gặp gỡ với các viên chức chính quyền để cho biết về cương vị của hồng y trong Giáo Hội và hoạt động của văn phòng hồng y ra sao thì các viên chức chính quyền đã tỏ ra thỏa mãn. Đức Hồng Y cho biết rằng "kết quả cuộc gặp gỡ rất là tốt đẹp và vui vẻ”.
Trong cuộc gặp gỡ này, Đức hồng y Mẫn cũng cho biết thêm là Ngài có trình bản bá cáo cho Thủ tướng Phạm Văn Khải về văn phòng mới của Ngài.
Được hỏi Đức hồng y nhận định ra sao về phản ứng của các viên chức chính quyền sau cuộc "gặp gỡ làm việc" với các viên chức này, thì Ngài cho biết là họ nói: "bất cứ ai tại Việt Nam đều hãnh diện về việc Ngài được vinh thăng hồng y”.
Kim Thúy: Xin Cha cho con và qúi thính giả biết, chức hồng y là gì và tầm mức ảnh hưởng ra sao trong Giáo Hội?
Cha Trần Công Nghị: Hồng y là một tước vị được ân thưởng, không phải là một chức thánh được tấn phong, tuy nhiên với quá trình lịch sử của Giáo Hội, thì chỉ các Hồng Y mới được tham dự Cơ Mật Viện bầu Giáo Hoàng, và khi được đặt làm hồng y thì các ngài trở thành các cố vấn và cộng sự viên của Đức Thánh Cha, ngang hàng với cấp bậc bộ trưởng trong chính quyền. Tổng số hồng y trong Giáo Hội được Đức Phaolô đệ lục ấn định cho toàn thế giới là 120 vị, và đến thời đức Gioan Phaolô II thì có lệ mới là chỉ những vị dưới 80 tuổi mới có quyền bầu tân Giáo Hoàng. Với việc bổ nhiệm lần này nâng tổng số hồng y đoàn lên đến 194 vị từ 69 quốc gia, tuy nhiên các vị dưới 80 tuổi là 135 vị, trong số này đức dương kim Giáo Hoàng bổ nhiệm tới 130 vị. Những vị được chọn làm hồng y lập tức có một ảnh hưởng sâu rộng về ngoại giao và đường lối của Giáo Hội, các ngài đại diện cho các quốc gia của mình tại Vatican, và trên chính trường quốc tế, tiếng nói của các ngài có sức mạnh và tầm ảnh hưởng.
Kim Thúy: Cám ơn Cha, và thưa Cha, riêng tại Việt Nam thì việc vinh thăng hồng y cho Đức TGM Phạm Minh Mẫn sẽ có tầm mức ảnh hưởng như thế nào? Thưa Cha?
Cha Trần Công Nghị: Sự việc này có một tầm ảnh hưởng rất sâu xa cho Giáo Hội Việt Nam trong những năm tháng tới. Đây là lần đầu tiên một vị đương nhiệm của tòa Tổng Giám Mục Sài Gòn được nhận tước vị này, cho thấy sức sống mãnh liệt của giáo hội Công Giáo miền Nam Việt nam và đường hướng lãnh đạo của đức tân hồng y. Một khi Tòa Tổng Giám Mục Saigòn có hồng y thì theo truyền thống, sau này vị kế nghiệp cũng thường là một hồng y. Cũng như tại Hoa Kỳ, hiện nay thường chỉ 6 giáo phận là có Hồng Y và đó là những nơi có tầm mức quan trọng, và ảnh hưởng.
Xét vào trường hợp VN, có thể đây là lúc mà Tòa thánh muốn bình thường hóa sự thông cảm và trao đổi mạnh mẽ giữa Công giáo ngoài Bắc và trong Nam. Ngoài Bắc có một quá trình sống đạo kiên cường và truyền thống sau bao nhiêu năm cấm cản và bị tê liệt, trong Nam có hàng giáo sĩ trẻ trung và sung mãn, các hoạt động tôn giáo đa diện và nhất là nền kinh tế bột phát.
Ðứng về mặt ngoại giao, Tòa Thánh trước đây bổ nhiệm Hồng Y cho thủ đô Hà Nội mà thôi, bây giờ bổ nhiệm thêm Hồng Y ở trong Nam, điều đó nói lên sức sống đạo và những hoạt động tôn giáo của Giáo Hội tại miền Nam. Nếu nhìn sâu xa hơn thì chúng ta thấy rằng Tòa Thánh cố gắng bổ nhiệm một Ðức tổng giám mục cho giáo phận Hà Nội, là một giáo phận thủ đô, nhưng tòa thánh cố gắng mãi mà không được. Tòa Thánh phải cử người làm giám quản. Nên việc bổ nhiệm tân hồng y ở Saigòn cũng có tính cách đường lối ngoại giao sâu sắc của Tòa Thánh, nói lên lập trường độc lập của Giáo Hội.
Thêm một dữ kiện là đa số các quốc gia Á châu và Phi châu, thường mỗi quốc gia chỉ có 1 hồng y, ngay cả Phi luật tân và Nhật cũng chỉ có một hồng y tông tòa, nhưng Việt Nam hiện nay có 2 vị. Đây thực là một điều hãnh diện không riêng gì cùa đức tân hồng y mà còn cho toàn thể con dân Việt Nam.
Là hồng y, tiếng nói của ngài có tầm mức ảnh hưởng quốc tế, không chỉ về tôn giáo, mà còn cả về mặt văn hóa, xã hội và chính trị. Đã có biết bao vị hồng y làm thay đổi cả cục diện một quốc gia, như Đức hồng Y Sin tại Phi luật tân và đức hồng y Kim của đại hàn là bằng chứng.
Kim Thúy: Thưa Cha, câu hỏi cuối cùng là: Con được biết Cha đã có nhiều cuộc tiếp xúc với Đức Tân Hồng Y, VẬy xin Cha cho chúng con biết nhận định của Cha ra sao về ngài?
Cha Trần Công Nghị: Vâng, tôi được hân hạnh gặp biết Ngài, trong năm 1971, khi tôi vừa qua Hoa Kỳ, thì Ngài cũng đang du học tại đây. Thế rồi, từ năm 1999, sau khi nhận trách nhiệm coi sóc Tòa giám mục Saigòn, Ngai đã sang Hoa Kỳ nhiều lần, lần nào tôi cũng được tháp tùng và làm phóng sự cũng như phỏng vấn Ngài. Tôi nhận thấy, Ngài là một vị giám mục nhân từ khiêm cung, nhưng cũng rất có lập trường cứng rắn. Ngài là một người biết lắng nghe và biết cách thế đối thoại tìm con đường hòa giải cho những tranh chấp. Là một người thông minh, can trường dám nói lên sự thật, Là một người thông thạo tiếng Anh, tiếng Pháp nên việc giao tế với thế giới bên ngoài không có gì khó khăn. Từ khi nhận trách nhiệm caii quản Tổng giáo phận Saigòn, ngài quan tâm đầu tiên tới việc huấn luyện nhân sự, thứ đến là muốn giải quyết các tệ nạn xã hội, thứ ba là lên tiếng đòi hỏi tự do tôn giáo và tài sản lại cho giáo hội, thứ bốn mở đường cho việc giao lưu quốc tế nhằm đẩy mạnh chương trình cải cách và canh tân của Ngài cho giáo phận và cho Việt Nam.
Một trong những tỉ dụ cụ thể là Ngài dám công khai đề cập đến mối liên lạc giữa Giáo Hội và Nhà Nước. Trong một văn thư đề ngày 25.12.2002 gửi cho Ủy Ban Đoàn Kết Công giáo, Ngài đã diễn tả nhiều hình thức thất nhân tâm mà xã hội Việt Nam đang phải gánh chịu và đã lên tiếng mạnh mẽ chỉ trích chế độ đang áp đặt lên xã hội người dân, một cơ chế mà Ngài gọi là “cơ chế xin-cho”, cơ chế điều hành bởi xin phép và cho phép. Một lá thư khác gửi tới Mặt Trận Tổ Quốc thành phố Saigòn, trình bầy công tác xã hội đã được giáo hội kiện toàn và một lần nữa lại đưa ra những chỉ trích căn bản liên quan đến nhà cầm quyền. Mới đây nhất, vào tháng Bẩy vừa qua, khi được mời phát biểu về đạo luật mới liên quan đến tôn giáo, Ngài đã đề nghị một cách minh bạch rằng phải từ bỏ văn bản này để trở về với đạo luật đầu tiên về tôn giáo đã được Hồ Chí Minh ký và ban hành vào năm 1955, văn bản chưa bao giờ được áp dụng.
Chúng ta thấy từ khi đức tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn về Sàigòn, Ngài đã dấn thân rất nhiều trong vấn đề xóa đói giảm nghèo, thực hiện nhiều công tác xã hội, Ngài lên tiếng rất nhiều về vấn đề xã hội. Ðiều đó chứng tỏ quan điểm của Ngài về vấn đề xã hội rất là mạnh, phù hợp với đường lối của Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II.
Cũng cần phải nói thêm ở đây là năm nay 2003, Giáo Hội Caông giáo tại Việt Nam cũng như tại Hải Ngoại có những biển chuyến rất mãnh lực và đáng ghi nhớ như sau:
- Vào tháng Giêng, Ðức Thánh Cha tấn phong Tổng Giám Mục cho Ðức Ông Phêrô Nguyễn Văn Tốt, nguyên quán tại Bình Dương và bổ nhiệm làm Tân Sứ Thần Tòa Thánh tại Benin và Tongo,
- Tháng 4, Cha Giuse Nguyễn Công Ðoan, Bề Trên Dòng Tên Việt Nam được bổ nhiệm làm phụ tá Bề Trên Tổng Quyền Dòng Tên tại Roma.
- Thánh 5, Ðức Cha Giuse Ngô Quang Kiệt Giám Mục Giáo Phận Lạng Sơn nhận thêm chức vụ Giám Quản Tông Tòa Tổng Giáo Phận Hà Nội.
- Tháng 6, Ðức Ông Mai Thanh Lương thụ phong Giám Mục, ngài là vị Giám Mục Việt Nam tiên khởi tại Hoa Kỳ.
- Cũng vào tháng Sáu, Linh Mục Ambrosio Nguyễn Văn Sĩ được bầu làm phụ tá Cha Tổng Phục Vụ Dòng Phan Sinh tại Roma,
- Tháng 7, Ðức Giáo Hoàng bổ nhiệm tân Giám Mục Micae Hoàng Ðức Oanh cho Giáo Phận Komtum,
- Cuối tháng 7, Ðại Hội “Hội Ngộ Niềm Tin” lần đầu tiên được tổ chức cho cộng đoàn Công Giáo Việt Nam hải ngoại tại Roma.
- Tháng 8, Ðức Giáo Hoàng bổ nhiệm Giám Mục Antôn Vũ Huy Chương cho Giáo Phận Hưng Hóa, đây là giáo phận đã không có Giám Mục hơn 11 năm nay,
Trên căn bản chính quyền Việt Nam vẫn còn giữa chặt việc kiểm soát tôn giáo và vì thế việc bổ nhiệm giám mục vẫn còn cần có sự đồng ý của chính quyền Cộng Sản trước, do đó xẩy ra tình trạng là còn những tòa giám mục trống ngôi mà đang khi đó có sẵn các ứng viên thích hợp nhưng vẫn chưa được bổ nhiệm.
Thêm vào đó, đất đai và tài sản của Giáo Hội Việt Nam như cơ sở, trường học, nhà thương, dòng tu vẫn còn bị chính quyền “mượn” dài dài và chưa trả lại cho Giáo Hội. Việc tuyển chọn chủng sinh vẫn còn bị hạn chế, và thuyên chuyển các linh mục tới các nhiệm sở vẫn còn phải có sự đồng ý của chính quyền địa phương…
Ngày hôm kia mùng 1-10, đức tân hồng y Phạm Minh Mẫn có nhận định rằng việc bổ nhiệm Ngài lên làm hồng y là một dấu chỉ tốt cho thấy liên hệ giữa Tòa Thánh và Việt Nam đang “ấm áp” trở lại. Hy vọng với tài khéo léo và lãnh đạo của ngài, viễn tượng tư do tôn giáo và công tác phục vụ của giáo Hội Việt nam sẽ gặt hái những thành quả tốt đẹp.
Kim Thúy: Xin cám ơn Cha,
Và kính thưa qúi vị thính giả, chúng tôi xin cám ơn qúi vị đã theo dõi cuộc nói truyện của chúng tôi với Cha Trần Công Nghị, để Ngài trình bầy cho chúng ta về tầm quan trọng và ảnh hưởng của vị tân hồng y Việt Nam đối với Giáo Hội tại Việt Nam và Giáo Hội hoàn vũ.