Michelle La Rosa, của The Pillar, ngày 27 tháng 8 năm 2024 đề cập tới một hiện tượng mới trong việc quản lý các òa giám mục tại Hoa Kỳ: Các giám đốc điều hành, tiếng Anh gọi là Chief Operating Officers, viết tắt là COO.

Nếu bạn bước vào hầu hết các phòng họp của công ty ngày nay, bạn có thể sẽ gặp một giám đốc điều hành (COO)— một viên chức điều hành chịu trách nhiệm về các hoạt động hàng ngày, giám sát nhân viên và các phòng ban khác nhau, người thường là người chỉ huy thứ hai sau giám đốc điều hành (CEO).

Bạn có thể không mong đợi tìm thấy những người có cùng chức danh nếu bạn bước vào một tòa giáo phận. Nhưng ngay cả khi vai trò của COO dường như đang suy giảm trong thế giới doanh nghiệp, khi các doanh nghiệp áp dụng cách tiếp cận hợp tác hơn đối với việc lãnh đạo, thì đây là một vai trò đang được chú ý tại các giáo phận Hoa Kỳ.

Nhưng khi vai trò COO trở nên phổ biến hơn trong các tòa giám mục của giáo phận, các luật sư giáo luật cho biết vai trò này - thường do những người giáo dân có kinh nghiệm kinh doanh đảm nhiệm - đặt ra những câu hỏi về khả năng lãnh đạo và các ưu tiên trong đời sống của Giáo hội.

Keith Parsons đã là COO của Tổng giáo phận Denver kể từ tháng 7 năm 2019. Trước đó, ông là giám đốc tài chính của tổng giáo phận, với kinh nghiệm sâu rộng trong thế giới doanh nghiệp.

Khi Parsons chuyển sang vai trò COO, đó là một vị trí hoàn toàn mới. Ông cho biết vai trò này được tạo ra trong tổng giáo phận để phù hợp với các kỹ năng với các trách nhiệm cần thiết - để mọi người trong tòa giám mục tập trung vào những việc họ làm tốt nhất.

Luật giáo luật không đề cập đến vai trò của COO. Nhưng nó có nói đến một "người điều hành giáo triều [curia]" tùy chọn cho các giáo phận, người được giao nhiệm vụ giúp điều phối các công việc hành chính của giáo phận thay mặt cho giám mục.

Nếu một giáo phận có người điều hành giáo triều, luật giáo luật yêu cầu vị trí này phải do một linh mục đảm nhiệm.

Nhưng Parsons cho biết các linh mục thường không được đào tạo để đảm nhiệm các trách nhiệm hành chính quy mô lớn.

"Như bạn biết đấy, hầu hết các linh mục không đi học hoặc không có căn bản về các vấn đề kinh doanh, tài chính, kế toán, những thứ tương tự như vậy", Parsons nói với The Pillar.

Vì tổng giáo phận là một tổ chức, nên cần có một người phụ trách kế toán, tài chính, pháp lý, công nghệ thông tin, nguồn nhân lực, bất động sản, truyền thông tiếp thị và gây quỹ, ông nói.

Tất cả những hoạt động đó đều nằm trong phạm vi thông thường của một COO.

Vì hầu hết các linh mục không có kinh nghiệm phù hợp với những trách nhiệm này, Parsons cho biết ông tin rằng việc để một giáo dân có nền tảng về hoạt động kinh doanh đảm nhiệm vị trí này là điều hợp lý về mặt thực tế.

Nhìn chung, ông cho biết, vai trò của COO trong một giáo phận cũng tương tự như vai trò của bất cứ công ty hay tổ chức nào khác.

“Cho dù bạn ở trong Giáo hội hay trong một tổ chức thế tục, bạn vẫn phải giải quyết các luật về nguồn nhân lực hiện hành”, ông giải thích. “Chúng tôi phải lập báo cáo tài chính để trình bày kết quả tài chính của mình cho mọi người… [và] thực hiện công việc kế toán thường xuyên mà bạn sẽ làm trong một tổ chức thế tục. Chúng tôi có các cuộc kiểm toán báo cáo tài chính của mình bởi một công ty bên ngoài, điều này xảy ra trong các tổ chức thế tục”.

“Một trong những tài sản lớn nhất của Giáo hội là bất động sản. Nhưng với tư cách là người nắm giữ bất động sản, bạn phải giải quyết và tuân thủ tất cả các luật hiện hành của khu vực tài phán… Và chúng tôi liên tục xử lý các giao dịch bất động sản, mua và bán bất động sản. Vì vậy, bạn phải biết cách điều hướng những tình huống đó”, ông nói thêm.

Khi Tổng giáo phận Denver bổ nhiệm Parsons làm COO vào năm 2019, nó đã bỏ vai trò người điều hành giáo triều.

Hai vị trí này có nhiều điểm chồng chéo, giám sát việc quản lý tổng giáo phận cho tổng giám mục, Parsons cho biết, với sự khác biệt quan trọng là người điều hành giáo triều phải là một linh mục, nhưng COO thì không.

Khi Parsons là giám đốc tài chính của tổng giáo phận, ông đã báo cáo với vị linh mục khi đó là người điều hành giáo triều.

"Vì vậy, tôi đã có cơ hội được đào tạo dưới sự chỉ đạo của ngài và hiểu cách thức tổ chức hoạt động trong nhiều năm, điều đó thật tuyệt vời", ông giải thích.

Khi quá trình chuyển đổi diễn ra, người điều hành giáo triều trước đó đã duy trì một số giám sát đối với các ban ngành và mục vụ trước đây thuộc trách nhiệm cũ của ngài, nhưng ngài đã làm như vậy dưới danh nghĩa là tổng đại diện.

Parsons cho biết ông tin rằng các giáo phận thường bỏ vai trò người điều hành giáo triều khi chức vụ COO được thành lập — chủ yếu là để làm rõ về các ranh giới thẩm quyền và trách nhiệm, ông nói.

"Tôi nghĩ rằng nó có thể trở nên lộn xộn", ông nói. "Nếu bạn có một người điều hành giáo triều và một COO, tôi nghĩ rằng nó có thể gây nhầm lẫn".

Nhưng mặc dù Denver không phải là giáo phận duy nhất thay thế một người điều hành giáo triều là linh mục bằng một COO giáo dân, các luật sư giáo luật cho biết động thái này đặt ra những câu hỏi — mà cuối cùng có thể phải được Vatican trả lời.

Vai trò điều hành giáo triều là tùy chọn, Đức ông Gerard Mesure, một luật sư giáo luật, và là khoa trưởng thần học và tiền thần học tại Chủng viện Thánh Charles Borromeo thuộc Tổng giáo phận Philadelphia giải thích.

Luật giáo luật quy định:

Một giám mục giáo phận phải đảm bảo rằng tất cả các công việc thuộc về việc quản lý toàn bộ giáo phận được phối hợp đúng đắn và được sắp xếp để đạt được lợi ích phù hợp hơn cho phần dân Chúa được giao phó cho mình.

Bản thân giám mục giáo phận phải phối hợp hoạt động mục vụ của các tổng đại diện hoặc đại diện giám mục. Khi cần thiết, có thể bổ nhiệm một người điều hành giáo triều, người này phải là một linh mục và, theo thẩm quyền của giám mục, phải phối hợp những việc liên quan đến việc xử lý các công việc hành chính và đảm bảo rằng các thành viên khác của giáo triều hoàn thành đúng chức vụ được giao phó cho họ.

Cha Mesure cho biết theo quan điểm của ngài, luật giáo luật dường như mong đợi rằng nếu một giám mục bổ nhiệm bất cứ ai để thực hiện thẩm quyền hành chính rộng rãi đối với tòa giám mục của mình, thì đó sẽ là một linh mục.

“Tôi hiểu theo cách hiểu của tôi thì các lựa chọn là giám mục tự mình làm, hoặc nếu không tự mình làm, thì giám mục có thể chỉ định một người điều hành giáo triều,” Cha Mesure nói với The Pillar.

“Bộ luật [Giáo luật] khiến có vẻ như đó là hai lựa chọn.”

Cha Mesure lưu ý rằng thông thường, một giám mục có thể ủy quyền hầu như bất cứ thẩm quyền nào mà mình có.

Nhưng, “ở đây, có vẻ như Bộ luật đang nói rằng, trong trường hợp này, bạn không thể ủy quyền cho bất cứ ai. Nếu bạn định ủy quyền, nếu bạn định để người khác làm thay mình, thì người đó phải là người điều hành giáo triều.”

“Tôi đoán là, tôi nghĩ sẽ rất đáng ngờ khi có một người về cơ bản làm công việc của người điều hành giáo triều mà không phải là linh mục,” ngài nói.

Tuy nhiên, Cha Mesure nhấn mạnh rằng ý kiến của ngài không phải là một cách giải thích mang tính ràng buộc. Và vì hiện tượng COO giáo dân là một hiện tượng tương đối mới, ít nhất là trong lịch sử gần đây, nên Vatican vẫn chưa cân nhắc.

Và vị linh mục nhấn mạnh rằng khi luật giáo luật không rõ ràng, có thể thấy nhiều hơn một cách giải thích hợp pháp, ít nhất là cho đến khi Vatican làm rõ.

Trong một số trường hợp, các giáo phận đã cố gắng bổ sung một COO trong khi vẫn duy trì chức vụ người điều hành giáo triều.

Tổng giáo phận Hartford đã giới thiệu một COO vào tháng 5 năm nay, ngay sau khi Tổng giám mục Christopher Coyne tiếp quản quyền lãnh đạo tổng giáo phận.

Richard Braam, người đang làm giám đốc tài chính của tổng giáo phận và có kinh nghiệm trong lĩnh vực điều hành, đã được bổ nhiệm vào vị trí này.

Ông cho biết các linh mục trong tổng giáo phận thường không được đào tạo hoặc giáo dục về các khía cạnh kinh doanh khi điều hành một tổ chức lớn - như tài chính quy mô lớn, nguồn nhân lực và bất động sản.

Nhưng tổng giáo phận cũng đã chọn giữ lại vị trí điều hành giáo triều, do Đức ông James Shanley, cũng là tổng đại diện, và trước đây từng là đại diện giáo sĩ, nắm giữ.

ĐÔ. Shanley phụ trách những thứ mà Braam mô tả là "mang tính nhà thờ hơn" – như trường Công Giáo, Hội hỗ trợ truyền giáo và lập kế hoạch mục vụ…

"Ngài giải quyết các bộ phận hoạt động của tổng giáo phận liên quan nhiều hơn đến các thừa tác vụ thực sự, giải quyết các vấn đề về linh mục hoặc các vấn đề liên quan nhiều hơn đến thừa tác vụ trong một giáo xứ", Braam nói với The Pillar.

Ông cho biết việc phân chia các nhiệm vụ thuộc về từng vai trò khá đơn giản.

"Nếu mái nhà thờ bị dột, đó là lỗi của tôi. Nếu một mục sư gặp vấn đề với phó tế của mình, thì cha xứ sẽ giải quyết những vấn đề như vậy".

Một bộ phận không thấy ngay lập tức là truyền thông. Nhưng cuối cùng, tổng giáo phận đã quyết định rằng nó sẽ nằm dưới sự giám sát của người điều hành. Braam cho biết ông sẽ không cảm thấy thoải mái khi phát biểu thay mặt cho Giáo hội.

Mặc dù mới chỉ khoảng bốn tháng kể từ khi tổng giáo phận áp dụng cấu trúc này, Braam cho biết cho đến nay nó vẫn hoạt động tốt.

Ông cho biết ông và người điều phối làm việc rất chặt chẽ với nhau và đang giao tiếp thường xuyên. Không có vị trí nào báo cáo với vị trí kia – cả hai đều báo cáo trực tiếp với tổng giám mục.

“Chúng tôi hợp tác rất nhiều”, Braam nói.

“Không ai trong chúng tôi có cái tôi thực sự lớn, vì vậy chúng tôi không lo lắng về việc dẫm chân lên nhau. Cả hai chúng tôi chỉ cam kết hoàn thành những việc cần hoàn thành. Tôi nghĩ đó là một phần khiến mô hình này hoạt động ở đây - nếu ngài và tôi không hòa hợp, thì có lẽ điều này sẽ không hiệu quả”.

Braam coi sự cân bằng của hai vị trí là có lợi cho tổng giáo phận.

Cũng giống như các linh mục thường thiếu trình độ học vấn và kinh nghiệm để xử lý các hoạt động kinh doanh, Braam cho biết nếu ông chịu trách nhiệm về các lĩnh vực liên quan đến mục vụ nhiều hơn, ông sẽ cần tìm kiếm lời khuyên, vì ông không có đủ khả năng để giải quyết chúng.

Ông lưu ý rằng vị đại diện cho giáo sĩ cũng tham gia rất nhiều vào việc làm việc với người điều hành, vì có sự chồng chéo đáng kể giữa hai chức vụ.

Trong khi đó, một giáo phận đang đi ngược lại xu hướng – Giáo phận Columbus đã công bố vào tháng 5 năm 2024 rằng họ sẽ giải thể vai trò của COO giáo phận, thay vào đó bổ nhiệm hai linh mục vào vai trò là tổng đại diện, một trong số họ cũng đang phục vụ với tư cách là người điều hành giáo xứ. Vai trò của COO trong giáo phận từng được một giáo dân nắm giữ.

Các viên chức giáo phận đã từ chối thảo luận về lý do đằng sau việc tái cấu trúc lãnh đạo với The Pillar.

Nhưng thông báo bao gồm một số đoạn từ luật giáo luật, bao gồm cả đoạn trích: "Trong mỗi giáo phận, giám mục giáo phận phải bổ nhiệm một tổng đại diện được trao quyền thông thường theo chuẩn mực của các giáo luật sau đây và người này sẽ hỗ trợ giám mục trong việc quản lý toàn bộ giáo phận."

Cha Mesure giải thích rằng giống như người điều hành giáo xứ, tổng đại diện phải là một linh mục.

Nhưng người điều hành giáo xứ điều phối công việc của những người và phòng ban khác, trong khi tổng đại diện chia sẻ rộng rãi hơn về thẩm quyền của giám mục giáo phận trong việc quản lý giáo phận.

Luật Giáo hội khuyến nghị – nhưng không bắt buộc – rằng người điều hành giáo triều cũng phải là tổng đại diện.

Cha John Beal, giáo sư luật giáo hội tại Đại học Công Giáo Hoa Kỳ, cho biết theo quan điểm của ngài, các giáo phận cần phải thận trọng về những động thái có thể khiến họ mất đi sứ mệnh của mình — và mất đi cách tiếp cận độc đáo trong việc ra quyết định, được thông tri bởi thần học của Giáo hội.

“Theo giáo luật, không có gì sai khi [có một COO thay vì người điều hành giáo triều],” Cha Beal cho biết, “bởi vì vai trò của người điều hành giáo triều là tùy chọn ngay từ đầu. Vì vậy, không cần phải có một người ngay từ đầu.”

“Vấn đề là Bộ luật không coi Giáo hội là một doanh nghiệp. Nó coi Giáo hội là một Giáo hội, và do đó, nó cấu trúc bộ máy hành chính theo các đường lối của Giáo hội.”

Ngài nói với The Pillar rằng tại Hoa Kỳ, có một lịch sử lâu dài về việc mô hình hóa cấu trúc của Giáo hội theo các xu hướng trong kinh doanh. Ngài cho biết, điều đó có thể khiến các viên chức tài chính hoặc nhân viên điều hành nắm giữ những vị trí có thẩm quyền ra quyết định quan trọng — và đôi khi đưa ra quyết định sai lầm.

Khi một tổ chức được điều hành bởi các viên chức kinh doanh và tài chính — hoặc coi họ là những người ra quyết định chính sách — thì tư duy có thể thay đổi, định nghĩa thành công theo các điều khoản kinh doanh và tài chính, thay vì theo các sứ mệnh truyền giáo, giáo lý hoặc chăm sóc mục vụ.

“Giáo hội phải hoạt động theo các nguyên tắc vững chắc,” ngài thừa nhận, “[nhưng] chúng ta không phải là một doanh nghiệp, chúng ta không kinh doanh để kiếm tiền. Chúng ta có một sứ mệnh phải thực hiện và chúng ta tự tổ chức cho sứ mệnh đó.”

“Mối nguy hiểm của mô hình kinh doanh là chúng ta sẽ quên mất mình là ai… bạn thấy điều này ở hầu hết các giáo phận, nơi họ phải chịu sự quản lý của bộ máy hành chánh giáo phận, và nơi đức tin được thể hiện — trong các giáo xứ — bị coi nhẹ.”

Theo quan điểm của Cha Beal, vấn đề không chỉ đơn thuần là một câu hỏi về việc liệu một giáo dân hay một giáo sĩ có giám sát mọi thứ tại tòa giám mục hay không. Thay vào đó, ngài bày tỏ sự thận trọng về viễn cảnh thay đổi quan điểm — của các nhà lãnh đạo tiếp cận Giáo hội như một doanh nghiệp và định nghĩa thành công theo đó.

"Bạn phải có một người hiểu được Giáo hội là gì."

Nhưng cha Beal cũng thừa nhận rằng sẽ hữu ích cho các linh mục nếu có óc kinh doanh tốt hơn.

"Việc đào tạo tại chủng viện không chuẩn bị cho mọi người trở thành người quản lý các hoạt động phức tạp, cho dù đó là giáo phận hay giáo xứ. Không có gì trong chương trình chủng viện đào tạo mọi người, ví dụ, để thuê, sa thải và quản lý nhân sự hoặc thậm chí lập ngân sách hoặc thực hiện kế toán cơ bản. Chúng tôi thậm chí không dạy mọi người cách giữ sổ séc [cheque]", ngài nói.

"Vì vậy, sẽ hữu ích nếu chúng tôi đào tạo thêm một chút cho các linh mục. Nhưng chúng tôi phải nhớ mình là ai."

Tuy nhiên, những người ủng hộ mô hình COO vẫn cho rằng việc thành lập một COO giáo dân không nhất thiết phải đe dọa đến sứ mệnh cốt lõi của một giáo phận.

Họ nói rằng công việc của một COO không phải là thiết lập tầm nhìn hoặc các ưu tiên của một tổ chức, mà là thực hiện tầm nhìn và các ưu tiên do CEO đặt ra — hoặc trong trường hợp của một giáo phận, giám mục.

Và vai trò này đang tiếp tục phát triển trên khắp cả nước.

Vào thời điểm Tổng giáo phận Denver đang xác định xem có nên tạo ra vị trí COO hay không, đây vẫn là một hiện tượng tương đối hiếm ở các giáo phận Công Giáo tại Hoa Kỳ.

Parsons cho biết: "Chỉ có một số ít COO mà chúng tôi quen thuộc, biết đến, trong những gì tôi gọi là các giáo phận có quy mô vừa và lớn".

Theo ông, trong lịch sử, nhiều giáo phận nhỏ hơn có một vị trí tham mưu trưởng, đôi khi do thủ quỹ giáo phận đảm nhiệm, đảm nhiệm một vai trò tương tự ở quy mô nhỏ hơn và đơn giản hơn.

Nhưng trong năm năm qua, hầu hết các tổng giáo phận lớn ở Hoa Kỳ đã áp dụng vai trò COO và một số lượng lớn các giáo phận có quy mô vừa cũng vậy.

Thậm chí còn có một nhóm làm việc gồm các COO giáo phận họp thường xuyên để chia sẻ ý tưởng và thông lệ tốt nhất. Trong số khoảng 10 thành viên trong nhóm, hầu hết đều giữ những vị trí không tồn tại cách đây năm năm.

Parsons cho biết theo quan điểm của ông, việc thành lập một vai trò COO giáo phận là một bước phát triển tích cực cho Giáo hội tại Hoa Kỳ, cho phép các hoạt động diễn ra suông sẻ và hiệu quả hơn.

“Chỉ cần có … một cá nhân đủ tiêu chuẩn, được đào tạo, có trình độ và kinh nghiệm trong các vấn đề kinh doanh, tôi cho rằng, là rất tích cực theo quan điểm của giáo phận.”

Liệu Vatican cuối cùng có đồng ý hay thậm chí cân nhắc về vấn đề này hay không, vẫn còn phải chờ xem.