VATICAN -- Nhà bình luận thời cuộc giáo hội John Allen Jr của tờ báo National Reporter trong tuần này đặt vấn đề về tầm ảnh hưởng mới của Dòng Salesien trong Giáo Hội với những thành quả của Dòng gặt hái được, nhất là trước những vụ tai tiếng tính dục trong Giáo hội, mà riêng Dòng Salesien thì vẫn giữ được mức độ đáng tin tưởng và có bề vững vàng về tín lý và ảnh hưởng giáo dục trên bình diện thê giới và giáo hội.
Nhân đây chúng ta hãy tìm hiểu về tầm ảnh hưởng của Dòng Salesien như thế nào.
Vài tuần trước khi được tin ĐTC Benedictô bổ nhiệm ĐHY Tarcisio Bertone của Genoa, thuộc dòng Salesien (hay còn gọi là Dòng Don Bosco) làm Quốc vụ khanh Tòa Thánh, nhiều người đã lấy làm lạ vì vị thế quốc vụ khanh (tương đương với Thủ tướng) thường là dành cho một vị có đầy kinh nghiệm về ngoại giao và từ trong hàng ngũ ngoại giao và thường cũng là giáo sĩ triều, mà ĐHY Bertone không hề hoạt động trong ngành ngoại giao Tòa Thánh và là giáo sĩ Dòng tu Salesien.
Thế nhưng nhìn lại quá trình lịch sử Giáo hội không phải là không luật trừ: ĐHY người Pháp Jean Villot được bổ nhiệm Quốc vụ khanh (1969 đến 1979) không thuộc thành phần ngoại giao đoàn. Và trường hợp trừ khác là vào năm 1836, ĐHY Luigi Lambruschini thuộc Dòng Barnabite được cử giữ chức vụ này. Thêm vào đó còn có trường hợp năm 1848 ĐHY Anton Francesco Orioli thuộc Dòng Phanxicô được ử làm Quốc vụ khanh tạm thời.
Chức vụ Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh được thành lập vào năm 1644 và trừ 3 trường hợp trên thì hầu hết các Quốc vụ khanh Tòa Thánh là nhân viên ngoại giao và thuộc giáo sĩ triều.
Việc ĐTC Benedictô bổ nhiệm ĐHY Bertone làm Quốc vụ khanh không phải là việc ngẫu nhiên như nhiều nhà quan sát Vatican kinh nghiệm đã nhận định. Trong bối cảnh hiện thời, nhiều Dòng Tu lớn của Giáo hội đang bị rung chuyển bởi sự phân hóa nội tại, nhưng trái lại Dòng Salesien xem ra vẫn bền vững và phát triển mạnh, tuy dù Dòng Salesien không có các nhà thần học sáng tạo nổi danh, nhưng họ là các bậc mục tử rất thực tế, những nhà giáo dục ảnh hưởng và thường là có óc khôi hài, cuộc sống vui tươi.
ĐHY Oscar Rodriguez của TGP Maradiaga thuộc Honduras, một vị Hồng Y cũng thuộc Dòng Salesien nói: "chúng tôi là những người không phức tạp. Tinh thần của chúng tôi là gia đình, đặc biệt đối với giới trẻ và với người nghèo”.
Một cái nhìn đại quan như vậy đã làm cho hàng giáo sĩ Dòng Salesien trờ thành nguồn tài năng cung ứng lãnh đạo quan trọng cho Giáo hội.
Không nói đâu xa, ngay tại Việt Nam chúng ta, 2 vị giám mục mới được bổ nhiệm trong 2 năm qua cho Giáo phận Bùi chu cũng thuộc Dòng Salesien.
Hiện tại trên thế giới, Dòng Salesiên có 16,682 linh mục và tu sĩ. Đây là Dòng có số tu sĩ đứng ít nhất là đông thứ hai trên thế giới. (Chính ra thì Dòng Phanxicô có số tu sĩ đông thứ hai trên thế giới (chừng 30,000 vị), nhưng Dòng Phanxicô có 3 ngành Phanxicô riêng rẽ khác nhau, tuy cùng là Phanxicô).
Hiện tại Dòng Salesiên có nhiều giám mục nhất trong các dòng tu, có tới 116 giám mục, thứ đến là Dòng Phanxicô Hen Mọn có 104 vị, rồi Dòng Tên có 74 vị giám mục. Hiện tại có 7 hồng y thuộc Dòng Salesien. (Dòng Tên có số hồng y nhiều nhất là 10 vị).
Hiện nay tại Việt Nam, tu sĩ Salesien hoạt động trong 5 giáo phận là Hà nội, Saigòn, Xuân lộc, Đà lạt và Vĩnh Long với 11 cộng đòng và 7 điểm hiện diện. Dòng Salesient ại Việt Nam có 2 giám mục, 75 linh mục, 98 tư giáo, 31 sư huynh, trong đó có 125 khấn trọn và 76 khấn tạm, chừng 50 tập sinh và 370 học sinh trung học và trên 300 sinh viên.
Với việc bổ nhiệm ĐHY Bertone, người ta tự hỏi liệu đây có phải là một chiều hướng mới của ĐTC Benedictô không? Nhìn lại thì thấy rằng ĐHY Bertone đã làm thứ trưởng cho ĐHY Ratzinger tại Bộ Đức Tin. Vào năm 2003 khi ĐHY Bertone được làm Tổng giám mục thành Genoa, thì Đức Ratzinger đã kiếm một vị Salesien khác là TGM Angelo Amato thế vaò chỗ của Đức Bertone.
Hiện tại trong Vatican có 15 giáo sĩ dòng Salesien giữ các chức vị trọng yếu, gồm có 3 làm việc trong Bộ Đức Tin và số khác làm trong các Bộ khác. Ngoài ra còn 24 tu sĩ Salesien giữ các chức vụ như cố vấn hay là thành viên các Ủy ban và sở trường Giáo dục tại Vatican.
Từ năm 1937, Dòng Salesien Iđược trao phó phụ trách điều hành và quản trị cơ quan ngôn luận của Tòa Thánh là tờ L'Osservatore Romano –Người quan sát Roma.
Vào năm 2004 ĐTC Gioan Phaolô đã phá bức tường cấm kị từ xa xưa là đặt một phụ nữ vào cơ quan quyền lực của Giáo hội, đó là nữ tu Dòng Salesien, Sr. Enrica Rosanna, làm thứ trưởng Thánh Bộ Đời Sống Thánh Hiến và Các Tu Hội Tông đồ.
Một giáo sĩ độc nhất của Giáo hội được giải Hòa Bình Nobel là Giám mục Salesien Carlos Filipe Ximenes Belo thuộc Đông Timor.
Xem như trên thì thấy như thể đang có trào lưu đi lên của con cái Thánh Don Bosco, và Salesien trở thành “mốt” của Giáo Hội?
LM James Heuser, bề trên tỉnh Miền Đông Dòng Salesien tại Hoa Kỳ nói: “Thánh Don Bosco là con người của giáo hội, và nhấn mạnh cho chúng tôi luôn giữ vững lập trường của giáo hội”.
Ngay cả một thời khi thánh Don Bosco bị TGM thành Turin cấm không được nghe giải tội thì thánh nhân khi đó cũng vẫn một mực trung thành với Giáo hội. Cha Hueser nói: “Đó là tinh thần của dòng chúng tôi”.
Dì nhiên, không phải bất cứ cha dòng Salesien nào cũng được như vậy. Vụ LM Salesien Jean-Bertrand Aristide thuộc nước Haiti, một thời làm tổng thống đảo quốc Haiti, đã tranh đấu rất mạnh cho giới nghèo, là người nhiệt tâm với thấn học giải phóng, nhưng đã đi quá xa và không còn vâng phục đường klối của giáo hội, hay trường hợp nhà thần học người Ý là LM Salesien Giulio Girardi, người đã viết sách và lý luận rằng chủ thuyết Maxít là tên gọi khác của Kitô giáo. Cả hai vì không vâng lời tôn chỉ của Giáo hội, nên cả hai đã bị nhà Dòng Salesien lại trừ ngay khỏi Dòng.
Các Dòng Tu lớn của Giáo Hội thường được nảy sinh ra và là tiến đáp trả khi mà Giáo hội có những cơn sóng gió hay cơn khủng hoảng trầm trọng. Tỉ như:
Dòng Phanxicô là câu trả lời cho nạn đô thị hóa vào thời Trung Cổ vì nhu cầu truyền giáo cho dân ch1ung tại đô thị.
Dòng Tên Jesuit là tiếng trả lời cho cao trào Thệ Phản Tin Lành muốn cải cách Giáo Hội và muốn cống hiến cuộc canh tân riêng trong lòng Giáo Hội.
Dòng Salesien là lời đáp lại lớp người dân sống trong thất vọng, trong điều kiện tổi tệ tại các khu cóm nghèo tối tăm, bất nhân bản sau cuộc Cách Mạng Kĩ Nghệ tại Âu châu.
Thánh John Bosco (1815-1888) vị sáng lập Dòng Salesien thường được gọi là "Don Bosco" (chữ Don tiếng Ý có nghĩa thân tình là Cha thân ái). Don Bosco kinh hoàng khi thấy dân nghèo thành Turin (Bắc Ý) đặc biệt giớit rẻ, lang thang xin ăn, hay các công nhân, người bán hàng rong, lầm tham vất vả kiếm sống và không bảo đảm được cuộc sống tối thiểu của mình, lớp người này bị bánh xe kĩ nghệ đào thải và nghiền nát. Do đó Don Bosco đã không miệt mài lắng nghe họ, giải tội cho cho, dâng htan1h lễ và tổ chức các “nguyện xá - oratoria” cho họ, nơi đó họ có thề chơi, học và thờ phượng.
Rồi ngày 8.12.1859 Don Bosco cùng với 17 cộng sự viên của ngài thành lập Hội Dòng Thánh Francois de Sales với mục đích giáo dục giới trẻ nghèo. Tu hội được Tòa Thánh chính thức thừa nhận vào ngày 23.7.1864, và châu phê luật Sòng ngày 3.4.1874.
Mục đích và căn tính của Dòng Salesien là giáo dục giới trẻ. Dòng Salesien thuộc quyền Giáo hoàng. Hội viên gồm giáo dân và giáo sĩ, sống hiệp thông huynh đệ để thực hiện cùng một ơn gọi và bổ sung cho nhau.
Hoạt động cụ thể của Dòng Salesien là:
Hiện nay tại Việt Nam, Dòng Salesien dấn thân vào:
Nhân đây chúng ta hãy tìm hiểu về tầm ảnh hưởng của Dòng Salesien như thế nào.
Vài tuần trước khi được tin ĐTC Benedictô bổ nhiệm ĐHY Tarcisio Bertone của Genoa, thuộc dòng Salesien (hay còn gọi là Dòng Don Bosco) làm Quốc vụ khanh Tòa Thánh, nhiều người đã lấy làm lạ vì vị thế quốc vụ khanh (tương đương với Thủ tướng) thường là dành cho một vị có đầy kinh nghiệm về ngoại giao và từ trong hàng ngũ ngoại giao và thường cũng là giáo sĩ triều, mà ĐHY Bertone không hề hoạt động trong ngành ngoại giao Tòa Thánh và là giáo sĩ Dòng tu Salesien.
Thế nhưng nhìn lại quá trình lịch sử Giáo hội không phải là không luật trừ: ĐHY người Pháp Jean Villot được bổ nhiệm Quốc vụ khanh (1969 đến 1979) không thuộc thành phần ngoại giao đoàn. Và trường hợp trừ khác là vào năm 1836, ĐHY Luigi Lambruschini thuộc Dòng Barnabite được cử giữ chức vụ này. Thêm vào đó còn có trường hợp năm 1848 ĐHY Anton Francesco Orioli thuộc Dòng Phanxicô được ử làm Quốc vụ khanh tạm thời.
Chức vụ Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh được thành lập vào năm 1644 và trừ 3 trường hợp trên thì hầu hết các Quốc vụ khanh Tòa Thánh là nhân viên ngoại giao và thuộc giáo sĩ triều.
Việc ĐTC Benedictô bổ nhiệm ĐHY Bertone làm Quốc vụ khanh không phải là việc ngẫu nhiên như nhiều nhà quan sát Vatican kinh nghiệm đã nhận định. Trong bối cảnh hiện thời, nhiều Dòng Tu lớn của Giáo hội đang bị rung chuyển bởi sự phân hóa nội tại, nhưng trái lại Dòng Salesien xem ra vẫn bền vững và phát triển mạnh, tuy dù Dòng Salesien không có các nhà thần học sáng tạo nổi danh, nhưng họ là các bậc mục tử rất thực tế, những nhà giáo dục ảnh hưởng và thường là có óc khôi hài, cuộc sống vui tươi.
ĐHY Oscar Rodriguez của TGP Maradiaga thuộc Honduras, một vị Hồng Y cũng thuộc Dòng Salesien nói: "chúng tôi là những người không phức tạp. Tinh thần của chúng tôi là gia đình, đặc biệt đối với giới trẻ và với người nghèo”.
Một cái nhìn đại quan như vậy đã làm cho hàng giáo sĩ Dòng Salesien trờ thành nguồn tài năng cung ứng lãnh đạo quan trọng cho Giáo hội.
Không nói đâu xa, ngay tại Việt Nam chúng ta, 2 vị giám mục mới được bổ nhiệm trong 2 năm qua cho Giáo phận Bùi chu cũng thuộc Dòng Salesien.
Hiện tại trên thế giới, Dòng Salesiên có 16,682 linh mục và tu sĩ. Đây là Dòng có số tu sĩ đứng ít nhất là đông thứ hai trên thế giới. (Chính ra thì Dòng Phanxicô có số tu sĩ đông thứ hai trên thế giới (chừng 30,000 vị), nhưng Dòng Phanxicô có 3 ngành Phanxicô riêng rẽ khác nhau, tuy cùng là Phanxicô).
Hiện tại Dòng Salesiên có nhiều giám mục nhất trong các dòng tu, có tới 116 giám mục, thứ đến là Dòng Phanxicô Hen Mọn có 104 vị, rồi Dòng Tên có 74 vị giám mục. Hiện tại có 7 hồng y thuộc Dòng Salesien. (Dòng Tên có số hồng y nhiều nhất là 10 vị).
Hiện nay tại Việt Nam, tu sĩ Salesien hoạt động trong 5 giáo phận là Hà nội, Saigòn, Xuân lộc, Đà lạt và Vĩnh Long với 11 cộng đòng và 7 điểm hiện diện. Dòng Salesient ại Việt Nam có 2 giám mục, 75 linh mục, 98 tư giáo, 31 sư huynh, trong đó có 125 khấn trọn và 76 khấn tạm, chừng 50 tập sinh và 370 học sinh trung học và trên 300 sinh viên.
Với việc bổ nhiệm ĐHY Bertone, người ta tự hỏi liệu đây có phải là một chiều hướng mới của ĐTC Benedictô không? Nhìn lại thì thấy rằng ĐHY Bertone đã làm thứ trưởng cho ĐHY Ratzinger tại Bộ Đức Tin. Vào năm 2003 khi ĐHY Bertone được làm Tổng giám mục thành Genoa, thì Đức Ratzinger đã kiếm một vị Salesien khác là TGM Angelo Amato thế vaò chỗ của Đức Bertone.
Hiện tại trong Vatican có 15 giáo sĩ dòng Salesien giữ các chức vị trọng yếu, gồm có 3 làm việc trong Bộ Đức Tin và số khác làm trong các Bộ khác. Ngoài ra còn 24 tu sĩ Salesien giữ các chức vụ như cố vấn hay là thành viên các Ủy ban và sở trường Giáo dục tại Vatican.
Từ năm 1937, Dòng Salesien Iđược trao phó phụ trách điều hành và quản trị cơ quan ngôn luận của Tòa Thánh là tờ L'Osservatore Romano –Người quan sát Roma.
Vào năm 2004 ĐTC Gioan Phaolô đã phá bức tường cấm kị từ xa xưa là đặt một phụ nữ vào cơ quan quyền lực của Giáo hội, đó là nữ tu Dòng Salesien, Sr. Enrica Rosanna, làm thứ trưởng Thánh Bộ Đời Sống Thánh Hiến và Các Tu Hội Tông đồ.
Một giáo sĩ độc nhất của Giáo hội được giải Hòa Bình Nobel là Giám mục Salesien Carlos Filipe Ximenes Belo thuộc Đông Timor.
Xem như trên thì thấy như thể đang có trào lưu đi lên của con cái Thánh Don Bosco, và Salesien trở thành “mốt” của Giáo Hội?
LM James Heuser, bề trên tỉnh Miền Đông Dòng Salesien tại Hoa Kỳ nói: “Thánh Don Bosco là con người của giáo hội, và nhấn mạnh cho chúng tôi luôn giữ vững lập trường của giáo hội”.
Ngay cả một thời khi thánh Don Bosco bị TGM thành Turin cấm không được nghe giải tội thì thánh nhân khi đó cũng vẫn một mực trung thành với Giáo hội. Cha Hueser nói: “Đó là tinh thần của dòng chúng tôi”.
Dì nhiên, không phải bất cứ cha dòng Salesien nào cũng được như vậy. Vụ LM Salesien Jean-Bertrand Aristide thuộc nước Haiti, một thời làm tổng thống đảo quốc Haiti, đã tranh đấu rất mạnh cho giới nghèo, là người nhiệt tâm với thấn học giải phóng, nhưng đã đi quá xa và không còn vâng phục đường klối của giáo hội, hay trường hợp nhà thần học người Ý là LM Salesien Giulio Girardi, người đã viết sách và lý luận rằng chủ thuyết Maxít là tên gọi khác của Kitô giáo. Cả hai vì không vâng lời tôn chỉ của Giáo hội, nên cả hai đã bị nhà Dòng Salesien lại trừ ngay khỏi Dòng.
Các Dòng Tu lớn của Giáo Hội thường được nảy sinh ra và là tiến đáp trả khi mà Giáo hội có những cơn sóng gió hay cơn khủng hoảng trầm trọng. Tỉ như:
Dòng Phanxicô là câu trả lời cho nạn đô thị hóa vào thời Trung Cổ vì nhu cầu truyền giáo cho dân ch1ung tại đô thị.
Dòng Tên Jesuit là tiếng trả lời cho cao trào Thệ Phản Tin Lành muốn cải cách Giáo Hội và muốn cống hiến cuộc canh tân riêng trong lòng Giáo Hội.
Dòng Salesien là lời đáp lại lớp người dân sống trong thất vọng, trong điều kiện tổi tệ tại các khu cóm nghèo tối tăm, bất nhân bản sau cuộc Cách Mạng Kĩ Nghệ tại Âu châu.
Thánh John Bosco (1815-1888) vị sáng lập Dòng Salesien thường được gọi là "Don Bosco" (chữ Don tiếng Ý có nghĩa thân tình là Cha thân ái). Don Bosco kinh hoàng khi thấy dân nghèo thành Turin (Bắc Ý) đặc biệt giớit rẻ, lang thang xin ăn, hay các công nhân, người bán hàng rong, lầm tham vất vả kiếm sống và không bảo đảm được cuộc sống tối thiểu của mình, lớp người này bị bánh xe kĩ nghệ đào thải và nghiền nát. Do đó Don Bosco đã không miệt mài lắng nghe họ, giải tội cho cho, dâng htan1h lễ và tổ chức các “nguyện xá - oratoria” cho họ, nơi đó họ có thề chơi, học và thờ phượng.
Rồi ngày 8.12.1859 Don Bosco cùng với 17 cộng sự viên của ngài thành lập Hội Dòng Thánh Francois de Sales với mục đích giáo dục giới trẻ nghèo. Tu hội được Tòa Thánh chính thức thừa nhận vào ngày 23.7.1864, và châu phê luật Sòng ngày 3.4.1874.
Mục đích và căn tính của Dòng Salesien là giáo dục giới trẻ. Dòng Salesien thuộc quyền Giáo hoàng. Hội viên gồm giáo dân và giáo sĩ, sống hiệp thông huynh đệ để thực hiện cùng một ơn gọi và bổ sung cho nhau.
Hoạt động cụ thể của Dòng Salesien là:
- Rao giảng Tin Mừng cho thanh thiếu niên, cách riêng những em nghèo.
- Chăm sóc ơn gọi tông đồ.
- Giáo dục đức tin nơi các môi trường bình dân, đặc biệt qua truyền thông xã hội. (Ở Úc châu, LM Nguyễn Hửu Quảng làm chủ nhiệm tờ Dân Chúa Úc châu trong nhiều năm qua, cũng là linh mục Dòng Salesien)
- Loan báo Tin mừng cho những ai chưa biết Chúa.
Hiện nay tại Việt Nam, Dòng Salesien dấn thân vào:
- Truyền giáo và phúc ân hóa tại các thí điểm truyền giáo,
- Mục vụ ơn gọi tại các trung tâm ơng ọi giúp thanh thiếu niên khám phá ơn gọi của mình,
- Hoạt động Huấn Nghiệp. Và đây là một torng những sinh hoạt mà nhiều người Việt Nam biết đến Dòng Salesien nhất. Những trung tâm huấn nghiệp tại: Ba thôn, Tân Hà, Phước lộc, Xuân Hiệp, Hóc môn, K’long, v.v...
- Hoạt đông Nguyện Xá, bao gồm trung tâm phục vụ trẻ em, lớp bình dân học vụ, lớp tình thương, trẻ hè phố.