HỒI ỨC VỀ CHA GIÁO LU-Y TRẦN PHÚC VỴ
Thưa Quý Cha và Anh Em cựu chủng sinh Phát Diệm:
Cha giáo Lu-y Trần Phúc Vỵ là Giáo sư cuối cùng và thọ nhất của Tiểu chủng viện Phát Diệm. Tất cả chỉ còn là kỷ niệm và nói về người thầy uyên bác mà vui tính “nunquam satis”. Các trò có thể gọi ngài là Cha giáo Anh văn, Cố Vỵ, Đức Thầy Lu-y.
Sau biến cố 1975, bần tăng có nhiều cơ hội hầu hạ Đức Thầy Lu-y: “đèo” Đức Thầy bằng xe Honda (khi ngài ở họ Gò Công, Q.9), đồng hành với Đức Thầy trong vài công tác (giúp tu sinh Phát Diệm, thăm vài trại cùi), tháp tùng Đức Thầy tham dự 3 Đại hội Giới Trẻ Thế Giới WYD (JMJ): Toronto Canada 2002 (ở nhà Gs. Trần Trung Lương), Kohn bên Đức 2005 và Sydney bên Úc 2008. Chúa nói: “Lúc còn trẻ, anh tự mình thắt lưng lấy, và đi đâu tuỳ ý” (Ga 21,18), còn Đức Thầy Lu-y càng già càng dẻo càng dai, vẫn tiếp tục làm việc: chịu khó đi đó đây để giúp đỡ người nghèo và sưu tập tài liệu cho Giáo hội mãi cho đến khi thấy cần dừng chân để nghỉ ngơi. Các trò cũ ở Sàigòn thỉnh thoảng đến thăm thầy Trí, thầy Vỵ. Dịp lễ mừng 70 năm LM 4/4/2018 tại Nhà Vãng Lai Phát Diệm Phú Nhuận, Đức Thầy nhờ bần tăng “giáng một bãi” (chữ nghĩa của Đức Thầy), khá đủ về hành trình ơn gọi và mục vụ của ngài: xin xem ở cuối trang này.
Phạm Bá Lãm xin ghi lại những điện thư của các trò cũ viết về Đức Thầy Lu-y:
1. Đức Ông Phạm Văn Phương ghi niệm:
Kính thăm Cha Chủ Tịch Phạm Bá Lãm, Quý Cha và Quý Anh Chị Em Gốc Phát Diệm,
Tôi vừa mới được tin Cha Giáo Lu-y Trần Phúc Vỵ mới được Chúa gọi về nhà Cha hôm nay. Thế là Cha Giáo cuối cùng của TCV Phát Diệm đã ra đi. Tôi đã là học trò của Cha Giáo Vỵ 2 năm ở TCV Phúc Nhạc và các năm ở TCV Phú Nhuận. Tôi có nhiều kỷ niệm thật đẹp với Cha Giáo. Tháng 7 nam 2001, Ngài ghé thăm Atlanta, Georgia và ở lại với tôi mấy tuần lễ. Tôi đã lái xe đưa Ngài đi thăm Thủ đô Washington và thành phố New York. Mấy Cha Phát Diệm tại New York đã đưa chúng tôi lên thăm trên đỉnh Toà Nhà Tháp Đôi mà chỉ 2 tháng sau đó (tháng 9 ngày 11, năm 2001) bị quân khủng bố cưỡng bức máy bay đâm vào Toà Nhà Tháp Đôi. Sau tin đó, Cha Giáo có gọi điện thoại cho tôi và chia sẻ những cảm xúc của Ngài...
Mới đây, ngày 27 tháng 2 năm 2020, Cha Chủ Tịch Phạm Bá Lãm có đưa tôi đến thăm Cha Giáo tại Nhà Hưu Dưỡng, nhưng Ngài không còn nhận ra được chúng tôi nữa...Thế là tôi chỉ còn biết cầu nguyện cho Ngài và biết rằng tin buồn này sẽ đến! Đứng trước tin buồn nay, tôi xin chia buồn với tất cả Quý Cha và Quý Anh Chị Em gốc Phát Diệm, đặc biệt là với Đại Gia Đình Tang Quyến của Cha Giáo, đồng thời tôi chỉ còn biết cầu nguyện và phó dâng linh hồn Thày Cả Lu-Y cho Chúa, xin Chúa sớm đưa linh hồn Lu-Y về ân hưởng nhan thánh Chúa trên trời! Requiescat in pace! May he rest in peace! Xin cho Cha được an nghỉ đời đời! Amen!
Học trò cũ của Cha Giáo,
Cha Francis Phạm Văn Phương Atlanta, Georgia
2. Cha Trần Mạnh Duyệt ghi ơn:
Cùng với Anh Em, bao môn sinh nay ở nhiều nơi khắp thế giới và tiến triển mọi mặt, trò Duyệt nhớ thương, than khóc và để tang Cha Thày Cố Vỵ rất đáng kính, đáng mến và đáng khâm phục của chúng ta...
Được học với Thày suốt 7 năm TCVPD.PN, rồi Thày lại tới Roma mấy lần mà được chút ít phục vụ báo hiếu, và đặc biệt đến thăm Thày tại nhà hưu Chí Hoà: Thày tỉ mỉ kể cho nghe nhiều chuyện cũ mới, cho thấy các kệ đầy sách dọc tường, cách riêng để lộ các sổ tay đầy chữ ngoặt ngoèo bên lô bút chì mài gọt tới tận cuống...
Rồi lời khôi hài lạc quan với nụ cười bất hủ...
Ôi, đó là Thày của chúng ta: Gương Mẫu Quý Báu Chúa Ban: Tạ ơn Chúa, nhớ ơn Thày: Cầu Chúa đền ơn bội hậu!!! Alleluia!!!
Rất kính mến ghi ơn Cha Thày Cố Lu-y Trần Phúc Vỵ
Trò Gioan Trần Mạnh Duyệt, Roma
3. Cha Trần Công Nghị vài kỷ niệm với Cha giáo Lu-y:
Cha giáo Lu-y từ giã thế gian về với Chúa đánh dấu một thế hệ đặc biệt trong lịch sử nền giáo dục giáo phận Phát Diệm và kết thúc thế hệ di cư vĩ đại từ Bắc zvô Nam để lại biết bao kỷ niệm không phai mờ cho những người được thụ hưởng nền huấn giáo và công trình xây dựng một thế hệ giới trẻ của những người con từ Bắc dzô Nam có sức ảnh hưởng lâu dài: Đó là những học trò, môn sinh và thế hệ Linh mục xuất thân từ Tiểu chủng viện Phát Diệm ở Phú Nhuận, Saigon.
Để nói lên được phần nào những thành quả đó chỉ cần nhìn sơ qua những giáo xứ, những cộng đoàn vùng di cư như ở Bảo lộc, Đà lạt, Gia kiệm, Hố nai, Cái sắn, v.v… và những giáo xứ do các linh mục xuất thân từ lò Ươm Cây Phát Diệm thì đủ biết. Nhưng thôi, truyện dài này để dịp khác chúng ta cùng ôn lại với nhau.
Trong niểm tưởng nhớ vị ân sư cha giáo Lu-y hôm nay, mình chỉ muốn nhắc qua về vài kỷ niệm đáng yêu của thầy Lu-y, một bậc thầy thân thương luôn nở nụ cười trên môi, một người cha nhân từ và tếu lâm, ăn mặc bình dị và khác thường với những nét đáng mến…
Mình là người được Cha Vinh Hạnh nhờ trình bày và làm stencil cho cuốn sách nhạc "Hương Thánh Kinh" của Ngài năm 1959-1960 tại TCV Phát Diệm. Vẽ nốt nhạc trên stencils không phải là truyện dễ, sai thì không sửa lại được. Vẽ hình thì lại cần ý tứ hơn. Một hôm đang vẽ hình con khỉ, bị thằng bạn gọi giật mình làm con khỉ có thêm một "đuôi" ở dưới bụng! Sau này Thầy Lu-y Vỵ anh ruột của cha Vinh Hạnh khám phá ra hình này cứ trách mình hoài tại sao sách nhạc lại có hình con khỉ lòi thêm "đuôi"! Hi.hi.hi...
Các học trò còn nhớ khi ngồi trong phòng ăn ở Tiểu chủng viện PD Phú Nhuận thường quan sát thấy thầy Vỵ sau bữa ăn hay góp nhặt một số đồ ăn như trái cây, bánh ngọt… bỏ vào túi mang về sau bữa ăn. Để làm gì vậy? là để phân phát và thưởng cho một số học trò. Mình là một trong số nhiều lần được Thầy cho “bắt rệp” (những trái chuối chín sau đã thành những đốm đen) để ở cửa sổ phía sau phòng cha giáo. Ngài thưởng cho những học trò làm bài tiếng Anh nhanh và điểm cao được gọi tên đến lấy, sau đọc kinh trưa hay chiều ghé ngang qua chuồng khỉ đối diện với phòng của thầy. Vài quả chuối không là gì, nhưng nói lên tâm tình thương mến và bình dân của vị ân sư.
Rồi kỷ niệm khác vào mùa Hè năm 1967, khi đó Đức cha Lê văn Ấn, giám mục Xuân Lộc, chọn mình là chủng sinh đầu tiên của giáo phận được gửi đi du học bên Roma, ngài cho mình được đi nghỉ mát và học thêm tiếng Ý. Mình đến thăm cha giáo Lu-y thì ngài nói nhân tiện sắp ra Phước Tỉnh nghỉ mát “có muốn đi vài ngày không?” Mình nhận lời và được cha giáo cho ngồi trên xe “con cóc Volkswagen” của Ngài lái ra Phước tỉnh nghỉ ít ngày. Nhà nghỉ có hai khu dành cho Giáo sĩ và Nữ tu nghỉ dưỡng. Từ nhà nghỉ ra bãi biển có chiếc cổng – trên cổng phía nhà nhìn ra biển có chữ “T A M”, và từ biển nhìn vào thì là chữ “M A T” tức là ‘tắm mát’. Phía hai bên cổng có cây cối và những bụi xương rồng che kín mít. Trong thời gian này cũng có một số nữ tu ra nghỉ mát và khi đi dạo hay tắm ngoài biển thì để cả quần áo chỉ dìm người xuống nước biển thôi. Nhưng trước khi đi về nhà phải đi qua cổng này... Cứ mỗi lần gần về đến cổng thì lại thấy Thầy Lu-y trịnh trọng đọc sách đi ngang qua cổng làm cho các nữ tu không bước qua cổng về nhà được -- không biết là Thầy Lu-y có chủ tâm hay là vô tình -- nhưng thực sự là Thầy đã làm khó cho các ‘Ma Sơ”".
Cầu nguyện Vị Thầy đáng mến được an nghỉ trong Nước Chúa.
Trò Gioan Trần Công Nghị
4. Anh Trần Vinh ghi nhận:
Kính dâng Đức Thầy Lục-đô-vi-cô (ngày xưa Đức Thầy thỉnh thoảng "phiên âm" tên Louis như vậy!) vào vòng tay nhân hậu của Chúa là Cha nhân lành.
Mọi môn sinh đều nhớ ơn Đức Thầy. Riêng bần đạo suốt đời không quên một ơn nhỏ, nhưng hết sức đặc biệt mà Đức Thầy đã làm cho người học trò này. Đó là năm 1965, 55 năm trước, bần đạo phải nằm bệnh viện mấy tháng. Một hôm, có 2 Veronica đến gặp và trao cho bần đạo ít thực phẩm. Hai Veronica bảo Cha Vỵ gửi cho chú đó (hai Veronica còn tới mấy lần nữa). Bần đạo hết sức ngạc nhiên và thật là cảm động, bởi vì không thể nào ngờ mình đã mãn trường cả năm rồi, làm sao Đức Thầy lại biết trò nằm bệnh viện và rủ lòng thương một cách thực tế và thiệt tình đến thế!
Sau này, khi nghe tin Đức Thầy sang thăm gia đình ở Hoa Kỳ, bần đạo gửi biếu Đức Thầy chút quà và tìm cách gọi cô Kim Tiên (em gái của Đức Thầy) để xin hầu chuyện Đức Thầy. Thầy trò nói đủ thứ chuyện, mặc dầu, Đức Thầy không còn nhớ ra tên học trò này khoang khoáy ra làm sao. Rồi mới mấy năm trước đây, nghe tin các vị học trò tổ chức lễ kỉ niệm 70 năm linh mục cho Đức Thầy ở Nhà Vãng Lai Phú Nhuận, bần đạo cũng vội vàng xin ké một chút quà kính mừng Đức Thầy.
Công đức một đời tu hành như Đức Thầy, mấy ai sánh được.
Nhớ Đức thầy mãi mãi.
Xin cảm ơn bản tin của niên trưởng Phạm Bá Lãm.
Trò Trần Vinh
5. Cha Nguyễn Xuân Quýnh ghi nhớ:
Kính gửi các anh chị Vô Nhiễm,
Còn nhớ thày Vỵ, kinh Z phết phết không? Vị thày chỉ cười như ông địa, dạy anh văn, và giảng thì không biết làm sao hạ cánh… Vị thày hiền lành, nói chung cám ơn Chúa các cha giáo Phát Diệm thật tuyệt vời, cả đời hy sinh cho các trò, lương bổng thì chỉ 3 bữa ăn. Xin đan cử thời anh em mình:
Kể từ cha bề trên Phượng, đức cha Nhật, cha Tứ, cha Phan, cha Lương, cha Điện, cha Kiệm, cha Bảo, cha Hoàng, cha Nhuận, cha Tra, cha Long, cha Vị, cha Vinh Hạnh, cha Miện, cha Trí, các thày đáng kính như thày Trác, thày Khôi, cụ Bốn Ngự...
Tại sao phải đưa một lực lượng 16 linh mục và 3 thày giỏi để đào tạo một Tiểu Chủng Viện, hay 8 năm trung học? Mà mỗi vị Chúa ban cho anh em ta một điểm hay của các ngài để dễ nhớ...
Cha bề trên Phượng đáng kính không ai dám trọc đùa, mà khi thấy ngài đi giầy mũi nhọn thằng Q đã xì xầm… nói với anh em cha bề trên "tân" rồi, đừng đi Sandal nữa thế là lớp ta đi đóng giầy Tự Thành trước các lớp khác… Đức cha Nhật thì quá đạo đức cứ dạy cho chúng ta đi viếng Chúa, sau này khi ở lớp 12, cũng thằng Q lại ngứa miệng, hỏi anh em đố biết các chủng sinh nào thuộc lò huấn luyện nào, mình mới phân tích: hễ thấy tên nào đến giờ chơi ngày thứ năm hay ngày nghỉ mà cứ ở trong nhà "khảo" học bài là lò Hà Nội, tên nào chải đầu mặc áo láng coóng hay chơi đàn địch là lò Bùi Chu, còn tên nào lúc break hay ngày nghỉ mà ra nhà thờ là lò Phát Diệm… đấy là ảnh hưởng của thày Nhật, Cha Tứ sửa mày âm thanh và quản lý, Cha Phan đánh Phạm N Thanh một thước kẻ (ngày xưa Thanh là in sinu cha Phan?) Thanh tức quá… một lát sau cha Phan hỏi, hết nấc cụt chưa? Mọi người mới biết cha Phan chữa mẹo nấc cụt cho trò "yêu quý"…
Anh Thanh còn nhớ không? Cha Lương chải chuốt, vuốt tóc đen mượt làm điệu, cha Điện môi run run và làm thơ cứ bị anh em ta khích thày làm thơ gọi là cha Điện thơ, cha Kiệm nổi tiếng với câu nói, lười tôi tha được mà "ngu" tôi không tha được... Tại thày mình giỏi quá, bị gọi lên bảng, thày nói câu tiếng Việt phải dịch ngay ra tiếng anh… nếu không được thì... thế mà về cuối đời ở bên Mỹ thày quý các trò lắm... cha giáo Bảo: đô đây con, hay rao phở, hay nghe nhạc classic khi ăn cơm tối ngày thứ sáu...
Cha Hoàng còn nhớ chuyện kiếm hiệp Lã Mai Nương kể như thật vậy hay Hoppolon Cassidy cao bồi nghe mê ly. Cha Nhuận bonus bona bonum… cha Tra thuốc lào thế mà sau này làm bề trên chủng viện Ban Mê Thuột và sáng giá của Ban Mê đấy… Cha Long tiếng anh giỏi quá... cha Vỵ kinh Z phết phết như mình kể, cha Vinh Hạnh đánh nhịp xoáy vòng tròn với những bài hát bất hủ như Giờ đây êm ái... có lẽ thày là vị giáo sư chết trẻ nhất nhân tài ra đi ở tuổi 36. Cha Miện dạy văn chương, ngài cứ đo với mình và bảo cha còn cao hơn Quýnh một chút đấy. (Lạy Chúa tôi, hơn cha Quýnh bé nhất địa phận thì có gì hay đâu, thế mà mình được làm thước đo của cha Miện) Cha Trí nhà kẻ liệt với nụ cười trên môi... và dĩ nhiên ngài là bạn của cha Thuần bố mình, và thay cha Thuần nuôi anh em chúng mình nên mình coi ngài như bố thứ hai…
Cha Trí, cha Thuần, cha Hoàng là 3 bạn cùng lớp và rất tương đắc nên PD gọi họ là Đức Chúa Trời Ba Ngôi. Rồi thày Trác ngày xưa là giám thị nổi tiếng, nhưng đến thời chúng ta thì thày dạy vẽ, mà có lần đo đường tà biên... Các trò có anh thì lắng nghe có anh thì đãng trí... thế là thày hỏi thày đang nói cái gì? Thày chỉ vào tên Vỵ để hỏi xem thầy nói gì? Đố các bạn biết tên Vỵ nói gì? Tên Vỵ không nghe nên sau một vài cái gãi đầu hắn nói: thưa thày thày nói là đường TÀ DÂM ạ... hi hi… Thày Khôi thì dán giấy vào cây tầm duộc: KỶ LUẬT Ở CHỖ NÀY… thày rất yêu quý lớp út chúng ta, chúng ta cứ thấy một ông già gầy gò mặc áo dài trắng quỳ cuối nhà thờ sao mà đạo đức thế.. Còn cụ Bốn Ngự thì ai trong chúng ta không biết còn nhớ SỮA ÔNG GIÀ NGỰ KHÔNG? Đó là sữa ông Thọ… mà thày Bốn Ngự phụ trách nhà bán hàng trong Tiểu chủng viện…
Ngồi lại suy về từng thày, mình mới thấy quý giáo phận PD… Các bạn hẳn còn có nhiều mẩu chuyện hay suy tư nhiều hơn mình nữa, giá mà email nhau để nhớ các thày cũ thì hay quá!!!!!
Đấy là một ơn mà anh em chúng ta được ban...
Còn nhớ thày Vỵ, hôm nào ăn chay thì ngài chịu thống khổ cực hình. Chẳng hạn thứ tư lễ tro, thì ngài phải ăn thêm một bữa nữa sau bữa ăn tối thứ ba béo Mardi Gras, Fat Tuesday trước lúc 12 giờ đêm thứ ba... Rồi thứ tư, thì thày đủng đỉnh ăn sáng dù ít để kéo dài sức chịu đựng đói, thế mà ngài không dạy học sáng thứ tư nổi vì đói... Trưa thứ tư được ăn một bữa no, thì ngài ăn hết cỡ để chịu "trận" và ăn lâu hơn... thế rồi chiều tối thứ tư, thì thày lại "bị" ăn ít... thày lại đói, và phải chờ đợi sau 12:01 am là ăn một bữa nữa để phục sức mà còn làm việc ngày thứ năm... Tội nghiệp thầy như thế...
Có thể nói ngày ăn chay ngài còn ăn lượng đồ ăn hơn ngày thường mà vẫn cứ đói... Thày mình có điểm đặc biệt đó.
Thày ăn được lắm, có lần thầy đến Phila thăm mình và bữa sáng đó, dù tuổi cao, thày vẫn ăn hơn gấp đôi mình ăn. Đức ông Phương nói, Quýnh ạ, thày còn ăn khoẻ thì còn sống dai lắm...
Quả thế thày là người ra đi sau cùng trong các thày cả đời phục vụ anh em mình...
Các đàn anh lớp trên chúng ta, khen thày và phục thày thì cũng đúng… 72 năm linh mục, 96 năm tuổi đời… Wow!!!!
Thày có lẽ chẳng cần chúng ta cầu kinh, nhưng nếu trò nào cầu kinh và dâng lễ thì là một cử chỉ biết ơn đáng quý.
Người đưa tin, Quýnh.
6. Anh Trần Văn Huyến với kỷ niệm về Cha Giáo Lu-y:
Kính Cha Lãm và anh em, xin mạn phép xưng hô như vậy để trân trọng tình đồng môn, nhưng trong thâm tâm, kẻ hèn này luôn ngưỡng mộ các bậc 'hậu sinh khả úy' với những chức danh hiện tại. Cám ơn Cha lâu nay vẫn chuyển cho kẻ hèn này những thông tin về Phát Diệm, đặc biệt lần này về Cha-Thầy Louis Trần Phúc Vỵ.
Mình học Anh văn với Cha Louis Trần Phúc Vỵ và Cha Rô-cô Trần Phúc Long những năm lớp 10, 11, 12. Kỷ niệm của mình về Cha Louis là đời sống mẫu mực và thánh thiện của Ngài, cùng với sự vui vẻ và tính 'khôi hài' khi Ngài dậy lớp.
Cách đây đã lâu, có lẽ gần 20 năm, Cha Louis có ghé Dallas, sau khi Ngài giải phẫu mắt tại California. Ngài rất vui và nói, với hai mắt sáng ngời sau khi giải phẫu, Ngài cảm thấy như sống cuộc đời mới.
Lúc đó, tại Dallas, có mấy anh em thuộc 'Dòng Bonaventure' lớp trên của mình, nghe tin Cha Louis ghé thăm Dallas, 'bèn hú' nhau tập họp tại nhà cựu sinh Vũ Văn Long, gồm Nguyễn Văn Lợi, Trần Văn Tư, ba ngưởi cùng lớp với Đức Ông Phạm Văn Phương, và kẻ hèn này, tổ chức bữa tối dể tiếp đón Cha. Vì là cuộc hạnh ngộ đặc biệt, cả bốn người đều có bốn bà 'bề trên' đòi tháp tùng để được chiêm ngưỡng dung nhan Người Thấy mà mọi người đều hết lời ca tụng.
Ôi nói sao hết trong bữa cơm thân mật đó, Cha-con, Thầy-trò có dịp nhắc lại biết bao kỷ niệm êm đềm tại TCV Phúc Nhạc cũng như ở Phú Nhuận. Cha Giáo xuất thân từ một danh gia vọng tộc nên Ông Bà Cố gởi sang Pháp học từ nhỏ, nhờ vậy, Phát Diệm mới có một Linh mục tài danh như thế. Nhớ lại khi Đức Hồng Y Spellman sang thăm Việt Nam, Cha Louis được mời thông dịch, cả chủng viện Phát Diệm/Phúc Nhuận đều 'lác mắt' và nín thở khi nghe Cha Louis dịch từ tiếng Mỹ ra tiếng Việt, rồi lại thông dịch sang tiếng Pháp một cách lưu loát.
Sau hơn 2 giờ hàn huyên tâm sự, Các trò bùi ngùi tiên biệt Cha-Thầy với món quà khiêm tốn, và hy vọng tái ngộ Thầy trong một dịp khác.
Trò Trần Văn Huyến
7. Bài giảng lễ mừng 70 năm Linh mục của Cha giáo Lu-Y Trần Phúc Vỵ
Lễ mừng 70 năm Linh mục của cha giáo Lu-Y Trần Phúc Vỵ, đúng ngày là 28/3 nhằm thứ tư tuần thánh, nên dời đến hôm nay 4/4/2018 thứ tư trong tuần bát nhật Phục sinh. Đây là cha giáo cuối cùng của Tiểu chủng viện Phát Diệm ở Phúc Nhạc và ở Phú Nhuận, nên các học trò cựu gồm có Linh mục và giáo dân đến họp mừng. Về cộng đoàn có sự hiện diện các sơ Dòng Phaolô Thiện Bản thay cho sơ Bảo và Hường vắng mặt, cũng như vài người thân quen tham dự.
70 năm LM là một con số ấn tượng. Trong tác phẩm Noces et lendemains de noces, cha Jean Van Agt, chính xứ Saint-Philibert, Lille ở Pháp, sau khi liệt kê các lễ mừng từ 1 năm đến 60 năm, đã dừng lại và cảm thán: Au-delà, c’est infiniment rare! Ngoại sổ là vô cùng hiếm! Đây là số thâm niên kỷ lục của Gp. Phát Diệm và Tgp.Sàigòn. Cha cố Bênađô Phạm Văn Quy hưởng thọ 104 tuổi với 69 năm LM là quá hiếm. Cố tây Père Deux, M.E.P., tên Việt là Cố Nhị là LM duy nhất mừng 70 năm LM tại Gp. Phát Diệm – nay cha giáo Lu-Y san bằng kỷ lục và sẽ vượt qua, biết đâu còn được mừng 75 năm LM!
Hôm nay mừng đại lễ phải nhắc lại danh ngôn của văn hào Bernados “Toute est la grâce”, tất cả là hồng ân, để cho các học trò cựu bày tỏ lòng tri ân.
Tin mừng hôm nay nói về 2 môn đệ làng Emmau (Lc 24,28-31), để cho thấy Chúa đồng hành với cha giáo Lu-Y, để ngài đồng hành với các môn sinh thời Tiểu chủng viện. Hai môn đệ làng Emmau nhận ra Chúa lúc bẻ bánh, các cựu môn sinh cũng nhận ra cha giáo đã bồi dưỡng và chia sẻ kiến thức cho mình, - càng về sau càng nhận thấy tấm lòng hy sinh quảng đại của một bậc thầy.
Hôm nay tôi không chia sẻ Lời Chúa mà chia sẻ tâm tình của một học trò “láo lếu” của cha thày Lu-Y.
Trước hết phải bái phục về cuộc đời phục vụ miệt mài của vị ân: từ bỏ gia đình đi học hỏi ở nước ngoài rồi về nước phục vụ với tinh thần nghèo khó và khiêm nhường, nhưng lại rất vui tươi hoà đồng.
Một cơ hội tốt để nói về thân thế và sự nghiệp của cha giáo, để thấy công trình Chúa thực hiện tốt đẹp nơi tâm hồn người thiện chí. Cha giáo Lu-Y xuất thân từ một gia đình danh giá và đạo hạnh ở Phát Diệm
Ông cố Phán Hoá (một trong các giáo dân VN đầu tiên được tước hiệu Hiệp sĩ Toà thánh) có 12 người con, vừa một tiểu đội: nửa đi tu, nửa lập gia đình. 6 người đi tu như sau:
- Cha Rocô Trần Phúc Long 1921-2002, hưởng thọ 81 tuổi.
- Cha Lu-Y Trần Phúc Vỵ sinh 05.03.1924 tại Hà Nội, nguyên quán họ Vinh Trung, Gx. Phát Diệm - TP LM ngày 28.03.1948 tại Roma: lúc đó 24 tuổi với 24 ngày, lúc này đã 94 tuổi.
- Cha Giuse Trần Phúc Hạnh (Nhạc sĩ), SN 1931, TPLM năm 1961, dạy tại TCV Phú Nhuận, rồi qua đời ngày 16.03.1966, hưởng dương 35 tuổi với vỏn vẹn 5 năm Linh mục.
- Cha Albertô Trần Phúc Nhân: SN 1932 - TPLM 20.12.1958, qua đời ngày 14/6/2014 tại Nhà hưu Chí Hoà, hưởng thọ 82 tuổi với 56 năm LM. - Nhớ lại ngày 20.12.2008: mừng chung Kim khánh LM của cha giáo Nhân với Ngọc khánh LM của cha giáo Vỵ tại Nhà thờ Mai Khôi, thế mà đến nay “một người bị đem đi, một người được để lại” (Mt 24,40)!
- Sơ Catarina Trần Thị Kim Bảo, Dòng Phaolô Thiện Bản, đau nặng, được trị bệnh tại Bệnh viện Thống Nhất, Hố Nai.
- Sơ Bênađêta Trần Thị Kim Hường, thành viên Tu hội Huynh đệ Quốc tế (Association de Fraternité Internationale, viết tắt là AFI), cũng kém sức khoẻ.
Cậu Trần Phúc Vỵ vào TCV Phúc Nhạc 1934, TCV Avignon 1937, ĐCV Marseille và Propaganda Fide 1941, TPLM 28.03.1948 tại Roma, du học tại Université de Toulouse 1948-1951: đậu cử nhân Triết và Thần học, rồi cử nhân giáo khoa Anh văn (License è lettres d’es Anglais). – Năm 1951 cha giáo Lu-Y trở về Việt Nam với các công tác:
- Mục vụ giáo huấn: Giáo sư tại TCV Phúc Nhạc 1951-1954 (3 năm), TCV Phú Nhuận 1954-1966 (12 năm): dạy Pháp văn và Anh văn, - từng làm Hiệu trưởng trường TCV Phú Nhuận, viết sách về học Anh ngữ (cùng với cha giáo Rôcô Trần Phúc Long) và dạy nhiều trường tại Sàigòn.
- Mục vụ giáo xứ: sáng lập Họ đạo Gia Viên 1961-1965 (5 năm), Chính xứ Long Thành Mỹ 1966-1988 (12 năm), Chính xứ Gò Công, nay là Gx. Thánh Gẫm, 1988-1993 (5 năm).
- Hưu trí tại Nhà Hưu Dưỡng Chí Hoà từ năm 1993 đến nay.
- Một bậc thầy trong giáo dục: thánh bổn mạng của cha giáo là Louis, vua nước Pháp: tiếng La tinh gọi là Ludovicus. Người Việt gọi theo tiếng Pháp là Lu-Y, có người gọi là thánh Lữ Y, đẹp ý và đẹp lời… Nhưng Đức cha Lu-Y Nguyễn Anh Tuấn không chịu, vì sợ dân Bùi Chu Phát Diệm thay vì Lữ Y đọc thành Nữ Y… thì đổ nợ!
Các trò tôn sư trọng đạo nên gọi cha giáo là “Đức Thầy Lu-Y”, mà Đức Thầy là tên gọi của giám mục ngày xưa. Cha giáo thật xứng đáng, vì là thầy dạy của đức thầy Nguyễn Soạn và đức thầy Vũ Đình Hiệu, sau này còn là thày của đức cha Nguyễn Văn Yến… nên gọi là Đức Thầy theo cách riêng, thần học gọi là “sui generis” (biệt loại), cũng như Đức Mẹ là Linh mục biệt loại (Sacerdos sui generis).
Cha giáo Lu-Y là một nhà ngữ học, thông thạo ngoại ngữ Pháp, Anh, Ý, Tây Ban Nha… nhất là tiếng Pháp (du học từ nhỏ), nên có một năm ngài đạt danh hiệu thủ khoa Dictée francaise (đọc viết chính tả) trong cuộc thi khu vực tây nam nước Pháp. Về tiếng Anh, thời điểm 1954-1960 số cử nhân Anh ngữ không nhiều (nhất là cử nhân giáo khoa), cha giáo Lu-Y nổi tiếng vì giỏi cả tiếng Pháp lẫn tiếng Anh, đơn cử một sự kiện: ngài từng làm thông dịch viên xuất sắc cho ĐHY Francis Spellman trong buổi họp đông đảo tại Trung tâm Di cư nơi khuôn viên Nt. Hoà Bình, Hố Nai (1955).
Đức Thầy Lu-Y xứng danh là Magister (thầy): magis là hơn, ter là 3 lần, thầy hơn trò 3 lần. Tương tự sang tiếng Pháp “Maitre”, nhất là tiếng Anh “Master”: mas giống như magis, còn ter là 3 lần. “Trò không hơn thầy… Trò được như thầy đã là khá lắm rồi” (Mt 10,24). Có trò nào theo kịp Đức thầy Lu-Y?
Cha giáo Lu-Y đã tận dụng khả năng ngoại ngữ của mình để phục vụ Giáo hội, đan cử: sau năm 1975 với chiếc radio National đời 1960, ngài nghe đài tiếng Pháp và tiếng Anh, dịch lại tin tức và tư liệu Công Giáo, rồi nhờ người đánh máy và phổ biến nội bộ.
Những tác phẩm để đời như: Kỷ yếu Phát Diệm 1891-1991, 25 Giáo phận Việt nam, Những trại cùi Việt Nam… tác giả xuất bản là cha anh Rôcô Trần Phúc Long, tác giả biên soạn chính là cha giáo Lu-Y… Để hoàn thành những tác phẩm đồ sộ này, cha giáo đi đến đâu cũng mang theo cassette để ghi âm và một cuốn sổ tay để ghi chép… phỏng vấn nhiều người, thường là các cụ già nhớ nhiều chuyện xưa. Ngài đã theo phương pháp phỏng vấn nhiều người để tổng hợp, nhờ đó ông Cornelius Ryan đã hình thành tác phẩm điện ảnh nổi tiếng “The longest day”, tiếng Pháp “Le jour le plus long”.
Cha giáo Lu-Y yêu Giáo phận Phát Diệm, nên hay trở về quê mẹ, để lo dạy học và huấn đức… dành nhiều tiền cho việc đào tạo chủng sinh Phát Diệm… Ngài cũng yêu Giáo Hội Việt Nam, nên xả thân phục vụ: không những cho các giáo xứ quen thuộc, mà còn “đi ra” và “đi xa”, thương yêu chăm lo cho đồng bào H’Mong và người Phong cùi.
Đức Thầy Lu-Y đã làm gương sáng cho lũ học trò:
- Tinh thần yêu làm việc, khi làm mục vụ cũng như lúc về hưu. Người ta nói hưu trí coi chừng biến thành hư trí! Ngài vẫn làm việc trí thức để luyện trí cho sáng suốt: đọc sách, viết bài… hơn nữa còn đi chu du khắp nơi để thu tập tài liệu và để giúp đỡ tha nhân.
- Tính cách đồng hành vừa là thầy vừa là bạn: vui đùa với các trò, chơi thể thao với các trò như đá cầu, quan tâm đến việc bồi dưỡng sức khoẻ: hay cho các trò ăn bánh mì với chuối, uống sữa bột Mỹ…
- Tiết kiệm và quảng đại: sống khó nghèo (nhất là thời gian ở họ Gò Công, thiếu điện nước), phòng ở hiện nay rất đơn sơ, tiện nghi tối thiểu… Chắt chiu từng tý để phần phát cho đồng bào nghèo, hay cho các trò: báo Missi hay báo ngoại, cho mấy thứ mà ngài gọi là “giấy tây” và “dây tây”…
- Tinh thần mình vì mọi người và mọi nơi: vừa là cha giáo (1951-1966), vừa là cha xứ (1966-1993), vừa là nhà truyền giáo (chăm lo cho đồng bào H’Mong và Phong cùi…), vừa là nhà văn hoá (nhiều tác phẩm lớn nhỏ có giá trị).
Cha giáo phục vụ đa dạng, quên cả tuổi tác, quên cả nhọc mệt… và còn muốn phục vụ hơn nữa, ngay khi trong nhà hưu, nêu gương sáng đời sống cầu nguyện và khiêm hạ. Với 94 năm tuổi đời, 70 năm tuổi Linh mục với bao thành quả từ Bắc chí Nam, cha giáo tỏ ra mãn nguyện để tạ ơn Chúa đã sử dụng ngài.
Cha giáo rành tiếng Pháp, nên xin gửi một danh ngôn của cha Karl Rahner, Dòng Tên, trong lễ Ngân khánh Linh mục 1957: “Nous n’avons pas regretté d’être prêtres”: Chúng tôi đã không hối tiếc vì được làm linh mục. Cha giáo Lu-Y cũng tái xác nhận như vậy: đã không hối tiếc mà còn bằng lòng theo chân Chúa, chấp nhận mọi gian khó cho phần rỗi các linh hồn, vì: Le prêtre est un homme mangé (bị ăn), dépouillié (bị bóc lột), crucifié (bị đóng đinh)… như cha Antoine Chevrier diễn tả chân dung người Linh mục. Vượt qua tất cả là vòng hoa chiến thắng dành cho người mục tử hết lòng vì đoàn chiên./.
Lm. Joseph Phạm Bá Lãm
Thưa Quý Cha và Anh Em cựu chủng sinh Phát Diệm:
Cha giáo Lu-y Trần Phúc Vỵ là Giáo sư cuối cùng và thọ nhất của Tiểu chủng viện Phát Diệm. Tất cả chỉ còn là kỷ niệm và nói về người thầy uyên bác mà vui tính “nunquam satis”. Các trò có thể gọi ngài là Cha giáo Anh văn, Cố Vỵ, Đức Thầy Lu-y.
Phạm Bá Lãm xin ghi lại những điện thư của các trò cũ viết về Đức Thầy Lu-y:
1. Đức Ông Phạm Văn Phương ghi niệm:
Kính thăm Cha Chủ Tịch Phạm Bá Lãm, Quý Cha và Quý Anh Chị Em Gốc Phát Diệm,
Tôi vừa mới được tin Cha Giáo Lu-y Trần Phúc Vỵ mới được Chúa gọi về nhà Cha hôm nay. Thế là Cha Giáo cuối cùng của TCV Phát Diệm đã ra đi. Tôi đã là học trò của Cha Giáo Vỵ 2 năm ở TCV Phúc Nhạc và các năm ở TCV Phú Nhuận. Tôi có nhiều kỷ niệm thật đẹp với Cha Giáo. Tháng 7 nam 2001, Ngài ghé thăm Atlanta, Georgia và ở lại với tôi mấy tuần lễ. Tôi đã lái xe đưa Ngài đi thăm Thủ đô Washington và thành phố New York. Mấy Cha Phát Diệm tại New York đã đưa chúng tôi lên thăm trên đỉnh Toà Nhà Tháp Đôi mà chỉ 2 tháng sau đó (tháng 9 ngày 11, năm 2001) bị quân khủng bố cưỡng bức máy bay đâm vào Toà Nhà Tháp Đôi. Sau tin đó, Cha Giáo có gọi điện thoại cho tôi và chia sẻ những cảm xúc của Ngài...
Mới đây, ngày 27 tháng 2 năm 2020, Cha Chủ Tịch Phạm Bá Lãm có đưa tôi đến thăm Cha Giáo tại Nhà Hưu Dưỡng, nhưng Ngài không còn nhận ra được chúng tôi nữa...Thế là tôi chỉ còn biết cầu nguyện cho Ngài và biết rằng tin buồn này sẽ đến! Đứng trước tin buồn nay, tôi xin chia buồn với tất cả Quý Cha và Quý Anh Chị Em gốc Phát Diệm, đặc biệt là với Đại Gia Đình Tang Quyến của Cha Giáo, đồng thời tôi chỉ còn biết cầu nguyện và phó dâng linh hồn Thày Cả Lu-Y cho Chúa, xin Chúa sớm đưa linh hồn Lu-Y về ân hưởng nhan thánh Chúa trên trời! Requiescat in pace! May he rest in peace! Xin cho Cha được an nghỉ đời đời! Amen!
Học trò cũ của Cha Giáo,
Cha Francis Phạm Văn Phương Atlanta, Georgia
2. Cha Trần Mạnh Duyệt ghi ơn:
Cùng với Anh Em, bao môn sinh nay ở nhiều nơi khắp thế giới và tiến triển mọi mặt, trò Duyệt nhớ thương, than khóc và để tang Cha Thày Cố Vỵ rất đáng kính, đáng mến và đáng khâm phục của chúng ta...
Được học với Thày suốt 7 năm TCVPD.PN, rồi Thày lại tới Roma mấy lần mà được chút ít phục vụ báo hiếu, và đặc biệt đến thăm Thày tại nhà hưu Chí Hoà: Thày tỉ mỉ kể cho nghe nhiều chuyện cũ mới, cho thấy các kệ đầy sách dọc tường, cách riêng để lộ các sổ tay đầy chữ ngoặt ngoèo bên lô bút chì mài gọt tới tận cuống...
Rồi lời khôi hài lạc quan với nụ cười bất hủ...
Ôi, đó là Thày của chúng ta: Gương Mẫu Quý Báu Chúa Ban: Tạ ơn Chúa, nhớ ơn Thày: Cầu Chúa đền ơn bội hậu!!! Alleluia!!!
Rất kính mến ghi ơn Cha Thày Cố Lu-y Trần Phúc Vỵ
Trò Gioan Trần Mạnh Duyệt, Roma
3. Cha Trần Công Nghị vài kỷ niệm với Cha giáo Lu-y:
Cha giáo Lu-y từ giã thế gian về với Chúa đánh dấu một thế hệ đặc biệt trong lịch sử nền giáo dục giáo phận Phát Diệm và kết thúc thế hệ di cư vĩ đại từ Bắc zvô Nam để lại biết bao kỷ niệm không phai mờ cho những người được thụ hưởng nền huấn giáo và công trình xây dựng một thế hệ giới trẻ của những người con từ Bắc dzô Nam có sức ảnh hưởng lâu dài: Đó là những học trò, môn sinh và thế hệ Linh mục xuất thân từ Tiểu chủng viện Phát Diệm ở Phú Nhuận, Saigon.
Để nói lên được phần nào những thành quả đó chỉ cần nhìn sơ qua những giáo xứ, những cộng đoàn vùng di cư như ở Bảo lộc, Đà lạt, Gia kiệm, Hố nai, Cái sắn, v.v… và những giáo xứ do các linh mục xuất thân từ lò Ươm Cây Phát Diệm thì đủ biết. Nhưng thôi, truyện dài này để dịp khác chúng ta cùng ôn lại với nhau.
 |
| Nhà Vãng Lai Phát Diệm Phú Nhuận |
Mình là người được Cha Vinh Hạnh nhờ trình bày và làm stencil cho cuốn sách nhạc "Hương Thánh Kinh" của Ngài năm 1959-1960 tại TCV Phát Diệm. Vẽ nốt nhạc trên stencils không phải là truyện dễ, sai thì không sửa lại được. Vẽ hình thì lại cần ý tứ hơn. Một hôm đang vẽ hình con khỉ, bị thằng bạn gọi giật mình làm con khỉ có thêm một "đuôi" ở dưới bụng! Sau này Thầy Lu-y Vỵ anh ruột của cha Vinh Hạnh khám phá ra hình này cứ trách mình hoài tại sao sách nhạc lại có hình con khỉ lòi thêm "đuôi"! Hi.hi.hi...
Các học trò còn nhớ khi ngồi trong phòng ăn ở Tiểu chủng viện PD Phú Nhuận thường quan sát thấy thầy Vỵ sau bữa ăn hay góp nhặt một số đồ ăn như trái cây, bánh ngọt… bỏ vào túi mang về sau bữa ăn. Để làm gì vậy? là để phân phát và thưởng cho một số học trò. Mình là một trong số nhiều lần được Thầy cho “bắt rệp” (những trái chuối chín sau đã thành những đốm đen) để ở cửa sổ phía sau phòng cha giáo. Ngài thưởng cho những học trò làm bài tiếng Anh nhanh và điểm cao được gọi tên đến lấy, sau đọc kinh trưa hay chiều ghé ngang qua chuồng khỉ đối diện với phòng của thầy. Vài quả chuối không là gì, nhưng nói lên tâm tình thương mến và bình dân của vị ân sư.
Rồi kỷ niệm khác vào mùa Hè năm 1967, khi đó Đức cha Lê văn Ấn, giám mục Xuân Lộc, chọn mình là chủng sinh đầu tiên của giáo phận được gửi đi du học bên Roma, ngài cho mình được đi nghỉ mát và học thêm tiếng Ý. Mình đến thăm cha giáo Lu-y thì ngài nói nhân tiện sắp ra Phước Tỉnh nghỉ mát “có muốn đi vài ngày không?” Mình nhận lời và được cha giáo cho ngồi trên xe “con cóc Volkswagen” của Ngài lái ra Phước tỉnh nghỉ ít ngày. Nhà nghỉ có hai khu dành cho Giáo sĩ và Nữ tu nghỉ dưỡng. Từ nhà nghỉ ra bãi biển có chiếc cổng – trên cổng phía nhà nhìn ra biển có chữ “T A M”, và từ biển nhìn vào thì là chữ “M A T” tức là ‘tắm mát’. Phía hai bên cổng có cây cối và những bụi xương rồng che kín mít. Trong thời gian này cũng có một số nữ tu ra nghỉ mát và khi đi dạo hay tắm ngoài biển thì để cả quần áo chỉ dìm người xuống nước biển thôi. Nhưng trước khi đi về nhà phải đi qua cổng này... Cứ mỗi lần gần về đến cổng thì lại thấy Thầy Lu-y trịnh trọng đọc sách đi ngang qua cổng làm cho các nữ tu không bước qua cổng về nhà được -- không biết là Thầy Lu-y có chủ tâm hay là vô tình -- nhưng thực sự là Thầy đã làm khó cho các ‘Ma Sơ”".
Cầu nguyện Vị Thầy đáng mến được an nghỉ trong Nước Chúa.
Trò Gioan Trần Công Nghị
4. Anh Trần Vinh ghi nhận:
Kính dâng Đức Thầy Lục-đô-vi-cô (ngày xưa Đức Thầy thỉnh thoảng "phiên âm" tên Louis như vậy!) vào vòng tay nhân hậu của Chúa là Cha nhân lành.
Mọi môn sinh đều nhớ ơn Đức Thầy. Riêng bần đạo suốt đời không quên một ơn nhỏ, nhưng hết sức đặc biệt mà Đức Thầy đã làm cho người học trò này. Đó là năm 1965, 55 năm trước, bần đạo phải nằm bệnh viện mấy tháng. Một hôm, có 2 Veronica đến gặp và trao cho bần đạo ít thực phẩm. Hai Veronica bảo Cha Vỵ gửi cho chú đó (hai Veronica còn tới mấy lần nữa). Bần đạo hết sức ngạc nhiên và thật là cảm động, bởi vì không thể nào ngờ mình đã mãn trường cả năm rồi, làm sao Đức Thầy lại biết trò nằm bệnh viện và rủ lòng thương một cách thực tế và thiệt tình đến thế!
Sau này, khi nghe tin Đức Thầy sang thăm gia đình ở Hoa Kỳ, bần đạo gửi biếu Đức Thầy chút quà và tìm cách gọi cô Kim Tiên (em gái của Đức Thầy) để xin hầu chuyện Đức Thầy. Thầy trò nói đủ thứ chuyện, mặc dầu, Đức Thầy không còn nhớ ra tên học trò này khoang khoáy ra làm sao. Rồi mới mấy năm trước đây, nghe tin các vị học trò tổ chức lễ kỉ niệm 70 năm linh mục cho Đức Thầy ở Nhà Vãng Lai Phú Nhuận, bần đạo cũng vội vàng xin ké một chút quà kính mừng Đức Thầy.
Công đức một đời tu hành như Đức Thầy, mấy ai sánh được.
Nhớ Đức thầy mãi mãi.
Xin cảm ơn bản tin của niên trưởng Phạm Bá Lãm.
Trò Trần Vinh
5. Cha Nguyễn Xuân Quýnh ghi nhớ:
Kính gửi các anh chị Vô Nhiễm,
Còn nhớ thày Vỵ, kinh Z phết phết không? Vị thày chỉ cười như ông địa, dạy anh văn, và giảng thì không biết làm sao hạ cánh… Vị thày hiền lành, nói chung cám ơn Chúa các cha giáo Phát Diệm thật tuyệt vời, cả đời hy sinh cho các trò, lương bổng thì chỉ 3 bữa ăn. Xin đan cử thời anh em mình:
Kể từ cha bề trên Phượng, đức cha Nhật, cha Tứ, cha Phan, cha Lương, cha Điện, cha Kiệm, cha Bảo, cha Hoàng, cha Nhuận, cha Tra, cha Long, cha Vị, cha Vinh Hạnh, cha Miện, cha Trí, các thày đáng kính như thày Trác, thày Khôi, cụ Bốn Ngự...
Tại sao phải đưa một lực lượng 16 linh mục và 3 thày giỏi để đào tạo một Tiểu Chủng Viện, hay 8 năm trung học? Mà mỗi vị Chúa ban cho anh em ta một điểm hay của các ngài để dễ nhớ...
Cha bề trên Phượng đáng kính không ai dám trọc đùa, mà khi thấy ngài đi giầy mũi nhọn thằng Q đã xì xầm… nói với anh em cha bề trên "tân" rồi, đừng đi Sandal nữa thế là lớp ta đi đóng giầy Tự Thành trước các lớp khác… Đức cha Nhật thì quá đạo đức cứ dạy cho chúng ta đi viếng Chúa, sau này khi ở lớp 12, cũng thằng Q lại ngứa miệng, hỏi anh em đố biết các chủng sinh nào thuộc lò huấn luyện nào, mình mới phân tích: hễ thấy tên nào đến giờ chơi ngày thứ năm hay ngày nghỉ mà cứ ở trong nhà "khảo" học bài là lò Hà Nội, tên nào chải đầu mặc áo láng coóng hay chơi đàn địch là lò Bùi Chu, còn tên nào lúc break hay ngày nghỉ mà ra nhà thờ là lò Phát Diệm… đấy là ảnh hưởng của thày Nhật, Cha Tứ sửa mày âm thanh và quản lý, Cha Phan đánh Phạm N Thanh một thước kẻ (ngày xưa Thanh là in sinu cha Phan?) Thanh tức quá… một lát sau cha Phan hỏi, hết nấc cụt chưa? Mọi người mới biết cha Phan chữa mẹo nấc cụt cho trò "yêu quý"…
Anh Thanh còn nhớ không? Cha Lương chải chuốt, vuốt tóc đen mượt làm điệu, cha Điện môi run run và làm thơ cứ bị anh em ta khích thày làm thơ gọi là cha Điện thơ, cha Kiệm nổi tiếng với câu nói, lười tôi tha được mà "ngu" tôi không tha được... Tại thày mình giỏi quá, bị gọi lên bảng, thày nói câu tiếng Việt phải dịch ngay ra tiếng anh… nếu không được thì... thế mà về cuối đời ở bên Mỹ thày quý các trò lắm... cha giáo Bảo: đô đây con, hay rao phở, hay nghe nhạc classic khi ăn cơm tối ngày thứ sáu...
Cha Hoàng còn nhớ chuyện kiếm hiệp Lã Mai Nương kể như thật vậy hay Hoppolon Cassidy cao bồi nghe mê ly. Cha Nhuận bonus bona bonum… cha Tra thuốc lào thế mà sau này làm bề trên chủng viện Ban Mê Thuột và sáng giá của Ban Mê đấy… Cha Long tiếng anh giỏi quá... cha Vỵ kinh Z phết phết như mình kể, cha Vinh Hạnh đánh nhịp xoáy vòng tròn với những bài hát bất hủ như Giờ đây êm ái... có lẽ thày là vị giáo sư chết trẻ nhất nhân tài ra đi ở tuổi 36. Cha Miện dạy văn chương, ngài cứ đo với mình và bảo cha còn cao hơn Quýnh một chút đấy. (Lạy Chúa tôi, hơn cha Quýnh bé nhất địa phận thì có gì hay đâu, thế mà mình được làm thước đo của cha Miện) Cha Trí nhà kẻ liệt với nụ cười trên môi... và dĩ nhiên ngài là bạn của cha Thuần bố mình, và thay cha Thuần nuôi anh em chúng mình nên mình coi ngài như bố thứ hai…
Cha Trí, cha Thuần, cha Hoàng là 3 bạn cùng lớp và rất tương đắc nên PD gọi họ là Đức Chúa Trời Ba Ngôi. Rồi thày Trác ngày xưa là giám thị nổi tiếng, nhưng đến thời chúng ta thì thày dạy vẽ, mà có lần đo đường tà biên... Các trò có anh thì lắng nghe có anh thì đãng trí... thế là thày hỏi thày đang nói cái gì? Thày chỉ vào tên Vỵ để hỏi xem thầy nói gì? Đố các bạn biết tên Vỵ nói gì? Tên Vỵ không nghe nên sau một vài cái gãi đầu hắn nói: thưa thày thày nói là đường TÀ DÂM ạ... hi hi… Thày Khôi thì dán giấy vào cây tầm duộc: KỶ LUẬT Ở CHỖ NÀY… thày rất yêu quý lớp út chúng ta, chúng ta cứ thấy một ông già gầy gò mặc áo dài trắng quỳ cuối nhà thờ sao mà đạo đức thế.. Còn cụ Bốn Ngự thì ai trong chúng ta không biết còn nhớ SỮA ÔNG GIÀ NGỰ KHÔNG? Đó là sữa ông Thọ… mà thày Bốn Ngự phụ trách nhà bán hàng trong Tiểu chủng viện…
Ngồi lại suy về từng thày, mình mới thấy quý giáo phận PD… Các bạn hẳn còn có nhiều mẩu chuyện hay suy tư nhiều hơn mình nữa, giá mà email nhau để nhớ các thày cũ thì hay quá!!!!!
Đấy là một ơn mà anh em chúng ta được ban...
Còn nhớ thày Vỵ, hôm nào ăn chay thì ngài chịu thống khổ cực hình. Chẳng hạn thứ tư lễ tro, thì ngài phải ăn thêm một bữa nữa sau bữa ăn tối thứ ba béo Mardi Gras, Fat Tuesday trước lúc 12 giờ đêm thứ ba... Rồi thứ tư, thì thày đủng đỉnh ăn sáng dù ít để kéo dài sức chịu đựng đói, thế mà ngài không dạy học sáng thứ tư nổi vì đói... Trưa thứ tư được ăn một bữa no, thì ngài ăn hết cỡ để chịu "trận" và ăn lâu hơn... thế rồi chiều tối thứ tư, thì thày lại "bị" ăn ít... thày lại đói, và phải chờ đợi sau 12:01 am là ăn một bữa nữa để phục sức mà còn làm việc ngày thứ năm... Tội nghiệp thầy như thế...
Có thể nói ngày ăn chay ngài còn ăn lượng đồ ăn hơn ngày thường mà vẫn cứ đói... Thày mình có điểm đặc biệt đó.
Thày ăn được lắm, có lần thầy đến Phila thăm mình và bữa sáng đó, dù tuổi cao, thày vẫn ăn hơn gấp đôi mình ăn. Đức ông Phương nói, Quýnh ạ, thày còn ăn khoẻ thì còn sống dai lắm...
Quả thế thày là người ra đi sau cùng trong các thày cả đời phục vụ anh em mình...
Các đàn anh lớp trên chúng ta, khen thày và phục thày thì cũng đúng… 72 năm linh mục, 96 năm tuổi đời… Wow!!!!
Thày có lẽ chẳng cần chúng ta cầu kinh, nhưng nếu trò nào cầu kinh và dâng lễ thì là một cử chỉ biết ơn đáng quý.
Người đưa tin, Quýnh.
6. Anh Trần Văn Huyến với kỷ niệm về Cha Giáo Lu-y:
Kính Cha Lãm và anh em, xin mạn phép xưng hô như vậy để trân trọng tình đồng môn, nhưng trong thâm tâm, kẻ hèn này luôn ngưỡng mộ các bậc 'hậu sinh khả úy' với những chức danh hiện tại. Cám ơn Cha lâu nay vẫn chuyển cho kẻ hèn này những thông tin về Phát Diệm, đặc biệt lần này về Cha-Thầy Louis Trần Phúc Vỵ.
Mình học Anh văn với Cha Louis Trần Phúc Vỵ và Cha Rô-cô Trần Phúc Long những năm lớp 10, 11, 12. Kỷ niệm của mình về Cha Louis là đời sống mẫu mực và thánh thiện của Ngài, cùng với sự vui vẻ và tính 'khôi hài' khi Ngài dậy lớp.
Cách đây đã lâu, có lẽ gần 20 năm, Cha Louis có ghé Dallas, sau khi Ngài giải phẫu mắt tại California. Ngài rất vui và nói, với hai mắt sáng ngời sau khi giải phẫu, Ngài cảm thấy như sống cuộc đời mới.
Lúc đó, tại Dallas, có mấy anh em thuộc 'Dòng Bonaventure' lớp trên của mình, nghe tin Cha Louis ghé thăm Dallas, 'bèn hú' nhau tập họp tại nhà cựu sinh Vũ Văn Long, gồm Nguyễn Văn Lợi, Trần Văn Tư, ba ngưởi cùng lớp với Đức Ông Phạm Văn Phương, và kẻ hèn này, tổ chức bữa tối dể tiếp đón Cha. Vì là cuộc hạnh ngộ đặc biệt, cả bốn người đều có bốn bà 'bề trên' đòi tháp tùng để được chiêm ngưỡng dung nhan Người Thấy mà mọi người đều hết lời ca tụng.
Ôi nói sao hết trong bữa cơm thân mật đó, Cha-con, Thầy-trò có dịp nhắc lại biết bao kỷ niệm êm đềm tại TCV Phúc Nhạc cũng như ở Phú Nhuận. Cha Giáo xuất thân từ một danh gia vọng tộc nên Ông Bà Cố gởi sang Pháp học từ nhỏ, nhờ vậy, Phát Diệm mới có một Linh mục tài danh như thế. Nhớ lại khi Đức Hồng Y Spellman sang thăm Việt Nam, Cha Louis được mời thông dịch, cả chủng viện Phát Diệm/Phúc Nhuận đều 'lác mắt' và nín thở khi nghe Cha Louis dịch từ tiếng Mỹ ra tiếng Việt, rồi lại thông dịch sang tiếng Pháp một cách lưu loát.
Sau hơn 2 giờ hàn huyên tâm sự, Các trò bùi ngùi tiên biệt Cha-Thầy với món quà khiêm tốn, và hy vọng tái ngộ Thầy trong một dịp khác.
Trò Trần Văn Huyến
7. Bài giảng lễ mừng 70 năm Linh mục của Cha giáo Lu-Y Trần Phúc Vỵ
Lễ mừng 70 năm Linh mục của cha giáo Lu-Y Trần Phúc Vỵ, đúng ngày là 28/3 nhằm thứ tư tuần thánh, nên dời đến hôm nay 4/4/2018 thứ tư trong tuần bát nhật Phục sinh. Đây là cha giáo cuối cùng của Tiểu chủng viện Phát Diệm ở Phúc Nhạc và ở Phú Nhuận, nên các học trò cựu gồm có Linh mục và giáo dân đến họp mừng. Về cộng đoàn có sự hiện diện các sơ Dòng Phaolô Thiện Bản thay cho sơ Bảo và Hường vắng mặt, cũng như vài người thân quen tham dự.
Hôm nay mừng đại lễ phải nhắc lại danh ngôn của văn hào Bernados “Toute est la grâce”, tất cả là hồng ân, để cho các học trò cựu bày tỏ lòng tri ân.
Tin mừng hôm nay nói về 2 môn đệ làng Emmau (Lc 24,28-31), để cho thấy Chúa đồng hành với cha giáo Lu-Y, để ngài đồng hành với các môn sinh thời Tiểu chủng viện. Hai môn đệ làng Emmau nhận ra Chúa lúc bẻ bánh, các cựu môn sinh cũng nhận ra cha giáo đã bồi dưỡng và chia sẻ kiến thức cho mình, - càng về sau càng nhận thấy tấm lòng hy sinh quảng đại của một bậc thầy.
Hôm nay tôi không chia sẻ Lời Chúa mà chia sẻ tâm tình của một học trò “láo lếu” của cha thày Lu-Y.
Trước hết phải bái phục về cuộc đời phục vụ miệt mài của vị ân: từ bỏ gia đình đi học hỏi ở nước ngoài rồi về nước phục vụ với tinh thần nghèo khó và khiêm nhường, nhưng lại rất vui tươi hoà đồng.
Một cơ hội tốt để nói về thân thế và sự nghiệp của cha giáo, để thấy công trình Chúa thực hiện tốt đẹp nơi tâm hồn người thiện chí. Cha giáo Lu-Y xuất thân từ một gia đình danh giá và đạo hạnh ở Phát Diệm
Ông cố Phán Hoá (một trong các giáo dân VN đầu tiên được tước hiệu Hiệp sĩ Toà thánh) có 12 người con, vừa một tiểu đội: nửa đi tu, nửa lập gia đình. 6 người đi tu như sau:
- Cha Rocô Trần Phúc Long 1921-2002, hưởng thọ 81 tuổi.
- Cha Lu-Y Trần Phúc Vỵ sinh 05.03.1924 tại Hà Nội, nguyên quán họ Vinh Trung, Gx. Phát Diệm - TP LM ngày 28.03.1948 tại Roma: lúc đó 24 tuổi với 24 ngày, lúc này đã 94 tuổi.
- Cha Giuse Trần Phúc Hạnh (Nhạc sĩ), SN 1931, TPLM năm 1961, dạy tại TCV Phú Nhuận, rồi qua đời ngày 16.03.1966, hưởng dương 35 tuổi với vỏn vẹn 5 năm Linh mục.
- Cha Albertô Trần Phúc Nhân: SN 1932 - TPLM 20.12.1958, qua đời ngày 14/6/2014 tại Nhà hưu Chí Hoà, hưởng thọ 82 tuổi với 56 năm LM. - Nhớ lại ngày 20.12.2008: mừng chung Kim khánh LM của cha giáo Nhân với Ngọc khánh LM của cha giáo Vỵ tại Nhà thờ Mai Khôi, thế mà đến nay “một người bị đem đi, một người được để lại” (Mt 24,40)!
- Sơ Catarina Trần Thị Kim Bảo, Dòng Phaolô Thiện Bản, đau nặng, được trị bệnh tại Bệnh viện Thống Nhất, Hố Nai.
- Sơ Bênađêta Trần Thị Kim Hường, thành viên Tu hội Huynh đệ Quốc tế (Association de Fraternité Internationale, viết tắt là AFI), cũng kém sức khoẻ.
Cậu Trần Phúc Vỵ vào TCV Phúc Nhạc 1934, TCV Avignon 1937, ĐCV Marseille và Propaganda Fide 1941, TPLM 28.03.1948 tại Roma, du học tại Université de Toulouse 1948-1951: đậu cử nhân Triết và Thần học, rồi cử nhân giáo khoa Anh văn (License è lettres d’es Anglais). – Năm 1951 cha giáo Lu-Y trở về Việt Nam với các công tác:
- Mục vụ giáo huấn: Giáo sư tại TCV Phúc Nhạc 1951-1954 (3 năm), TCV Phú Nhuận 1954-1966 (12 năm): dạy Pháp văn và Anh văn, - từng làm Hiệu trưởng trường TCV Phú Nhuận, viết sách về học Anh ngữ (cùng với cha giáo Rôcô Trần Phúc Long) và dạy nhiều trường tại Sàigòn.
- Mục vụ giáo xứ: sáng lập Họ đạo Gia Viên 1961-1965 (5 năm), Chính xứ Long Thành Mỹ 1966-1988 (12 năm), Chính xứ Gò Công, nay là Gx. Thánh Gẫm, 1988-1993 (5 năm).
- Hưu trí tại Nhà Hưu Dưỡng Chí Hoà từ năm 1993 đến nay.
- Một bậc thầy trong giáo dục: thánh bổn mạng của cha giáo là Louis, vua nước Pháp: tiếng La tinh gọi là Ludovicus. Người Việt gọi theo tiếng Pháp là Lu-Y, có người gọi là thánh Lữ Y, đẹp ý và đẹp lời… Nhưng Đức cha Lu-Y Nguyễn Anh Tuấn không chịu, vì sợ dân Bùi Chu Phát Diệm thay vì Lữ Y đọc thành Nữ Y… thì đổ nợ!
Các trò tôn sư trọng đạo nên gọi cha giáo là “Đức Thầy Lu-Y”, mà Đức Thầy là tên gọi của giám mục ngày xưa. Cha giáo thật xứng đáng, vì là thầy dạy của đức thầy Nguyễn Soạn và đức thầy Vũ Đình Hiệu, sau này còn là thày của đức cha Nguyễn Văn Yến… nên gọi là Đức Thầy theo cách riêng, thần học gọi là “sui generis” (biệt loại), cũng như Đức Mẹ là Linh mục biệt loại (Sacerdos sui generis).
Cha giáo Lu-Y là một nhà ngữ học, thông thạo ngoại ngữ Pháp, Anh, Ý, Tây Ban Nha… nhất là tiếng Pháp (du học từ nhỏ), nên có một năm ngài đạt danh hiệu thủ khoa Dictée francaise (đọc viết chính tả) trong cuộc thi khu vực tây nam nước Pháp. Về tiếng Anh, thời điểm 1954-1960 số cử nhân Anh ngữ không nhiều (nhất là cử nhân giáo khoa), cha giáo Lu-Y nổi tiếng vì giỏi cả tiếng Pháp lẫn tiếng Anh, đơn cử một sự kiện: ngài từng làm thông dịch viên xuất sắc cho ĐHY Francis Spellman trong buổi họp đông đảo tại Trung tâm Di cư nơi khuôn viên Nt. Hoà Bình, Hố Nai (1955).
Đức Thầy Lu-Y xứng danh là Magister (thầy): magis là hơn, ter là 3 lần, thầy hơn trò 3 lần. Tương tự sang tiếng Pháp “Maitre”, nhất là tiếng Anh “Master”: mas giống như magis, còn ter là 3 lần. “Trò không hơn thầy… Trò được như thầy đã là khá lắm rồi” (Mt 10,24). Có trò nào theo kịp Đức thầy Lu-Y?
Cha giáo Lu-Y đã tận dụng khả năng ngoại ngữ của mình để phục vụ Giáo hội, đan cử: sau năm 1975 với chiếc radio National đời 1960, ngài nghe đài tiếng Pháp và tiếng Anh, dịch lại tin tức và tư liệu Công Giáo, rồi nhờ người đánh máy và phổ biến nội bộ.
Những tác phẩm để đời như: Kỷ yếu Phát Diệm 1891-1991, 25 Giáo phận Việt nam, Những trại cùi Việt Nam… tác giả xuất bản là cha anh Rôcô Trần Phúc Long, tác giả biên soạn chính là cha giáo Lu-Y… Để hoàn thành những tác phẩm đồ sộ này, cha giáo đi đến đâu cũng mang theo cassette để ghi âm và một cuốn sổ tay để ghi chép… phỏng vấn nhiều người, thường là các cụ già nhớ nhiều chuyện xưa. Ngài đã theo phương pháp phỏng vấn nhiều người để tổng hợp, nhờ đó ông Cornelius Ryan đã hình thành tác phẩm điện ảnh nổi tiếng “The longest day”, tiếng Pháp “Le jour le plus long”.
Cha giáo Lu-Y yêu Giáo phận Phát Diệm, nên hay trở về quê mẹ, để lo dạy học và huấn đức… dành nhiều tiền cho việc đào tạo chủng sinh Phát Diệm… Ngài cũng yêu Giáo Hội Việt Nam, nên xả thân phục vụ: không những cho các giáo xứ quen thuộc, mà còn “đi ra” và “đi xa”, thương yêu chăm lo cho đồng bào H’Mong và người Phong cùi.
- Tinh thần yêu làm việc, khi làm mục vụ cũng như lúc về hưu. Người ta nói hưu trí coi chừng biến thành hư trí! Ngài vẫn làm việc trí thức để luyện trí cho sáng suốt: đọc sách, viết bài… hơn nữa còn đi chu du khắp nơi để thu tập tài liệu và để giúp đỡ tha nhân.
- Tính cách đồng hành vừa là thầy vừa là bạn: vui đùa với các trò, chơi thể thao với các trò như đá cầu, quan tâm đến việc bồi dưỡng sức khoẻ: hay cho các trò ăn bánh mì với chuối, uống sữa bột Mỹ…
- Tiết kiệm và quảng đại: sống khó nghèo (nhất là thời gian ở họ Gò Công, thiếu điện nước), phòng ở hiện nay rất đơn sơ, tiện nghi tối thiểu… Chắt chiu từng tý để phần phát cho đồng bào nghèo, hay cho các trò: báo Missi hay báo ngoại, cho mấy thứ mà ngài gọi là “giấy tây” và “dây tây”…
- Tinh thần mình vì mọi người và mọi nơi: vừa là cha giáo (1951-1966), vừa là cha xứ (1966-1993), vừa là nhà truyền giáo (chăm lo cho đồng bào H’Mong và Phong cùi…), vừa là nhà văn hoá (nhiều tác phẩm lớn nhỏ có giá trị).
Cha giáo phục vụ đa dạng, quên cả tuổi tác, quên cả nhọc mệt… và còn muốn phục vụ hơn nữa, ngay khi trong nhà hưu, nêu gương sáng đời sống cầu nguyện và khiêm hạ. Với 94 năm tuổi đời, 70 năm tuổi Linh mục với bao thành quả từ Bắc chí Nam, cha giáo tỏ ra mãn nguyện để tạ ơn Chúa đã sử dụng ngài.
Cha giáo rành tiếng Pháp, nên xin gửi một danh ngôn của cha Karl Rahner, Dòng Tên, trong lễ Ngân khánh Linh mục 1957: “Nous n’avons pas regretté d’être prêtres”: Chúng tôi đã không hối tiếc vì được làm linh mục. Cha giáo Lu-Y cũng tái xác nhận như vậy: đã không hối tiếc mà còn bằng lòng theo chân Chúa, chấp nhận mọi gian khó cho phần rỗi các linh hồn, vì: Le prêtre est un homme mangé (bị ăn), dépouillié (bị bóc lột), crucifié (bị đóng đinh)… như cha Antoine Chevrier diễn tả chân dung người Linh mục. Vượt qua tất cả là vòng hoa chiến thắng dành cho người mục tử hết lòng vì đoàn chiên./.
Lm. Joseph Phạm Bá Lãm