Sáng nay, thứ Sáu 20/9/2002, tại Sàigòn, Đức Cha Phụ Tá Giuse Vũ Duy Thống đã chủ tế thánh lễ phát tang Đức Cố Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận tại Vương Cung Thánh Đường với sự đồng tế của hơn 200 linh mục và sự hiện diện đông đảo của các tu sĩ và anh chị em giáo dân.

Đặc biệt, hiện diện trong buổi lễ còn có bào huynh của Đức Cố Hồng Y và nhiều thân nhân khác của ngài.

Dưới đây là bài giảng của Đức Cha Phụ Tá.

Đường đi của Thánh Thần(Lc 4,16-22a)

Lần đầu tiên tôi gặp mặt Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận là vào hạ tuần tháng 10 năm 1993, dịp Khánh nhật Truyền giáo, khi Đức Hồng Y từ Rôma qua Paris giảng lễ, và lúc ấy mấy anh em linh mục Sàigòn chúng tôi mới chân ướt chân ráo đến Paris để sống cảnh bút nghiên học hành. Nơi gặp là nhà thờ St. Ferdinand des Termes. Cha con gặp nhau vui mừng. Sau lễ, một người chúng tôi nói với Đức Hồng Y rằng: Đức Cha (Đức Cha) là cha chúng con, thế mà từ 18 năm nay chúng con mới được gặp mặt; chúng con là người nhà của Đức Cha, tưởng rằng chỉ 10 bước chân là đã đến gần, nào ngờ phải bay cả 10 ngàn cây số mới được nhìn thấy. Nghe xong, ngài bảo: Chúa cứ thích vẽ thẳng bằng những đường cong như thế. Đó là ý Chúa, đó là Đường Đi của Thánh Thần. Và cha con cùng cười vui vẻ.

Lễ xong, chia tay. Nhưng trên đường về tôi miên man nghĩ tới Đường Đi Của Thánh Thần, một nẻo đường thẳng cong khó hiểu diệu kỳ, để rồi hôm nay, nhân dịp lễ phát tang cầu nguyện cho ngài, xin dựa trên bài Phúc Âm mà gợi lên đôi điều suy niệm về Đường Đi ấy của Thánh Thần.

1. Đường Đi Của Thánh Thần là nẻo đường lắm bất ngờ. Trình thuật Phúc Âm hôm nay thật đẹp. Việc một thanh niên đi xa trở lại thăm nhà là chuyện bình thường như việt kiều về thăm quê hương, như người cư ngụ tỉnh xa về thăm mồ mả ông bà. Tâm tình là thế và hương quê cũng là thế. Chuyện bình thường. Thế rồi, người thanh niên ấy trong ngày sabbat lên đọc sách thánh trong hội đường theo truyền thống tôn giáo, cũng là chuyện bình thường. Trong xã hội do thái, thanh nữ mà làm việc tôn giáo mới là chuyện bất thường. Và khi trang thanh niên ấy giải thích Thánh Kinh bằng ngôn ngữ thời đại cho cả hội đường lắng nghe thì chẳng có ai phản đối gì cả. Xem ra mọi chuyện đều bình thường.

Nhưng đọc và giải thích sách thánh theo kiểu Chúa Giêsu thì quả thật chẳng bình thường chút nào, nếu không muốn nói là hoàn toàn bất ngờ. Bất ngờ trước hết là tình cờ gặp đoạn sách Isaia phù hợp, bất ngờ kế tiếp là nhập vai ngọt ngào trong ngôi thứ nhất số ít "Thánh Thần Chúa ngự trên tôi", và bất ngờ hơn cả chính là tính hiện thực và hiệu quả của Lời mà ngoài Chúa Giêsu không ai có đủ bản lãnh để tuyên ngôn. "Hôm nay lời Thánh Kinh các ngươi vừa nghe đã được ứng nghiệm".

Vâng. Đó là Đường Đi Của Thánh Thần, một nẻo đường con người không ngờ trước được, và dù có ngờ được đi nữa cũng chẳng thể ngờ tới cùng được. Thánh Thần ngự trên Chúa Giêsu và từ những việc rất đỗi bình thường của nhịp sống, đã đặt Chúa Giêsu nên như điểm bất ngờ cho hết mọi người.

Năm 1967, khi Công Đồng Vatican 2 vừa kết thúc, Tòa Thánh bổ nhiệm một Giám mục Việt Nam cho Giáo Phận Nha Trang. Đó là chuyện bình thường. Nhưng khi biết Tân Giám mục là Đức Cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận, mới 39 tuổi, số tuổi trẻ kỷ lục đến nay chưa bị phá vỡ của HĐGMVN, và khẩu hiệu của ngài, thay vì là một lời Thánh Kinh lại là những chữ khởi đầu của Hiến chế Mục vụ về Giáo Hội (GH) trong thế giới hôm nay, thì rõ ràng là một chuyện bất ngờ. Thiết nghĩ đó là Đường Đi Của Thánh Thần, nẻo đường bất ngờ đầy 'vui mừng và hy vọng'.

2. Đường Đi Của Thánh Thần là nẻo đường không dễ. Phúc Âm kể: Chúa Giêsu được Thánh Thần xức dầu, nhưng một cách hữu hình, người ta chẳng nhìn thấy Thánh Thần ở đâu và dầu thánh ở đâu cả. Thế nên các nhà chú giải tha hồ mà đoán: kẻ bảo Thánh Thần là dầu thánh; người cho Thánh Thần chính là hành vi xức dầu. Nhưng kiểu giải thích nào cũng dẫn đến kết luận quan trọng: Thánh Thần ngự trên ai thì Ngài xức dầu cho người ấy, hay ai đã được Thánh Thần ngự xuống, người ấy được xức dầu để gọi là Kitô nghĩa là được Thánh Thần xức dầu.

Chúa Giêsu được gọi là Kitô chính là do việc Thánh Thần xức dầu này, nhưng chuyển đổi từ Giêsu thành Kitô đâu đơn thuần là việc xảy ra trong khuôn khổ của Danh xưng. Ngày nay, Danh xưng kép Giêsu-Kitô đã trở thành quen thuộc trong lòng tin và kinh nguyện, nên người ta không thấy vấn đề, nhưng ở thượng nguồn đức tin công giáo, đây là chuyện không dễ. Được gọi Kitô là đã trải qua mầu nhiệm Tử nạn và Phục Sinh; cũng thế, được Thánh Thần xức dầu là được xô đẩy vào cuộc tự hạ trong thầm lặng khổ đau, là được báo trước phải chấp nhận thân phận của hạt lúa, muốn sinh bông kết trái phải chịu vùi chôn quên lãng. Như Chúa Giêsu trên đường Thánh giá.

Được Thánh Thần xức dầu để đi vào thầm lặng, một nẻo đường không dễ.

Trong đời Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê, năm 1975 là năm ghi dấu mối liên hệ đặc biệt với Giáo Phận Thành phố này, không chỉ bằng tình cảm tự nhiên vốn có, mà còn bằng Giáo luật hẳn hiên, nhưng cũng chính từ thời điểm đó, ngài đã được Thánh Thần xức dầu để bước vào cuộc phiêu lưu mới với những thách thức mới không phải bằng cân não, mà nhất thiết bằng tấm lòng tin yêu hy vọng. Được bổ nhiệm làm GM phó với quyền kế vị cho Tổng Giáo Phận này, dư luận bấy giờ cho là được 'bước lên', nhưng bản thân ngài sau này lại nghiệm hơn ai hết đó là cuộc 'bước xuống' thật dài và thật sâu, mà nếu không có Thánh Thần xức dầu tăng lực, khó lòng có thể kinh qua trong an bình hồn xác. Nếu xa Giáo Phận của mình là nỗi đau lớn nhất của đời mục tử, thì phải xem sự chia cách của Đức TGM phó với đoàn chiên nơi đây là một thử thách đắng cay nghiệt ngã. Đường Thánh Thần là đường không dễ, lối Thánh Thần chẳng thể bước theo nếu không có Dầu sức mạnh.

3. Đường Đi Của Thánh Thần là nẻo đường chẳng giống ai. Đọc bài Phúc Âm hôm nay, ta thấy Chúa Giêsu thật đĩnh đạc, không phải thứ đĩnh đạc của nhà diễn thuyết trước công chúng, mà là thứ đĩnh đạc của người được sai đi lên đường sứ mạng, đem Tin Mừng giới thiệu cho người ta biết, lấy Tin Mừng đề nghị cho người ta sống và dùng ánh sáng Tin Mừng giải thoát cho những cảnh đời tối tăm bẩn chật nghèo hèn. Để cuối cùng, đời Ngài trở thành Tin Mừng sống động đem lại hiệu quả cứu độ cho cả muôn dân.

Đó là đường sứ mạng của những kẻ được sai đi. Đầy bất trắc hiểm nghèo, nhưng kết quả vượt xa dự kiến. Chuyện Thánh Thần làm chẳng giống ai, gây chưng hửng cho hết mọi người. Khi Chúa Giêsu nói với thính giả trong hội đường do thái rằng Ngài được Thánh Thần sai đi, thì cũng là lúc Ngài cho thấy Đường Đi Của Thánh Thần thật khác lạ. Ai đã đón nhận Thánh Thần thì người ấy không thể sống như cũ được nữa. Phải lên đường, phải làm vinh Danh Chúa bằng đời sống của mình, cho dẫu đời sống ấy không bao giờ mình ước định được. Vì Thánh Thần là Đấng được sai đến với nhân loại, nên ai được Thánh Thần đụng chạm đến, họ cũng được thông chia sứ mạng sai đi của Thánh Thần, và từ đó họ chỉ thực sự hạnh phúc khi chu toàn sứ mạng được sai đi này.

Năm 1991 là thời điểm khó khăn đối với Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê, vì phải vĩnh viễn xa quê, nhưng rời xa quê nhà, thật lạ lùng trong tinh thần sai đi của Thánh Thần, lại là điều kiện không giống ai để ngài có thể hiện diện cho thế giới công giáo một cách rộng đẹp hơn, hiệu quả hơn và cũng vinh dự hơn. Thật vậy, được Đức Gioan Phaolô II đón đến làm việc tại giáo triều, ban đầu trong tư cách là thành viên, sau đó được đặt làm phó chủ tịch (94), rồi được bổ nhiệm làm chủ tịch của Hội đồng Tòa thánh Công lý và Hòa bình (98), cuối cùng được trao mũ Hồng Y năm 2001. Đường Đi Của Thánh Thần thật chẳng giống ai. Khi con người bước xuống đất đen như vào ngõ cụt trắng tay, thì Thánh Thần lại có cách của Ngài để vực dậy nâng cao và sai đi loan báo Tin Mừng.

Tóm lại, suy niệm về Đường Đi Của Thánh Thần trên cuộc đời Chúa Giêsu để rọi sáng trên đời sống của Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê nhân dịp lễ phát tang Giáo Phận cầu cho ngài hôm nay, chỉ là một cách đọc tác động của Thánh Thần trên bất cứ đời ai. Ngày xưa trên đời Chúa Giêsu, hôm qua trên đời Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê, và hôm nay trên đời sống của mỗi chúng ta. Đường Đi Của Thánh Thần, đó là nẻo đường "ba không": không ngờ, không dễ, không giống ai. Nhưng đó cũng là đường đi "ba có": có kiên định, có hy vọng, có vui mừng. Chính Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê trong bài giảng cuối cùng cho Đức Thánh Cha và Giáo triều Mùa Chay năm thánh 2000 cũng đã nói lên điều này. Ngài tuyên xưng Giáo hội có năm đặc tính là: duy nhất, thánh thiện, công giáo, tông truyền và vui tươi.

Lần cuối cùng tôi gặp mặt Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê là ngày 14/03/2002 tức là 6 tháng trước đây, khi đi họp khoáng đại Hội đồng Tòa thánh về Văn hóa. ăn trưa với ngài, câu chuyện trải ra nhiều đề tài, nhưng điều ngài thao thức hơn cả không phải về sức khỏe, dù bấy giờ ngài khá yếu, nhưng về nhân sự của GH Công giáo VN và cho Công giáo VN. Trong mắt nhìn của tôi, ngài là hiện thân của niềm hy vọng : Hy Vọng cho đất nước VN được thịnh vượng, Hy Vọng cho con người VN được hạnh phúc và Hy Vọng cho Giáo hội VN được đóng góp hơn nữa với Hội thánh năm châu.

Cử hành lễ Phát Tang hôm nay chính là cầu nguyện với Đức Hồng Y trong "vui mừng và hy vọng", là cầu nguyện cho Đức Hồng Y được an nghỉ trong "công lý và hòa bình", và xin Đức Hồng Y cũng cầu cho Giáo Phận nhà được vững bước trên Đường Đi Của Thánh Thần. Amen.