Đời sống đạo của tín đồ Công giáo qua văn bia
và hương ước vùng đồng bằng bắc bộ đến cuối nửa thế kỷ XX
PGS.TS Nguyễn Hồng Dương (Viện Nghiên cứu Tôn giáo)
Đặt vấn đề
Chưa có một thống kê đầy đủ về văn bia, hương ước ghi chép về các hoạt động của Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Song, có một điều chắc chắn là số lượng là không nhiều. Trước hết bởi văn bia, hương ước chỉ có được ở xứ đạo, làng Công giáo mà làng Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ cho đến cuối nửa thế kỷ XX so với làng Việt cổ truyền là rất ít.
Văn bia lưu tồn ở xứ, họ đạo, làng Công giáo vốn đã không nhiều lại chịu ảnh hưởng của chính sách cấm đạo của nhà Nguyễn nên có thể có những văn bia đã bị đập phá. Vả lại khi theo Công giáo, nhiều làng quê, xứ đạo đã không còn thói quen dựng bia như vẫn còn duy trì ở làng Việt cổ truyền cho đến giai đoạn này. Văn bia ở xứ, họ đạo, làng Công giáo có thể được thể hiện bằng chữ Hán - Nôm, chữ Quốc ngữ, chữ La tinh, chữ Pháp. Nội dung có thể ca ngợi Thiên Chúa Ba Ngôi, ca ngợi Đức Maria, ca ngợi Thánh Tử đạo trong đó có một số văn bia cúng hậu. Nghiên cứu về đời sống đạo của tín đồ Công giáo chúng tôi chủ yếu tập trung vào khai thác mảng tư liệu văn bia cúng hậu. Các văn bản có nội dung khác xin dành dể nghiên cứu vào một dịp cần thiết.
Hương ước làng Công giáo cũng có tình hình tương tự như văn bia. Tuy nhiên do được lưu trữ ở nhiều nơi nên một số bản văn đã không bị thiêu huỷ vì những lý do khác nhau. Trong bài viết: Nhận diện và phân loại hương ước làng Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ đến cuối nửa thế kỷ XX, tham dự Hội thảo khoa học Công giáo Việt Nam qua tư liệu Hán Nôm do Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo tổ chức chúng tôi đã có sự phân loại văn bản tỉ mỉ và nghiêm túc nên trong bài viết này chúng tôi không nhắc lại. Rõ ràng ngoài Thư chung, thư của các giáo sĩ thì hương ước làng Công giáo là một kho tư liệu quý giá về đời sống đạo của tín đồ Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Vì vậy nghiên cứu về đời sống đạo cảu tín đồ Công giáo không thể không nghiên cứu văn bia, hương ước của xứ, họ đạo, làng Công giáo.
Đời sống đạo của tín đồ Công giáo Việt Nam được hình thành trong lịch sử. Nó vừa mang đặc điểm chung do đạo Công giáo qui định vừa có những đặc thù do lịch sử văn hoá, địa lý nhân văn, phong tục mỗi vùng quê tạo thành.
Cho đến nay chưa có một định nghĩa nào về đời sống đạo. Theo chúng tôi, đời sống đạo chính là những hành vi tôn giáo và niềm tin tôn giáo của một tín đồ, hay một cộng đồng tín đồ theo một tôn giáo được hình thành trong lịch sử.Hành vi tôn giáo là những việc làm của tín đồ qua những nghi lễ mà tôn giáo họ theo qui định như cúng bái, cầu nguyện, chịu các phép bí tích. Có thể một tín đồ
và hương ước vùng đồng bằng bắc bộ đến cuối nửa thế kỷ XX
PGS.TS Nguyễn Hồng Dương (Viện Nghiên cứu Tôn giáo)
Đặt vấn đề
Chưa có một thống kê đầy đủ về văn bia, hương ước ghi chép về các hoạt động của Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Song, có một điều chắc chắn là số lượng là không nhiều. Trước hết bởi văn bia, hương ước chỉ có được ở xứ đạo, làng Công giáo mà làng Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ cho đến cuối nửa thế kỷ XX so với làng Việt cổ truyền là rất ít.
Văn bia lưu tồn ở xứ, họ đạo, làng Công giáo vốn đã không nhiều lại chịu ảnh hưởng của chính sách cấm đạo của nhà Nguyễn nên có thể có những văn bia đã bị đập phá. Vả lại khi theo Công giáo, nhiều làng quê, xứ đạo đã không còn thói quen dựng bia như vẫn còn duy trì ở làng Việt cổ truyền cho đến giai đoạn này. Văn bia ở xứ, họ đạo, làng Công giáo có thể được thể hiện bằng chữ Hán - Nôm, chữ Quốc ngữ, chữ La tinh, chữ Pháp. Nội dung có thể ca ngợi Thiên Chúa Ba Ngôi, ca ngợi Đức Maria, ca ngợi Thánh Tử đạo trong đó có một số văn bia cúng hậu. Nghiên cứu về đời sống đạo của tín đồ Công giáo chúng tôi chủ yếu tập trung vào khai thác mảng tư liệu văn bia cúng hậu. Các văn bản có nội dung khác xin dành dể nghiên cứu vào một dịp cần thiết.
Hương ước làng Công giáo cũng có tình hình tương tự như văn bia. Tuy nhiên do được lưu trữ ở nhiều nơi nên một số bản văn đã không bị thiêu huỷ vì những lý do khác nhau. Trong bài viết: Nhận diện và phân loại hương ước làng Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ đến cuối nửa thế kỷ XX, tham dự Hội thảo khoa học Công giáo Việt Nam qua tư liệu Hán Nôm do Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo tổ chức chúng tôi đã có sự phân loại văn bản tỉ mỉ và nghiêm túc nên trong bài viết này chúng tôi không nhắc lại. Rõ ràng ngoài Thư chung, thư của các giáo sĩ thì hương ước làng Công giáo là một kho tư liệu quý giá về đời sống đạo của tín đồ Công giáo vùng Đồng Bằng Bắc Bộ. Vì vậy nghiên cứu về đời sống đạo cảu tín đồ Công giáo không thể không nghiên cứu văn bia, hương ước của xứ, họ đạo, làng Công giáo.
Đời sống đạo của tín đồ Công giáo Việt Nam được hình thành trong lịch sử. Nó vừa mang đặc điểm chung do đạo Công giáo qui định vừa có những đặc thù do lịch sử văn hoá, địa lý nhân văn, phong tục mỗi vùng quê tạo thành.
Cho đến nay chưa có một định nghĩa nào về đời sống đạo. Theo chúng tôi, đời sống đạo chính là những hành vi tôn giáo và niềm tin tôn giáo của một tín đồ, hay một cộng đồng tín đồ theo một tôn giáo được hình thành trong lịch sử.Hành vi tôn giáo là những việc làm của tín đồ qua những nghi lễ mà tôn giáo họ theo qui định như cúng bái, cầu nguyện, chịu các phép bí tích. Có thể một tín đồ