Ðức Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn của Tổng giáo phận Sài Gòn, hôm Chủ Nhật đã được Ðức Giáo Hoàng John Paul II chọn làm một trong số 31 tân Hồng Y. Hồng Y là một tước cao cấp nhất và thường mang đến vinh dự cho các cộng đồng tín hữu Thiên Chúa Giáo ở khắp nơi trên thế giới. Tuy nhiên, Hà Nội lại từ chối thừa nhận chức vụ này của Ðức Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn.
Trong quá khứ, Việt Nam từng bác khước các sự bổ nhiệm hàng giáo phẩm Việt Nam và sự nứt rạn giữa chính quyền cộng sản và hàng giáo phẩm Việt Nam trở nên trầm trọng từ sau thập niên 1990. Sau khi Ðức Tổng giám mục Nguyễn Văn Bình tạ thế ở thành phố Hồ Chí Minh năm 1995, Vatican đã chọn người thay thế. Ðó là Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn, một nhân vật được xem là có nhiều uy tín và ảnh hưởng đối với người dân Việt Nam. Hà Nội không cho phép Ðức Cha Mẫn nhận chức, mãi đến năm 1998 cuộc thảo luận giữa chính quyền VN và Vatican mới giải quyết êm thấm.
Nhận được tin VN không thừa nhận tước Hồng Y của đức TGM Phạm Minh Mẫn mà theo dư luận có thể tạo căng thẳng mới giữa chính quyền cộng sản và Tòa thánh Vatican nên Ban Việt Ngữ đã phỏng vấn Linh Mục Trần Công Nghị, Giám Ðốc cơ quan Thông Tấn Xã Công Giáo VietCatholic ở Hoa Kỳ.
Phạm Ðiền: Thưa Linh mục Trần Công Nghị, việc chính quyền Hà Nội không thừa nhận chức Hồng Y mà Ðức Giáo Hoàng đã phong cho Tổng Giám mục Phạm Minh Mẫn như thế nào?
Linh Mục Trần Công Nghị: Ủy ban Tôn giáo của Hà Nội nói, giữa Vatican và Hà Nội có một thỏa thuận là nếu Vatican bổ nhiệm một Giám mục, Tổng giám mục và Hồng Y nào thì Vatican phải xin phép chính quyền Việt Nam. Trái lại, tôi nghe một vị ở Vatican thì việc bổ nhiệm Hồng Y không có trong thỏa thuận với chính quyền VN, bởi vì Hồng Y chỉ là một tước, một vinh dự mà ÐGH ban cho một Ðức Tổng Giám mục. Không có vấn đề truyền chức Hồng Y, không có vấn đề chỉ định giáo phận cho Hồng Y. Quyền thăng chức Hồng Y hoàn toàn tùy thuộc vào quyền của Ðức Giáo Hoàng.
Ðáng lẽ, nhân cơ hội này, cộng sản Hà Nội có cớ mà khoe mẽ, khoe vinh dự với thế giới với Tòa Thánh mới đúng, họ phải vui mừng vì một người Việt Nam được bổ nhiệm lên chức cao cấp nhất là Hồng Y, có danh tiếng trên hoàn vũ, có thế ảnh hưởng về ngoại giao, nhưng họ lại nói từ chối, nên tôi nghĩ vấn đề họ muốn thử Tòa Thánh Vatican.
Rồi đàng khác nữa, nếu nhìn sâu xa hơn thì chúng ta thấy rằng Tòa Thánh cố gắng bổ nhiệm một Ðức tổng giám mục cho giáo phận Hà Nội, là một giáo phận thủ đô. Ðương nhiên chức vị Hồng Y thì phải ở Hà Nội, nhưng tòa thánh cố gắng mãi mà không được. Bây giờ Ðức Hồng y Phạm Ðình Tụng ở Hà Nội quá tuổi rồi, Tòa Thánh phải cử người làm giám quản. Chính vì thế mà không bổ nhiệm Hồng Y ở Hà Nội mà lại bổ nhiệm Hồng Y ở Sài Gòn.
Theo cá nhân tôi, việc đưa Tổng giám mục Sài Gòn lên địa vị Hồng Y rất là quan trong và có ý nghĩa. Vì như chúng ta biết, Tòa giám mục nào có ngôi vị Hồng Y thì nơi đó được coi là rất là quan trọng. Cũng như tại Hoa Kỳ, thường chỉ 6 nơi có Hồng Y mà thôi và những nơi đó là nơi có tầm mức quan trọng, và ảnh hưởng. Xét vào trường hợp VN, đây cũng là lúc mà Tòa thánh muốn công nhận giữa Nam và Bắc. Ðứng về mặt ngoại giao, Tòa Thánh thường chỉ bổ nhiệm Hồng Y ở Hà Nội, bây giờ bổ nhiệm thêm Hồng Y ở trong Nam, điều đó nói lên sức sống đạo và những hoạt động tôn giáo của Giáo Hội tại miền Nam.
Mặt khác, chúng ta thấy từ khi đức tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn về Sàigòn, Ngài đã dấn thân rất nhiều trong vấn đề xóa đói giảm nghèo, thực hiện nhiều công tác xã hội, Ngài lên tiếng rất nhiều về vấn đề xã hội. Ðiều đó chứng tỏ quan điểm của Ngài về vấn đề xã hội rất là mạnh, phù hợp với đường lối của Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II.
Một điều khác nữa, chúng ta thấy đó là một vinh dự cho Việt Nam, bởi vì đa số các nước ở Á Châu, chẳng hạn như Phi Luật Tân chỉ có 1 Hồng Y mà thôi mà quố gia này lại hầu như toàn tòng và đông người Công giáo hơn Việt Nam, mà chưa bao giờ có 2 hồng y tông tòa, ngay cả bên Nhật nữa cũng vậy. Nhưng bây giờ Việt Nam có 2 Hồng Y tông tòa, chứng tỏ sức sống mãnh liệt của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam. Ðó là điều đáng vui mừng. Nếu cộng sản không chấp nhận, thì cũng không ảnh hưởng gì bởi vì khi một vị giám mục được tuyên bố là Hồng Y thì đương nhiên Ngài là Hồng Y rồi, không cần phải có ai chấp thuận hay không. Và từ đó ảnh hưởng của Ngài đương nhiên rất lớn đối với trường quốc tế.
Vấn đề sang Roma ngày 21-10 để nhận mũ và nhẫn chỉ là hình thức bề ngoài mà thôi, còn khi được Ðức Giáo Hoàng chọn làm Hồng Y thì đã thành Hồng y rồi. Nếu cộng sản Việt Nam chính thức từ chối chức Hồng Y của Ðức Tổng Giám Mục Phạm Minh Mẫn thì Việt Nam đã qúa vụng về, tự để cho thế giới thấy chính quyền Việt Nam cấm cản và muốn khống chế giáo hội. Quyết định đó càng làm cho thế giới thấy đường lối ngoại giao của cộng sản VN không tế nhị, không che dấu được chính sách bức bách tôn giáo của họ.
Hỏi: Xin Linh mục Trần Công Nghị cho thính giả của đài Á Châu Tự Do được biết thêm về sinh hoạt và đóng góp của Ðức tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn trong những vấn đề tôn giáo cũng như xã hội ở Việt Nam từ khi Ngài nhận chức Tổng giám mục ở thành phố Sài Gòn.
Ðáp: Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn sinh năm 1934 tại Hòa Thành, Cà Mau ở giáo phận Cần Thơ. Trong mạng lưới điện toán của VietCatholic, tôi đã đăng tiểu sử của Ngài và trong 3 năm vừa qua, chúng tôi cũng đã có dịp phỏng vấn Ngài nhiều lần và nói về những công việc mục vụ của Ngài. Trong 3, 4 lần Ngài sang Hoa Kỳ, chúng tôi cũng có những bài và tuyên ngôn của Ngài. Nhưng có thể tóm tắt: Ðối với hàng giáo sĩ, Ngài là một vị giám mục được thăng chức rất nhanh. Ngài được bổ nhiệm làm giám mục ở Mỹ Tho năm 1993, đến nay là năm 2003, mới có 10 năm, Ngài đã được cất nhắc lên nắm chức vụ rất quan trọng là Tổng giám mục Sàigòn năm 1998, và nay thì là Hồng Y.
Ðó là vấn đề vì Ngài rất được tín nhiệm. Từ khi Ngài lên làm Tổng Giám Mục ở Tổng Giáo Phận Sài Gòn, Ngài đã có những cải cách rất là quan trọng như chú tâm vào việc giúp đỡ người nghèo, lưu ý hàng giáo sĩ Việt Nam phải đặc biệt quan tâm đến những người đau khổ, bệnh tật hay vấn đề học hành cho thanh thiếu niên. Ðồng thời, Ngài cũng chú tâm đến việc huấn luyện hàng giáo sĩ. Ðối với chính quyền Việt Nam, Ngài cũng luôn luôn đặt vấn đề đòi tự do tôn giáo tại Việt Nam lên hàng đầu. Ngài là một người rất lịch lãm, ngọai giao và trí thức. Từ khi Ngài là Tổng giám mục ở Sài Gòn, Ngài đã qua ngoại quốc khoảng 4 lần. Ngài đã từng du học ở Los Angeles từ năm 1968 đến 1971, và có bằng tiến sĩ về giáo dục. Ngài nói tiếng Pháp và tiếng Anh rất thông thạo, nên khi tiếp xúc với người ngoại quốc, Ngài rất vững chãi, không gặp trở ngại nào về vấn đề ngôn ngữ. Khi Tổng thống Clinton đến Việt Nam, Tổng Thống có đến gặp Ngài. Rồi những lần Ngài sang Mỹ, Ngài đều tiếp xúc với các vi lãnh đạo trong Hội đồng giám mục Hoa Kỳ.
Phạm Ðiền: Chúng tôi xin cảm ơn Linh Mục Trần Công Nghị.
Trong quá khứ, Việt Nam từng bác khước các sự bổ nhiệm hàng giáo phẩm Việt Nam và sự nứt rạn giữa chính quyền cộng sản và hàng giáo phẩm Việt Nam trở nên trầm trọng từ sau thập niên 1990. Sau khi Ðức Tổng giám mục Nguyễn Văn Bình tạ thế ở thành phố Hồ Chí Minh năm 1995, Vatican đã chọn người thay thế. Ðó là Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn, một nhân vật được xem là có nhiều uy tín và ảnh hưởng đối với người dân Việt Nam. Hà Nội không cho phép Ðức Cha Mẫn nhận chức, mãi đến năm 1998 cuộc thảo luận giữa chính quyền VN và Vatican mới giải quyết êm thấm. Nhận được tin VN không thừa nhận tước Hồng Y của đức TGM Phạm Minh Mẫn mà theo dư luận có thể tạo căng thẳng mới giữa chính quyền cộng sản và Tòa thánh Vatican nên Ban Việt Ngữ đã phỏng vấn Linh Mục Trần Công Nghị, Giám Ðốc cơ quan Thông Tấn Xã Công Giáo VietCatholic ở Hoa Kỳ.
Phạm Ðiền: Thưa Linh mục Trần Công Nghị, việc chính quyền Hà Nội không thừa nhận chức Hồng Y mà Ðức Giáo Hoàng đã phong cho Tổng Giám mục Phạm Minh Mẫn như thế nào?
Linh Mục Trần Công Nghị: Ủy ban Tôn giáo của Hà Nội nói, giữa Vatican và Hà Nội có một thỏa thuận là nếu Vatican bổ nhiệm một Giám mục, Tổng giám mục và Hồng Y nào thì Vatican phải xin phép chính quyền Việt Nam. Trái lại, tôi nghe một vị ở Vatican thì việc bổ nhiệm Hồng Y không có trong thỏa thuận với chính quyền VN, bởi vì Hồng Y chỉ là một tước, một vinh dự mà ÐGH ban cho một Ðức Tổng Giám mục. Không có vấn đề truyền chức Hồng Y, không có vấn đề chỉ định giáo phận cho Hồng Y. Quyền thăng chức Hồng Y hoàn toàn tùy thuộc vào quyền của Ðức Giáo Hoàng.
Ðáng lẽ, nhân cơ hội này, cộng sản Hà Nội có cớ mà khoe mẽ, khoe vinh dự với thế giới với Tòa Thánh mới đúng, họ phải vui mừng vì một người Việt Nam được bổ nhiệm lên chức cao cấp nhất là Hồng Y, có danh tiếng trên hoàn vũ, có thế ảnh hưởng về ngoại giao, nhưng họ lại nói từ chối, nên tôi nghĩ vấn đề họ muốn thử Tòa Thánh Vatican.
Rồi đàng khác nữa, nếu nhìn sâu xa hơn thì chúng ta thấy rằng Tòa Thánh cố gắng bổ nhiệm một Ðức tổng giám mục cho giáo phận Hà Nội, là một giáo phận thủ đô. Ðương nhiên chức vị Hồng Y thì phải ở Hà Nội, nhưng tòa thánh cố gắng mãi mà không được. Bây giờ Ðức Hồng y Phạm Ðình Tụng ở Hà Nội quá tuổi rồi, Tòa Thánh phải cử người làm giám quản. Chính vì thế mà không bổ nhiệm Hồng Y ở Hà Nội mà lại bổ nhiệm Hồng Y ở Sài Gòn.
Theo cá nhân tôi, việc đưa Tổng giám mục Sài Gòn lên địa vị Hồng Y rất là quan trong và có ý nghĩa. Vì như chúng ta biết, Tòa giám mục nào có ngôi vị Hồng Y thì nơi đó được coi là rất là quan trọng. Cũng như tại Hoa Kỳ, thường chỉ 6 nơi có Hồng Y mà thôi và những nơi đó là nơi có tầm mức quan trọng, và ảnh hưởng. Xét vào trường hợp VN, đây cũng là lúc mà Tòa thánh muốn công nhận giữa Nam và Bắc. Ðứng về mặt ngoại giao, Tòa Thánh thường chỉ bổ nhiệm Hồng Y ở Hà Nội, bây giờ bổ nhiệm thêm Hồng Y ở trong Nam, điều đó nói lên sức sống đạo và những hoạt động tôn giáo của Giáo Hội tại miền Nam.
Mặt khác, chúng ta thấy từ khi đức tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn về Sàigòn, Ngài đã dấn thân rất nhiều trong vấn đề xóa đói giảm nghèo, thực hiện nhiều công tác xã hội, Ngài lên tiếng rất nhiều về vấn đề xã hội. Ðiều đó chứng tỏ quan điểm của Ngài về vấn đề xã hội rất là mạnh, phù hợp với đường lối của Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II.
Một điều khác nữa, chúng ta thấy đó là một vinh dự cho Việt Nam, bởi vì đa số các nước ở Á Châu, chẳng hạn như Phi Luật Tân chỉ có 1 Hồng Y mà thôi mà quố gia này lại hầu như toàn tòng và đông người Công giáo hơn Việt Nam, mà chưa bao giờ có 2 hồng y tông tòa, ngay cả bên Nhật nữa cũng vậy. Nhưng bây giờ Việt Nam có 2 Hồng Y tông tòa, chứng tỏ sức sống mãnh liệt của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam. Ðó là điều đáng vui mừng. Nếu cộng sản không chấp nhận, thì cũng không ảnh hưởng gì bởi vì khi một vị giám mục được tuyên bố là Hồng Y thì đương nhiên Ngài là Hồng Y rồi, không cần phải có ai chấp thuận hay không. Và từ đó ảnh hưởng của Ngài đương nhiên rất lớn đối với trường quốc tế.
Vấn đề sang Roma ngày 21-10 để nhận mũ và nhẫn chỉ là hình thức bề ngoài mà thôi, còn khi được Ðức Giáo Hoàng chọn làm Hồng Y thì đã thành Hồng y rồi. Nếu cộng sản Việt Nam chính thức từ chối chức Hồng Y của Ðức Tổng Giám Mục Phạm Minh Mẫn thì Việt Nam đã qúa vụng về, tự để cho thế giới thấy chính quyền Việt Nam cấm cản và muốn khống chế giáo hội. Quyết định đó càng làm cho thế giới thấy đường lối ngoại giao của cộng sản VN không tế nhị, không che dấu được chính sách bức bách tôn giáo của họ.
Hỏi: Xin Linh mục Trần Công Nghị cho thính giả của đài Á Châu Tự Do được biết thêm về sinh hoạt và đóng góp của Ðức tân Hồng Y Phạm Minh Mẫn trong những vấn đề tôn giáo cũng như xã hội ở Việt Nam từ khi Ngài nhận chức Tổng giám mục ở thành phố Sài Gòn.
Ðáp: Tổng giám mục Phạm Minh Mẫn sinh năm 1934 tại Hòa Thành, Cà Mau ở giáo phận Cần Thơ. Trong mạng lưới điện toán của VietCatholic, tôi đã đăng tiểu sử của Ngài và trong 3 năm vừa qua, chúng tôi cũng đã có dịp phỏng vấn Ngài nhiều lần và nói về những công việc mục vụ của Ngài. Trong 3, 4 lần Ngài sang Hoa Kỳ, chúng tôi cũng có những bài và tuyên ngôn của Ngài. Nhưng có thể tóm tắt: Ðối với hàng giáo sĩ, Ngài là một vị giám mục được thăng chức rất nhanh. Ngài được bổ nhiệm làm giám mục ở Mỹ Tho năm 1993, đến nay là năm 2003, mới có 10 năm, Ngài đã được cất nhắc lên nắm chức vụ rất quan trọng là Tổng giám mục Sàigòn năm 1998, và nay thì là Hồng Y.
Ðó là vấn đề vì Ngài rất được tín nhiệm. Từ khi Ngài lên làm Tổng Giám Mục ở Tổng Giáo Phận Sài Gòn, Ngài đã có những cải cách rất là quan trọng như chú tâm vào việc giúp đỡ người nghèo, lưu ý hàng giáo sĩ Việt Nam phải đặc biệt quan tâm đến những người đau khổ, bệnh tật hay vấn đề học hành cho thanh thiếu niên. Ðồng thời, Ngài cũng chú tâm đến việc huấn luyện hàng giáo sĩ. Ðối với chính quyền Việt Nam, Ngài cũng luôn luôn đặt vấn đề đòi tự do tôn giáo tại Việt Nam lên hàng đầu. Ngài là một người rất lịch lãm, ngọai giao và trí thức. Từ khi Ngài là Tổng giám mục ở Sài Gòn, Ngài đã qua ngoại quốc khoảng 4 lần. Ngài đã từng du học ở Los Angeles từ năm 1968 đến 1971, và có bằng tiến sĩ về giáo dục. Ngài nói tiếng Pháp và tiếng Anh rất thông thạo, nên khi tiếp xúc với người ngoại quốc, Ngài rất vững chãi, không gặp trở ngại nào về vấn đề ngôn ngữ. Khi Tổng thống Clinton đến Việt Nam, Tổng Thống có đến gặp Ngài. Rồi những lần Ngài sang Mỹ, Ngài đều tiếp xúc với các vi lãnh đạo trong Hội đồng giám mục Hoa Kỳ.
Phạm Ðiền: Chúng tôi xin cảm ơn Linh Mục Trần Công Nghị.