Thân chào các bạn đến từ Giáo Phận Bergamo!
Tôi lấy làm vui mừng được chào đón các bạn nơi đây, tại ngôi mộ của Tông Đồ Phêrô, tại nơi đây là nhà của mọi tín hữu Công Giáo. Tôi thân ái chào chủ chăn của các bạn là Đức Giám Mục Francesco Beschi, và cảm ơn ngài vì những lời lẽ tốt đẹp của ngài nhân danh tất cả các bạn. Tôi đã bỏ qua một vài điều phải nói, nhưng ngài sẽ nói lại với các bạn.
Đúng 50 năm trước đây, chính tại thời điểm này, Chân phước Gioan XXIII đã rời khỏi trần gian. Những người, giống như tôi, đạt tới một số tuổi nào đó, đều lưu giữ một ký ức sống động về cảm xúc lan toả trong những ngày ấy. Quảng trường thánh Phêrô lúc đó trở thành một đền thánh ngoài trời, đón tiếp cả ngày lẫn đêm các tín hữu thuộc mọi lứa tuổi và thành phần xã hội, lo lắng và cầu nguyện cho sức khỏe của Giáo Hoàng. Toàn thể thế giới đã nhìn nhận Giáo Hoàng Gioan là một vị mục tử và một người cha, một vị mục tử bởi vì ngài là một người cha. Điều gì đã làm nên con người ngài như thế? Làm thế nào mà ngài có thể chạm đến trái tim của của những con người quá khác biệt nhau như thế, thậm chí ngay cả những người không phải là Kitô hữu nữa? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta có thể liên tưởng đến khẩu hiệu Giám mục của ngài: oboedienta et pax: vâng phục và bình an. "Những từ này," –Giám mục Roncalli đã ghi lại trước ngày thụ phong "một cách nào đó tóm kết câu chuyện và cuộc đời của tôi." (Nhật Ký Một Linh hồn, tĩnh tâm để chuẩn bị thụ phong giám mục, 13-17 tháng 3 năm 1925). Vâng phục và bình an.
Tôi xin được bắt đầu với từ Bình an, bởi đây là khía cạnh rõ ràng nhất, khía cạnh mà người ta nhận thấy nơi Giáo Hoàng Gioan: Angelo Roncalli là một con người có khả năng truyền đạt bình an; bình an tự nhiên, thanh thản và thân ái; một sự bình an mà với việc ngài được bầu làm Giáo Hoàng, đã được biểu lộ cho toàn thể thế giới và được mô tả như là "lòng tốt".
Quả là đẹp khi gặp được một linh mục, một linh mục tốt lành, có lòng tốt. Và điều này gợi lại cho tôi một điều gì đó mà thánh Inhatiô Loyola đã nói với các anh em dòng Tên - nhưng tôi không nhắm quảng cáo đâu! – khi ngài nói về các đức tính người bề trên cần có. Và Ngài nói: bề trên cần có điều này, điều kia… một bản liệt kê dài. Tuy nhiên, cuối cùng, ngài nói: “và nếu bề trên không có những đức tính ấy, ít ra ngài cần có lòng tốt lớn lao”. Đó là điều chính yếu. Ngài là một người cha. Một linh mục với lòng tốt.
Đây rõ ràng là một nét đặc biệt về nhân cách của ngài, giúp ngài xây dựng tình huynh đệ bền chặt ở khắp mọi nơi, như đặc biệt hiển nhiên trong thừa tác vụ là Đại Diện Tòa Thánh. Ngài đảm nhận cương vị này gần 3 thập niên, thường tiếp xúc với những môi trường và thế giới cách xa Thế Giới Công Giáo, nơi ngài được sinh ra và lớn lên. Chính trong những môi trường này mà ngài tỏ ra là người thợ dệt hữu hiệu các mối quan hệ và một người vô địch của tinh thần hiệp nhất, cả trong cộng đoàn Hội Thánh lẫn bên ngoài. Hơn thế nữa, ngài mở ra cuộc đối thoại với các Ki- hữu thuộc các Giáo Hội khác, với những người đại diện của Do thái giáo và thế giới Hồi giáo, và với nhiều người thiện chí khác.
Quả thế, Đức Giáo Hoàng Gioan đã chuyển ban bình an bởi vì tâm hồn ngài chìm ngập trong bình an: ngài đã để cho Chúa Thánh Thần tạo nên bình an trong tâm hồn. Và tâm hồn ấy tràn ngập bình an là hoa trái của một công trình lâu dài và thách thức trên chính bản thân ngài, mà những dấu vết phong phú đã để lại trong cuốn Nhật Ký của một Tâm Hồn. Trong đó chúng ta có thể thấy Roncalli - người chủng sinh, linh mục, giám mục – bám chặt vào tiến trình tiệm tiến là thanh tẩy tâm hồn. Chúng ta thấy ngài, ngày qua ngày, nỗ lực nhận ra và loại trừ những ước muốn bắt nguồn từ tính ích kỷ của bản thân và biện phân những soi sáng của Chúa, để mình được hướng dẫn bởi những vị linh hướng khôn ngoan và được truyền cảm hứng từ những bậc thầy như thánh Phanxicô đệ Salê và thánh Carolo Boromeo. Đọc những bài viết đó, chúng ta thực sự thấy được một linh hồn đang được hình thành dưới tác động của Chúa Thánh Thần, đang hoạt động trong Hội Thánh Người, trong các tâm hồn; chính Chúa Thánh Thần, cùng với những xu hướng tốt đó, đã đem lại bình an cho tâm hồn Roncalli.
Giờ đây chúng ta đến với từ thứ hai và có tính quyết định, đó là từ: "Vâng phục". Cho dù bình an là nét bên ngoài, thì thiên hướng bên trong của Roncalli hệ tại là vâng phục. Quả thế, vâng phục là phương tiện để đạt được bình an.
Trước tiên, nó có một ý nghĩa rất đơn sơ và thực dụng: chu toàn trong Hội Thánh một việc phục vụ mà các bề trên của ngài yêu cầu, bằng cách không hề tìm kiếm bất kỳ điều gì cho bản thân, không trốn tránh bất kỳ điều gì được đòi hỏi, ngay cả khi điều đó có nghĩa là phải rời bỏ quê hương để đối diện với những thế giới mà mình không biết và sống nhiều năm ở những nơi có rất ít người Công Giáo và ở xa nhau. Đó là tinh thần sẵn sàng để được dẫn dắt như một đứa trẻ, tinh thần này đã tôi luyện đời hoạt động của ngài như một linh mục, như các bạn đã biết rất rõ; thư ký của Giám Mục Radini Tedeschi và đồng thời giáo sư và cha linh hướng trong đại chủng viện của giáo phận; Đại Diện Tòa Thánh ở Bungari, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp và Pháp; Thượng Phụ Giáo Chủ Venice và cuối cùng, Giám Mục Rôma. Tuy nhiên, qua sự vâng phục này, Roncalli, trong tư cách linh mục rồi Giám mục, cũng đã sống một sự trung thành sâu xa, mà ta có thể gọi là, như ngài đã từng nói, sự phó thác vào Thiên Chúa Quan Phòng. Ngài luôn nhìn nhận trong đức tin rằng qua lối sống theo cách này, dường như được dẫn dắt bởi người khác chứ không theo sở thích hoặc dựa trên sự nhạy cảm thiêng liêng của chính mình, Thiên Chúa đang phác hoạ một kế hoạch của riêng Người. Ngài là con người quản trị, người lãnh đạo. Nhưng ngài là một nhà lãnh đạo được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần, bởi sự vâng phục.
Qua sự phó thác hàng ngày cho thánh ý Chúa, Giáo Hoàng Gioan tương lai đã sống ngày càng sâu xa hơn một cuộc thanh tẩy cho phép ngài hoàn toàn từ bỏ chính mình và bám chặt vào Đức Kitô. Chính theo cách này mà ngài làm cho sự thánh thiện toả sáng, sự thánh thiện mà Hội Thánh sau này đã chính thức nhìn nhận. Đức Giêsu nói với chúng ta: "Bất cứ ai mất mạng sống mình vì thầy thì sẽ cứu được mạng sống ấy.” (Lc 9, 24) Đây là nguồn mạch đích thực của sự tốt lành của Đức Giáo Hoàng Gioan, của sự bình an mà ngài đã gieo vãi trên khắp thế giới. Chính nơi đây mà cội rễ của sự thánh thiện của ngài được tìm thấy: trong sự vâng phục theo tin mừng của ngài.
Đó là bài học cho mỗi một người chúng ta, nhưng cũng cho Hội Thánh trong thời đại chúng ta: Nếu chúng ta để mình được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần, nếu chúng ta có thể chết đi cho tính ích kỷ để dọn chỗ cho tình yêu Chúa và Thánh ý Người, chúng ta sẽ tìm thấy sự bình an, chúng ta sẽ là những người xây dựng bình an và sẽ lan toả bình an chung quanh chúng ta. 50 năm sau cái chết của ngài, sự hướng dẫn khôn ngoan và đầy tình phụ tử của Đức Giáo Hoàng Gioan, tình yêu của ngài đối với truyền thống của Hội Thánh và ý thức về nhu cầu đổi mới không ngừng, trực giác tiên tri khi triệu tập công đồng Vatican II và sự dâng hiến cuộc sống của ngài cho sự thành công của công đồng, có giá trị như là cột mốc trong lịch sử Hội Thánh của thế kỷ hai mươi; và như là ngọn đuốc sáng cho hành trình đi về phía trước.
Các bạn dân thành Bergamo thân mến, các bạn thật phải lẽ khi tự hào về "Vị Giáo Hoàng Nhân Lành", một tấm gương sáng ngời về đức tin và nhân đức cho mọi thế hệ Kitô hữu trên mảnh đất của các bạn. Hãy giữ lấy tinh thần của ngài, hãy tiếp tục đào sâu sự hiểu biết qua việc học hỏi cuộc đời và các tác phẩm của ngài, nhưng trên hết, hãy bắt chước sự thánh thiện của ngài. Các bạn hãy để cho Chúa Thánh Thần hướng dẫn. Đừng sợ phải liều lĩnh, như ngài chẳng hề sợ hãi. Dễ dạy với Thánh Thần, yêu mến Hội Thánh và tiếp theo nữa… Chúa sẽ làm mọi sự. Từ Thiên đàng, xin ngài hãy tiếp tục âu yếm đồng hành cùng với Giáo Hội địa phương của các bạn mà ngài vốn hết mực thương yêu lúc còn sống, và xin ngài cầu bầu cùng Chúa ban cho vô vàn linh mục thánh thiện, ơn gọi tu trì và truyền giáo, cũng như ơn gọi đời sống gia đình và những người giáo dân dấn thân trong Hội Thánh và trên thế giới. Cám ơn các bạn đã viếng thăm Đức Giáo Hoàng Gioan! Tôi thân ái chúc lành cho các bạn.
Cảm ơn vô vàn.
Tôi lấy làm vui mừng được chào đón các bạn nơi đây, tại ngôi mộ của Tông Đồ Phêrô, tại nơi đây là nhà của mọi tín hữu Công Giáo. Tôi thân ái chào chủ chăn của các bạn là Đức Giám Mục Francesco Beschi, và cảm ơn ngài vì những lời lẽ tốt đẹp của ngài nhân danh tất cả các bạn. Tôi đã bỏ qua một vài điều phải nói, nhưng ngài sẽ nói lại với các bạn.
Đúng 50 năm trước đây, chính tại thời điểm này, Chân phước Gioan XXIII đã rời khỏi trần gian. Những người, giống như tôi, đạt tới một số tuổi nào đó, đều lưu giữ một ký ức sống động về cảm xúc lan toả trong những ngày ấy. Quảng trường thánh Phêrô lúc đó trở thành một đền thánh ngoài trời, đón tiếp cả ngày lẫn đêm các tín hữu thuộc mọi lứa tuổi và thành phần xã hội, lo lắng và cầu nguyện cho sức khỏe của Giáo Hoàng. Toàn thể thế giới đã nhìn nhận Giáo Hoàng Gioan là một vị mục tử và một người cha, một vị mục tử bởi vì ngài là một người cha. Điều gì đã làm nên con người ngài như thế? Làm thế nào mà ngài có thể chạm đến trái tim của của những con người quá khác biệt nhau như thế, thậm chí ngay cả những người không phải là Kitô hữu nữa? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta có thể liên tưởng đến khẩu hiệu Giám mục của ngài: oboedienta et pax: vâng phục và bình an. "Những từ này," –Giám mục Roncalli đã ghi lại trước ngày thụ phong "một cách nào đó tóm kết câu chuyện và cuộc đời của tôi." (Nhật Ký Một Linh hồn, tĩnh tâm để chuẩn bị thụ phong giám mục, 13-17 tháng 3 năm 1925). Vâng phục và bình an.
Tôi xin được bắt đầu với từ Bình an, bởi đây là khía cạnh rõ ràng nhất, khía cạnh mà người ta nhận thấy nơi Giáo Hoàng Gioan: Angelo Roncalli là một con người có khả năng truyền đạt bình an; bình an tự nhiên, thanh thản và thân ái; một sự bình an mà với việc ngài được bầu làm Giáo Hoàng, đã được biểu lộ cho toàn thể thế giới và được mô tả như là "lòng tốt".
Quả là đẹp khi gặp được một linh mục, một linh mục tốt lành, có lòng tốt. Và điều này gợi lại cho tôi một điều gì đó mà thánh Inhatiô Loyola đã nói với các anh em dòng Tên - nhưng tôi không nhắm quảng cáo đâu! – khi ngài nói về các đức tính người bề trên cần có. Và Ngài nói: bề trên cần có điều này, điều kia… một bản liệt kê dài. Tuy nhiên, cuối cùng, ngài nói: “và nếu bề trên không có những đức tính ấy, ít ra ngài cần có lòng tốt lớn lao”. Đó là điều chính yếu. Ngài là một người cha. Một linh mục với lòng tốt.
Đây rõ ràng là một nét đặc biệt về nhân cách của ngài, giúp ngài xây dựng tình huynh đệ bền chặt ở khắp mọi nơi, như đặc biệt hiển nhiên trong thừa tác vụ là Đại Diện Tòa Thánh. Ngài đảm nhận cương vị này gần 3 thập niên, thường tiếp xúc với những môi trường và thế giới cách xa Thế Giới Công Giáo, nơi ngài được sinh ra và lớn lên. Chính trong những môi trường này mà ngài tỏ ra là người thợ dệt hữu hiệu các mối quan hệ và một người vô địch của tinh thần hiệp nhất, cả trong cộng đoàn Hội Thánh lẫn bên ngoài. Hơn thế nữa, ngài mở ra cuộc đối thoại với các Ki- hữu thuộc các Giáo Hội khác, với những người đại diện của Do thái giáo và thế giới Hồi giáo, và với nhiều người thiện chí khác.
Quả thế, Đức Giáo Hoàng Gioan đã chuyển ban bình an bởi vì tâm hồn ngài chìm ngập trong bình an: ngài đã để cho Chúa Thánh Thần tạo nên bình an trong tâm hồn. Và tâm hồn ấy tràn ngập bình an là hoa trái của một công trình lâu dài và thách thức trên chính bản thân ngài, mà những dấu vết phong phú đã để lại trong cuốn Nhật Ký của một Tâm Hồn. Trong đó chúng ta có thể thấy Roncalli - người chủng sinh, linh mục, giám mục – bám chặt vào tiến trình tiệm tiến là thanh tẩy tâm hồn. Chúng ta thấy ngài, ngày qua ngày, nỗ lực nhận ra và loại trừ những ước muốn bắt nguồn từ tính ích kỷ của bản thân và biện phân những soi sáng của Chúa, để mình được hướng dẫn bởi những vị linh hướng khôn ngoan và được truyền cảm hứng từ những bậc thầy như thánh Phanxicô đệ Salê và thánh Carolo Boromeo. Đọc những bài viết đó, chúng ta thực sự thấy được một linh hồn đang được hình thành dưới tác động của Chúa Thánh Thần, đang hoạt động trong Hội Thánh Người, trong các tâm hồn; chính Chúa Thánh Thần, cùng với những xu hướng tốt đó, đã đem lại bình an cho tâm hồn Roncalli.
Giờ đây chúng ta đến với từ thứ hai và có tính quyết định, đó là từ: "Vâng phục". Cho dù bình an là nét bên ngoài, thì thiên hướng bên trong của Roncalli hệ tại là vâng phục. Quả thế, vâng phục là phương tiện để đạt được bình an.
Trước tiên, nó có một ý nghĩa rất đơn sơ và thực dụng: chu toàn trong Hội Thánh một việc phục vụ mà các bề trên của ngài yêu cầu, bằng cách không hề tìm kiếm bất kỳ điều gì cho bản thân, không trốn tránh bất kỳ điều gì được đòi hỏi, ngay cả khi điều đó có nghĩa là phải rời bỏ quê hương để đối diện với những thế giới mà mình không biết và sống nhiều năm ở những nơi có rất ít người Công Giáo và ở xa nhau. Đó là tinh thần sẵn sàng để được dẫn dắt như một đứa trẻ, tinh thần này đã tôi luyện đời hoạt động của ngài như một linh mục, như các bạn đã biết rất rõ; thư ký của Giám Mục Radini Tedeschi và đồng thời giáo sư và cha linh hướng trong đại chủng viện của giáo phận; Đại Diện Tòa Thánh ở Bungari, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp và Pháp; Thượng Phụ Giáo Chủ Venice và cuối cùng, Giám Mục Rôma. Tuy nhiên, qua sự vâng phục này, Roncalli, trong tư cách linh mục rồi Giám mục, cũng đã sống một sự trung thành sâu xa, mà ta có thể gọi là, như ngài đã từng nói, sự phó thác vào Thiên Chúa Quan Phòng. Ngài luôn nhìn nhận trong đức tin rằng qua lối sống theo cách này, dường như được dẫn dắt bởi người khác chứ không theo sở thích hoặc dựa trên sự nhạy cảm thiêng liêng của chính mình, Thiên Chúa đang phác hoạ một kế hoạch của riêng Người. Ngài là con người quản trị, người lãnh đạo. Nhưng ngài là một nhà lãnh đạo được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần, bởi sự vâng phục.
Qua sự phó thác hàng ngày cho thánh ý Chúa, Giáo Hoàng Gioan tương lai đã sống ngày càng sâu xa hơn một cuộc thanh tẩy cho phép ngài hoàn toàn từ bỏ chính mình và bám chặt vào Đức Kitô. Chính theo cách này mà ngài làm cho sự thánh thiện toả sáng, sự thánh thiện mà Hội Thánh sau này đã chính thức nhìn nhận. Đức Giêsu nói với chúng ta: "Bất cứ ai mất mạng sống mình vì thầy thì sẽ cứu được mạng sống ấy.” (Lc 9, 24) Đây là nguồn mạch đích thực của sự tốt lành của Đức Giáo Hoàng Gioan, của sự bình an mà ngài đã gieo vãi trên khắp thế giới. Chính nơi đây mà cội rễ của sự thánh thiện của ngài được tìm thấy: trong sự vâng phục theo tin mừng của ngài.
Đó là bài học cho mỗi một người chúng ta, nhưng cũng cho Hội Thánh trong thời đại chúng ta: Nếu chúng ta để mình được hướng dẫn bởi Chúa Thánh Thần, nếu chúng ta có thể chết đi cho tính ích kỷ để dọn chỗ cho tình yêu Chúa và Thánh ý Người, chúng ta sẽ tìm thấy sự bình an, chúng ta sẽ là những người xây dựng bình an và sẽ lan toả bình an chung quanh chúng ta. 50 năm sau cái chết của ngài, sự hướng dẫn khôn ngoan và đầy tình phụ tử của Đức Giáo Hoàng Gioan, tình yêu của ngài đối với truyền thống của Hội Thánh và ý thức về nhu cầu đổi mới không ngừng, trực giác tiên tri khi triệu tập công đồng Vatican II và sự dâng hiến cuộc sống của ngài cho sự thành công của công đồng, có giá trị như là cột mốc trong lịch sử Hội Thánh của thế kỷ hai mươi; và như là ngọn đuốc sáng cho hành trình đi về phía trước.
Các bạn dân thành Bergamo thân mến, các bạn thật phải lẽ khi tự hào về "Vị Giáo Hoàng Nhân Lành", một tấm gương sáng ngời về đức tin và nhân đức cho mọi thế hệ Kitô hữu trên mảnh đất của các bạn. Hãy giữ lấy tinh thần của ngài, hãy tiếp tục đào sâu sự hiểu biết qua việc học hỏi cuộc đời và các tác phẩm của ngài, nhưng trên hết, hãy bắt chước sự thánh thiện của ngài. Các bạn hãy để cho Chúa Thánh Thần hướng dẫn. Đừng sợ phải liều lĩnh, như ngài chẳng hề sợ hãi. Dễ dạy với Thánh Thần, yêu mến Hội Thánh và tiếp theo nữa… Chúa sẽ làm mọi sự. Từ Thiên đàng, xin ngài hãy tiếp tục âu yếm đồng hành cùng với Giáo Hội địa phương của các bạn mà ngài vốn hết mực thương yêu lúc còn sống, và xin ngài cầu bầu cùng Chúa ban cho vô vàn linh mục thánh thiện, ơn gọi tu trì và truyền giáo, cũng như ơn gọi đời sống gia đình và những người giáo dân dấn thân trong Hội Thánh và trên thế giới. Cám ơn các bạn đã viếng thăm Đức Giáo Hoàng Gioan! Tôi thân ái chúc lành cho các bạn.
Cảm ơn vô vàn.